Αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις παγκόσμιες απειλές η διπλωματία
της Judy Dempsey
Carnegie Europe
Η διπλωματία δεν τα πήγε καλά στη διάρκεια της Διάσκεψης του Μονάχου για την Ασφάλεια 2018. Η αδυναμία των διπλωματών να αντιμετωπίσουν την πληθώρα απειλών που επηρεάζουν την παγκόσμια ασφάλεια γενικά και την φιλελεύθερη διεθνή τάξη ειδικά, ήταν πολύ προφανής στη διάρκεια των περισσότερων συζητήσεων.
Η απουσία της αμερικανικής ηγεσίας είναι μία εξήγηση. Μια αδύναμη και διχασμένη Ευρώπη -ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την υπεράσπιση αξιών, με κάποια κράτη-μέλη όπως η Πολωνία να χρησιμοποιούν τον εθνικισμό και τη θυματοποίηση για να ξαναγράψουν ιστορία- είναι άλλη μία. Η Γερμανία σε καμία περίπτωση δεν επηρέασε το διπλωματικό μέτωπο, αν κρίνει κανείς από τις ομιλίες των υπουργών Άμυνας και Εξωτερικών της χώρας. Αν και ήταν δύσκολο να αγνοηθεί η χροιά του αντί-αμερικανισμού.
Στη συνέχεια, υπάρχει η πλήρης παράλυση της διπλωματίας στην προσπάθειά της να καταπολεμήσει την φιλοδοξία της Βόρειας Κορέας να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, αν δεν το έχει κάνει ήδη.
Εν ολίγοις, ο ατελείωτος αριθμός δηλώσεων από Τούρκους, Πολωνούς, Ισραηλινούς και Ρώσους ηγέτες και υπουργούς (για να αναφέρουμε μερικούς μόνο) εκθέτουν την πλήρη απουσία ομοφωνίας για το πώς θα αντιμετωπιστούν οι κρίσεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι δηλώσεις τους ήταν εσωστρεφείς και αμυντικές. Δεν υπήρχε πνοή φιλοδοξίας ή στρατηγικού outlook. Πραγματικά, σε διάστημα τριών ημερών, πάρα πολλοί ομιλητές υψηλού επιπέδου στη Διάσκεψη, έδειξαν απουσία πολιτικής βούλησης και ηγεσίας για να ασχοληθούν με τα ακόλουθα πέντε ζητήματα.
Πρώτον, η Βόρεια Κορέα. Στη διάρκεια μιας συζήτησης του Κογκρέσου για την αμερικανική εξωτερική πολιτική, η αμερικανική αντιπροσωπεία ανέφερε τη Βόρεια Κορέα ως τη βασική απειλή της. Ο Γερουσιαστής JAmes E. Risch, ο οποίος είναι μέλος της Επιτροπής της Γερουσίας για τις Διεθνείς Σχέσεις, δήλωσε ότι εάν ο Trump χρησιμοποιήσει βία στη Βόρεια Κορέα, αυτό θα έχει “βιβλικές διαστάσεις”, και δεν θα ανοίξει απλώς μια μύτη. Δυστυχώς, ο Risch έπρεπε να αποχωρήσει νωρις από το πάνελ και δεν μπόρεσε να απαντήσει σε ερωτήσεις.
Το διμερές πάνελ ήταν σε πλήρη σύγχυση για το πώς θα αντιμετωπίσει τη Βόρεια Κορέα σε διπλωματικό επίπεδο. Δεν απέκλεισαν τη χρήση βίας αλλά δεν τάχθηκαν υπέρ αλλαγής του καθεστώτος, έχοντας δει τις συνέπειες από κάτι τέτοιο στο Ιράκ και στη Λιβύη. Ζήτησαν από την Κίνα να κάνει περισσότερα, όπως να επιβάλει ένα πιο αυστηρό καθεστώς κυρώσεων και κατά κάποιο τρόπο να ασκήσει πίεση στον ηγέτη της Βόρειας Κορέας, Kim Jong-un. Θα βοηθούσε εάν στη διάρκεια των ερωταπαντήσεων που έλαβαν χώρα στη συνεδρίαση, να αλληλεπιδράσουν πραγματικά με την Fu Υing, την πρόεδρο της επιτροπής διεθνών υποθέσεων στο Εθνικό Λαϊκό Κογκρέσο, από το να ακούσουν την ανώδυνη απάντησή της.
Δεύτερον το ΝΑΤΟ. Υπήρξαν πολλές διαβεβαιώσεις από Αμερικανούς διπλωμάτες για τη δέσμευση της Ουάσιγκτον στη διατλαντική συμμαχία. Η “συνέχεια” ήταν ο όρος που χρησιμοποιούσαν. Δεν υπήρξε περιφρόνηση για τους Ευρωπαίους που πρέπει να δαπανήσουν περισσότερα για την άμυνά τους ή να αναλάβουν μεγαλύτερο βάρος.
Ωστόσο η συμμαχία είναι σε κακή κατάσταση. Ένα από τα κορυφαία της μέλη, η Τουρκία, επιτίθεται στη Συρία, φυλακίζει δημοσιογράφους, δικαστές και δημοσίους υπαλλήλους, και θέτει σε κίνδυνο το κράτος δικαίου. Ούτε καν ψίθυρος δεν έχει ακουστεί για αυτό στο ΝΑΤΟ, το οποίο διακηρύσσει ότι είναι μια συμμαχία βασισμένη σε αξίες και στη δημοκρατία.
Και το ΝΑΤΟ, ως στρατιωτικός και πολιτικός οργανισμός, πρέπει να αντιμετωπίσει μυριάδες ζητήματα, από την κυβερνοασφάλεια μέχρι το νέο εκπαιδευτικό του ρόλο στο Ιράκ, ο οποίος κάποιοι διπλωμάτες ανησυχούν ότι θα μεταλλαχθεί σε μια αποστολή μάχης. Αυτό συνέβη στο Αφγανιστάν όταν η αρχική αποστολή σταθεροποίησης μετατράπηκε σε πλήρη στρατιωτική επιχείρηση.
Τρίτον, η παρουσία της Ρωσίας στο Μόναχο ήταν παθητική. Η ομιλία του υπουργού Εξωτερικών Sergei LAvrov, ήταν γεμάτη πίκρα αλλά και παράνοια. Δεν υπήρξε ούτε μια σπίθα εξωτερικής πολιτικής σε αυτά που ανέφερε ο Lavrov. Αντιθέτως, η ομιλία του αποκάλυψε το τεράστιο χάσμα μεταξύ της Ρωσίας και των ΗΠΑ. Αυτό ήταν αρκετά προφανές όχι μόνο από τη γλώσσα που χρησιμοποίησε ο Lavrov, αλλά από την ομιλία που έδωσε αργότερα ο HR McMaster, ο σύμβουλους Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ. Δήλωσε στο συνέδριο ότι υπήρχαν “αναμφισβήτητα” αποδεικτικά στοιχεία για την παρέμβαση της Ρωσίας στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ.
Τέταρτον, η Ουκρανία. Όποιος και αν είναι ο λόγος, οι χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Ρωσία και Ουκρανία) που σφυρηλάτησαν τη συμφωνία του Μινσκ το 2015 με στόχο να τερματιστούν οι μάχες στην Ανατολική Ουκρανία, δεν συναντήθηκαν καν στο Μόναχο για να συζητήσουν πώς θα πάνε παρακάτω τη συμφωνία Μινσκ ΙΙ. Αν μη τι άλλο, υπήρξε μια απογοητευτική αίσθηση σύγκρουσης όταν γίνεται λόγος για την προσπάθεια επίλυσης αυτής της σύγκρουσης που έχει εκτοπίσει ή επηρεάσει σχεδόν 2 εκατ. ανθρώπους, για να μην αναφέρουμε τις συνεχιζόμενες παρατυπίες στην περιοχή Ντομπάς.
Η ομιλία του Ουκρανού προέδρου Petro Poroshenko δεν βοήθησε επίσης τα πράγματα. Η απροθυμία του να αντιμετωπίσει τη διαφθορά και να ενισχύσει το κράτος δικαίου, ήταν χαρακτηριστικό γνώρισμα της προεδρίας του τα τελευταία χρόνια. Τα πράγματα δεν θα βελτιωθούν λίγο πριν από τις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές του επομένου έτους. Και οι κατηγορίες προς τη Ρωσία, δεν αλλάζουν το ότι το Κίεβο καθυστερεί θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις.
Πέμπτον, με τη Μέση Ανατολή να ταλανίζεται από τις φιλοδοξίες του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας -και την τουρκική, ρωσική και καταριανή παρέμβαση να παίζουν και αυτές τον ύπουλο ρόλο τους- δεν υπήρξε συναίνεση κατά τη διάρκεια συζήτησης για την περιοχή.
Οι βασικοί πρωταγωνιστές -Συρία, Σαουδική Αραβία και Ιράν- δεν συμμετείχαν στη συζήτηση (η οποία πιθανώς δεν θα είχε λάβει χώρα εάν οι διοργανωτές επέμεναν να συμπεριληφθούν και αυτές οι χώρες). Αντί αυτού, υπήρξαν ξεχωριστές δηλώσεις των τριών περιφερειακών παραγόντων. Ο κάθε ένας είχε τη δική του ατζέντα. Ο κάθε ένας έδειξε ανοιχτά την περιφρόνησή του για τον άλλο.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Benjamin Netayahu δήλωσε στο συνέδριο ότι το Ισραήλ ήταν έτοιμο να αναλάβει δράση εναντίον του Ιράν. Έχοντας μαζί του ένα κομμάτι από ένα ιρανικό drone που καταρρίφθηκε στον ισραηλινό εναέριο χώρο την περασμένη εβδομάδα, ο Netanyahu ρώτησε τον Ιρανό υπουργό εξωτερικό Mohammad Javad Zarif: “Το αναγνωρίζεις; Θα έπρεπε. Είναι δικό σας. Μπορείτε να πάτε ένα μήνυμα πίσω στους τύραννους στην Τεχεράνη. Μην δοκιμάζετε την αποφασιστικότητα του Ισραήλ”. Ο Netanyahu είχε δίκιο να εγείρει όλες τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Ιράν. Αλλά το ακροατήριο δεν είχε διάθεση να ακούσει, δεδομένου του τρόπου με τον οποίο έδωσε την ομιλία.
Αργότερα, στη δήλωσή του, ο Zarif, ο οποίος σπανίως κριτικάρεται από κορυφαίο Ευρωπαίο διπλωμάτη για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την υποστήριξη τρομοκρατικών κινημάτων, δήλωσε: “Αυτό που συνέβη τις προηγούμενες ημέρες, είναι ότι το λεγόμενο αήττητο του Ισραήλ έχει καταρριφθεί”. Αναφερόταν στην πρόσφατη κατάρριψη ενός F-16 στη Συρία. Ξεχωριστά, σε συνέντευξή του στο NBC News, ο Zarif προειδοποίησε ότι εάν το Ισραήλ κάνει πράξη την υπόσχεσή του να επιτεθεί στο Ιράν, “τότε θα δουν την απάντηση. Δεν έλειψαν οι απειλές εδώ.
Ασφαλώς υπήρξαν κάποια μεγάλα γεγονότα στο MSC. Τα περισσότερα ήταν μόνο με πρόσκληση και δεν επιτρεπόταν να διαδοθούν. Αλλά τα λίγα που παρακολούθησα στερούνταν μιας βασικής έννοιας για το πώς αντιμετωπίζεται ένας αριθμός ταχέως αναπτυσσόμενων προκλήσεων. Για παράδειγμα, οι κυβερνοαπειλές, η τεχνητή νοημοσύνη ή τα βιολογικά όπλα.
Αλλά ας επιστρέψουμε στο βασικό ζήτημα: Με εξαίρεση τη συμμετοχή της Γαλλίας, οι απογοητευτικές συνομιλίες στερούνταν φιλοδοξιών, ήτα σαν διάλογο κωφών και χρησιμοποιούσαν γλώσσα απειλών.
