Putin 4.0: Το νέο modus operandi
της Tatyana Stanoyova
Carnegie Moscow Center
Ο πρόεδρος Vladimir Putin στέλνει μηνύματα ότι η τέταρτη θητεία του θα διέπεται από ένα εντελώς νέο σύνολο κανόνων.
Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι ο Putin θα επανεκλεγεί στις 18 Μαρτίου. Χωρίς τροποποίηση του συντάγματος, η επόμενη εξαετής θητεία θα είναι η τελευταία του Putin. Ωστόσο παραμένουν σοβαρά ερωτήματα για την ατζέντα του και την πορεία του κράτους. Σειρά σχολίων που έγιναν από τον Putin στη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου στο Κρεμλίνο στις 14 Δεκεμβρίου, έδωσαν ένα στίγμα.
Η συνέντευξη Τύπου δεν ήταν εκδήλωση εκστρατείας. Οι απαντήσεις του Putin αποκαλύπτουν πολλά για το πώς θα διεξάγει την τέταρτη θητεία του -και τις θεμελιώδεις αλλαγές στις αντιλήψεις του για την πολιτική και τη διακυβέρνηση. Ο ρόλος του και η πολιτική ταυτότητα συνδέονται άρρηκτα με αυτά του καθεστώτος του, και μεταμορφώνονται μαζί του σε μια πιο εξελιγμένη φάση.
Στη διάρκεια της θητείας του, ο Putin έφθασε να θεωρείται ένας ηγέτης με ισχυρές αυταρχικές τάσεις, και με μια ικανότητα να ξεπερνάει τις όποιες “εξεγέρσεις”, δρώντας ως διαιτητής μεταξύ των διευθυντών του. Τώρα, δεν έχει μείνει καμία σχεδόν από αυτές τις ιδιότητες.
Ο Putin έχει τελικά μεταφέρει το έργο της εσωτερικής διακυβέρνησης σε ένα χαμηλότερο, τεχνικό επίπεδο. Η απουσία του ηγετικού του ρόλου στην εγχώρια πολιτική έχει δημιουργήσει ένα κενό εξουσίας, επιτρέποντας την εμφάνιση ανεξάρτητων εγχώριων πρωτοβουλιών.
Ένα παράδειγμα είναι η χάραξη πολιτικής από την κεντρική τράπεζα. Η σχετική αυτονομία της Τράπεζας έρχεται σε έντονη αντίθεση με το προηγούμενο σύστημα ολοκληρωτικού ελέγχου από τον Putin.
Για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια, υπάρχει μια σαφής οριοθέτηση μεταξύ του Putin και του κυβερνητικού του κύκλου, η οποία περιλαμβάνει και τεχνοκράτες και φιλελεύθερους μεταρρυθμιστές όπως ο Alexei Kudrin και ο German Gref. Τέτοιες πρωτοβουλίες όπως η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης, η φορολογική μεταρρύθμιση, και οι αλλαγές στη νομισματική πολιτική, έχουν ξεκινήσει από χαμηλότερα κυβερνητικά επίπεδα. Έχοντας αναλάβει νέα ευθύνη στους συνεργάτες του, ο Putin τώρα θα τους ζητήσει να φέρουν θετικά αποτελέσματα.
Τα σχόλια της συνέντευξης Τύπου του Putin αποκαλύπτουν την απόσταση που βλέπει ανάμεσα στον εαυτό του και στους managers τους. Δίνοντας έμφαση στην αποκεντρωμένη φύση της κυβέρνησής του, απολύει τον εαυτό του από την ευθύνη των πολιτικών που είναι χαμηλότερης δικαιοδοσίας από αυτόν -ωστόσο μπορεί και πάλι να διεκδικήσει τα εύσημα όταν αυτές οι πολιτικές πετυχαίνουν. Ο πρόεδρος έχει γίνει με πολλούς τρόπους ένας συμβολικός ηγέτης, μεγαλόψυχος στο ρόλο του ως επικεφαλής της κυβέρνησης, ενώ αναλαμβάνει όλο και πιο πολύ, λιγότερες ευθύνες για την ίδια τη διακυβέρνηση.
Το νέο modus operandi του Vladimir Putin είναι αυτό της εποπτείας από απόσταση. Είναι μια πολιτική μη παρεμβολής και ακραίας προσοχής. Διστάζει να διαλέξει πλευρά και να δημιουργήσει ανισορροπία στις τάξεις του. Σε ζητήματα με σοβαρές επιπτώσεις για το κράτος και την δική του εξουσία -από την περίπτωση του Ulyukayev μέχρι τη διαφθορά στην Εξεταστική Επιτροπή- ο Putin έχει παραμείνει παθητικός. Η εμπλοκή θα μπορούσε να τον υποχρεώσει σε μια δύσκολη απόφαση: να ξεκινήσει ή να προχωρήσει σε έναν ανασχηματισμό του προσωπικού, που θα μπορούσε να ήταν ακριβό και ενοχλητικό. Αντιθέτως, έχει αποφασίσει να λαμβάνει αποφάσεις μόνο όταν τα αποτελέσματα δεν θα έχουν κανένα πολιτικό κόστος.
Αυτό είναι μεγάλη στροφή από τον Putin της δεκαετίας του 2000, του οποίου το εξατομικευμένο καθεστώς κυβερνήθηκε με ένα αυστηρό και σταθερό τρόπο. Οποιοσδήποτε επιχειρούσε να ασκήσει εξουσία στα χαμηλότερα επίπεδα του καθεστώτος του, θα τιμωρούνταν. Αυτό το μοντέλο έχει καταρρεύσει σχεδόν, οδηγώντας σε μια ενθουσιώδη εγχώρια ελίτ που, για την ώρα τουλάχιστον, υποστηρίζει τον πρόεδρό της.
Η πιο σημαντική είδηση που έρχεται από τη συνέντευξη Τύπου, ήταν πως ο Vladimir Putin θα είναι υποψήφιος για την επανεκλογή του, ως ανεξάρτητος. Η ανεξάρτητη υποψηφιότητα του Putin δεν έχει σκοπό να του δώσει μεγαλύτερη εκλογική επιρροή και status πολιτικού διαιτητή. Αυτό είναι περιττό, δεδομένης της ευρείας στήριξης που απολαμβάνει. Έχει έναν εντελώς διαφορετικό σκοπό: την αποπολιτικοποίηση του Putin. Αποσυνδέει τον ρόλο του ως πολιτικός ηγέτης, καθώς είναι “θολή” πλέον η διάκριση μεταξύ της Ενωμένης Ρωσίας και του Κομμουνιστικού Κόμματος ή των Φιλελεύθερων Δημοκρατών. Τώρα, ο κύριος στόχος του είναι να ξεπεράσει τη μη συστημική αντιπολίτευση.
Μετά από 18 χρόνια εξουσίας του Putin, η πολιτική αντιπολίτευση έχοντας υποστεί κυρώσεις από το Κρεμλίνο -που θα μπορούσαμε να την χαρακτηρίσουμε συστημική αντιπολίτευση- έχει παύσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Έχει υπαχθεί στην εξουσία του Putin. Δύο σημαντικά συμπεράσματα προκύπτουν από αυτό. Πρώτον, εάν δεν υπάρχει συστημική αντιπολίτευση, τότε δεν υπάρχει κόμμα εξουσίας, εξ ου και η απόφαση του Putin να μην είναι υποψήφιος στις εκλογές υπό το κόμμα Ενωμένη Ρωσία. Το κυβερνών κόμμα έχει γίνει απλώς άλλος ένας μηχανισμός στήριξης του κυβερνώντος καθεστώτος.
Επιπλέον, όταν η γραμμή μεταξύ του κυβερνώντος κόμματος και της συστημικής αντιπολίτευσης παύσει να υπάρχει, η μόνη αντιπολίτευση που παραμένει είναι το κίνημα της οργανικής αντιπολίτευσης, το οποίο δεν βρίσκεται στον έλεγχο του προέδρου και ως εκ τούτου αποτελεί απειλή για την εξουσία του. Χρόνο με τον χρόνο, οποιαδήποτε πραγματική απειλή, έχει κατασταλεί επιθετικά. Η έννοια του πολιτικού ανταγωνισμού για τον Putin εκτείνεται μόνο σε όσους δεν ασκούν κριτική στο Κρεμλίνο.
Χωρίς να κάνουμε εικασίες για το δικό του πολιτικό μέλλον, ο Putin έστειλε διάφορα μηνύματα στη συνέντευξη τύπου από το Κρεμλίνο. Οι εγχώριες πρωτοβουλίες δεν αποτελούν προεδρική προτεραιότητα, και θα εξεταστούν σε τεχνοκρατικό επίπεδο. Στην πολιτική σφαίρα, η πραγματική απειλή για την εξουσία του Putin προέρχεται από τη μη συστημική αντιπολίτευση, καθώς η αντιπολίτευση που έχει επιβληθεί από το Κρεμλίνο έχει χάσει τη θέση της στο σημερινό σύστημα. Πάνω από όλα, η συνέντευξη Τύπου κατέστησε ξεκάθαρο ότι ο Putin έχει τελειώσει με την υποτιθέμενη δημοκρατία στη Ρωσία. Το εκλογικό σύστημα έχει απαλλαγεί από ενδεχόμενο δημοκρατικό κάλυμμα και βρίσκονται σε εξέλιξη οι προετοιμασίες για μια νέα πράξη.
