Περιμένοντας την κληρονομιά της Merkel
της Judy Dempsey
Carnegie Europe
Η Angela Merkel δεν έχει τίποτα να χάσει. Καθώς προετοιμάζεται να ηγηθεί της χώρας για τέταρτη συνεχόμενη θητεία, η Γερμανίδα Καγκελάριος έχει τώρα την ευκαιρία να κάνει τη διαφορά για την Ευρώπη, με έναν τρόπο που θα μπορούσε να είναι η κληρονομιά της.
Οι διαπραγματεύσεις συνασπισμού μεταξύ των Συντηρητικών της Merkel και των Σοσιαλδημοκρατών, δεν θα είναι εύκολες. Η ατμόσφαιρα δεν είναι ευφορική. Ο Martin Schulz, ο ηγέτης των Σοσιαλδημοκρατών, είναι απίθανο να παραμείνει στη θέση του για πολύ. Η χλιαρή παρουσία του στο έκτακτο συνέδριο του κόμματος στις 21 Ιανουαρίου αλλά επίσης η άθλια υποδοχή που έλαβε από τους εκπροσώπους, επιβεβαίωσαν με σαφήνεια την αδύναμη θέση του. Δεν ήταν αυτός, αλλά ο Andrea Nahles, ο οποίος εκπροσωπεί τη νεότερη γενιά στο κόμμα και είναι ένας γεννημένος πολιτικός ηγέτης, που άλλαξε τη γνώμη των εκπροσώπων ώστε να ενταχθούν σε έναν ακόμη “μεγάλο συνασπισμό” με τους Χριστιανοδημοκράτες της Merkel και το βαυαρικό κόμμα Χριστιανοκοινωνική Ένωση.
Έπειτα, υπάρχει η αιώνια “επίθεση” από τον Horst Seehofer, ηγέτη της Χριστιανοκοινωνικής Ένωσης. Είτε γκρινιάζει στη Merkel είτε φωνάζει στους Σοσιαλδημοκράτες, το κόμμα δεν είναι βοηθάει όταν πρόκειται για τη δημιουργία μιας εποικοδομητικής ατμόσφαιρας για δύσκολες συζητήσεις σχετικά με τη δημιουργία ενός συνασπισμού.
Και στη συνέχεια, είναι η ίδια η Merkel. Αν και πολιτικά αποδυναμωμένη από τα αποτελέσματα των ομοσπονδιακών εκλογών και έχοντας επίγνωση της αυξανόμενης δυσαρέσκειας στο εσωτερικό του κόμματός της για το στυλ διακυβέρνησης, η Merkel βρίσκεται αντιμέτωπη με μια μεγάλη επιλογή. Μπορεί είτε να εκμεταλλευτεί την τέταρτη θητεία της για να προσπαθήσει να διαβεβαιώσει την Ευρώπη και τη Γερμανία ότι η σταθερότητα και η προβλεψιμότητα είναι η τάξη της ημέρας. Ή μπορεί να ενεργήσει αυθόρμητα, αγκαλιάζοντας την Ευρώπη με τέτοιον τρόπο που ακόμη και οι λαϊκιστές και οι ευρωσκεπτικιστές θα αφοπλιζόταν από τέτοια ενέργεια και δημιουργικότητα. Αυτό θα ήταν ένας Ηράκλειος άθλος.
Η Merkel, με τον τρόπο της, έχει ήδη περάσει στο βιβλίο της ιστορίας αφήνοντας αντίστοιχες κληρονομιές. Η απόφασή της να κλείσει όλα τα εργοστάσια πυρηνικής ενέργειας της Γερμανίας μετά από την πυρηνική καταστροφή της Φουκουσίμα το 2011, εξέπληξε ακόμη και το δικό της κόμμα, για να μην πούμε για τους επιχειρηματίες που εξεπλάγησαν ευχάριστα για το ότι η Merkel είχε κάνει στροφή 180 μοιρών σχετικά με την κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας αμέσως μετά την εκλογή της στην Καγκελαρία, αλλά που τώρα είχαν μπερδευτεί από τη νέα της απόφαση. Ενώ κέρδισε επαίνους από τα περιβαλλοντικά λόμπι και το λαό που είναι κατά των πυρηνικών, αποδείχθηκε ότι η Merkel δεν είχε σχεδόν καμία στρατηγική για να διασφαλίσει ότι η Γερμανία θα μπορούσε να επισπεύσει την εισαγωγή της ανανεώσιμης ενέργειας.
Οι διασυνδέσεις μεταξύ του ορεινού νότου και του βορρά με θάλασσα και αέρα, ήταν πρακτικά ανύπαρκτες. Δεν υπήρχε αποθηκευτικός χώρος για πλεονάζουσα αιολική ενέργεια. Η Γερμανία κατέφυγε στα ορυχεία άνθρακα στο ανατολικό τμήμα της χώρας, όχι μόνο για θέσεις εργασίας, αλλά επειδή η Γερμανία χρειαζόταν ενέργεια. Οι μεγάλες βιομηχανίες χημικών, όπως η BASF, στήριξαν σταθερά τον αμφιλεγόμενο Nord Stream, και τώρα τον Nordstream 2, έναν αγωγό που θα μεταφέρει το φυσικό αέριο της Ρωσίας στη Γερμανία μέσω της Βαλτικής Θάλασσας. ¨Χρειαζόμαστε αυτό το αέριο επειδή χάσαμε πυρηνική ενέργεια”, τόνισε ένα στέλεχος της κορυφαίας ενεργειακής εταιρείας στο Carnegie Europe. “Η ενεργειακή αλλαγή, δεν είχε στρατηγική”, πρόσθεσε. Αυτή η κληρονομιά είναι ελαττωματική.
Στη συνέχεια η Merkel κέρδισε επαίνους για την συμπονετική της απόφαση να ανοίξει τα σύνορα της Γερμανίας σε σχεδόν 1 εκατ. πρόσφυγες που προσπαθούσαν να βρουν καταφύγιο από τους πολέμους στη Συρία και στο Ιράκ το 2015. Και πάλι, δεν υπήρξε σχεδόν καμία διαβούλευση με το κόμμα της, με τον συνασπισμό ή με την Κομισιόν. Τουλάχιστον το είπε στην κυβέρνηση στη Βιέννη.
Ωστόσο, δεν υπήρχε κάποιο στρατηγικό σχέδιο καταγραφής των προσφύγων, επαλήθευσης των εγγράφων τους, στέγασής τους ή δημιουργίας ενός όχι μόνο προγράμματος ενσωμάτωσης αλλά και ενός τρόπου με τον οποίο θα μπορούσαν να εισέλθουν στην αγορά εργασίας. Χάρη στη συντριπτική στήριξη της κοινωνίας των πολιτών, που ανέδειξαν την ανικανότητα των αρχών του Βερολίνου, τα πράγματα έγιναν όπως έπρεπε.
Αλλά οι λανθασμένες επιλογές της Merkel “Wir konnen das schaffen” (μπορούμε να το κάνουμε), ταρακούνησε τμήματα του γερμανικού λαού. Το AfD βρέθηκε στη γερμανική Βουλή στις 24 Σεπτεμβρίου 2017, επειδή κράτησε αντι-μεταναστευτική, αντί-ισλαμική και αντί-ευρωπαϊκή στάση. Πραγματικά, το προσφυγικό ζήτημα αναμένεται να είναι ένα από τα σημεία που θα συζητηθούν έντονα στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για το συνασπισμό. Οι Σοσιαλδημοκράτες αντιλαμβάνονται για ποιον λόγο η επανένωση οικογενειών είναι απαραίτητη για τους πολλούς άνδρες πρόσφυγες, ενώ η Χριστιανοκοινωνική Ένωση είναι σθεναρά εναντίον μιας τέτοιας πολιτικής.
Αυτό αφήνει την Merkel με μια κληρονομιά να περιμένει. Είναι η Ευρώπη. Η εποχή που η Merkel θα μπορούσε να υποθέσει ότι η Ευρώπη μπορεί να γίνει στρατιώτης υπό τη δική της ηγεσία αλλά με μια πολύ αδύναμη ηγεσία στη Γαλλία, έχει τελειώσει. Ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron έχει αλλάζει ριζικά τη δυναμική, το ρυθμό και τη φιλοδοξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο ίδιος και η Merkel έχουν δύο χρόνια για να πιέσουν για μια πολύ πιο ενοποιημένη Ευρώπη, όχι μόνο σε ό,τι αφορά την ευρωζώνη, αλλά και σε άλλες πτυχές επίσης.
Κάποια στιγμή από τώρα μέχρι το 2020, η ΕΕ θα έχει νέα Κομισιόν και νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Και χωρίς να αντισταθμιστούν τα στοιχήματα για το εάν ο μεγάλος συνασπισμός της Γερμανίας θα ολοκληρώσει την τετραετή θητεία του, και υποθέτοντας ότι δεν υπάρχουν μεγάλες πολιτικές κρίσεις για το συντηρητικό μπλοκ και τους Σοσιαλδημοκράτες, η Γερμανική κυβέρνηση θα έχει τα δύο επόμενα χρόνια για να κάνει τη διαφορά στην Ευρώπη.
Θα χρειαστεί ένα νέο, στρατηγικό mind-set από τη Merkel -ένα που θα επικοινωνήσει για ποιο λόγο η Ευρώπη πρέπει να αλλάξει και γιατί οι ηγέτες της ΕΕ θα πρέπει να είναι σε θέση να αμφισβητήσουν τους κυνικούς και τους λαϊκιστές. Ο Macron προχωράει ήδη στο δρόμο αυτό. Σειρά της Merkel να τον ακολουθήσει.
