Ναγκόρνο Καραμπάχ, ο ενεργειακός κολοσσός που θα προκαλέσει την επόμενη ανάφλεξη;

Το Ναγκόρνο, δηλαδή Ορεινό-Καραμπάχ, (Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն, Lernayin Gharabaghi Hanrapetutyun) ήταν παλαιότερα μία αυτόνομη διοικητική περιφέρεια (κατά τη σοβιετική τότε ορολογία “Όμπλαστ”) της άλλοτε Σοβιετικής Ένωσης που ανήκε στη Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν. Σήμερα συνεχίζει ν’ αποτελεί μια “εκ των πραγμάτων” αυτόνομη δημοκρατία στο Νότιο Καύκασο, που επισήμως όμως αποτελεί μέρος της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν. Bρίσκεται περίπου 270 χλμ δυτικά της αζερικής πρωτεύουσας Μπακού, και πολύ κοντά στα σύνορα με την Αρμενία, αποτελώντας ουσιαστικά θύλακα μέσα στο Αζερμπαϊτζάν. Προσδιορίζεται σε έκταση 4.280 τ.χλμ. Το 2002 αριθμούσε 145.000 κατοίκους. Κύρια πόλη είναι το Στεπανακέρτ.

Η Σοβιετική Ένωση ενσωμάτωσε την κυρίως αρμένικη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ως Αυτόνομη Δημοκρατία μέσα στη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν το 1923. Στις 10 Δεκεμβρίου του 1991, καθώς η Ε.Σ.Σ.Δ. κατέρρεε, δημοψήφισμα που έλαβε χώρα στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ και στο γειτονικό Σαχουμιάν κατέληξε στη διακήρυξη ανεξαρτησίας από το Αζερμπαϊτζάν ως Δημοκρατία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Η κρατική αυτή οντότητα ακόμη δεν έχει αναγνωριστεί από κανένα διεθνή οργανισμό ή χώρα, συμπεριλαμβανομένης της Αρμενίας (λόγω διεθνών πιέσεων).

Η περιοχή έγινε πηγή διαμάχης ανάμεσα στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, η οποία έφτασε στο αποκορύφωμά της με τον Πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ο οποίος κόστισε τη ζωή σε χιλιάδες ανθρώπους, και προκάλεσε κύματα προσφύγων από το Καραμπάχ προς την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, καθώς και μικρό τμήμα αυτών σε χώρες της Δύσης. Από την κατάπαυση πυρός που συμφωνήθηκε το 1994, το μεγαλύτερο μέρος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και διάφορες περιοχές του Αζερμπαϊτζάν γύρω του (συνολικά περίπου το 14% του εδάφους του Αζερμπαϊτζάν) παραμένουν υπό τον έλεγχο των Αρμενίων αυτονομιστών του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Έκτοτε, οι δυο πλευρές κάνουν συνομιλίες ειρήνης με τη διαμεσολάβηση της Ομάδας Μινσκ του ΟΑΣΕ. Ως αποτέλεσμα της διαμάχης, το Αζερμπαϊτζάν και η Τουρκία έκλεισαν τα σύνορά τους με την Αρμενία, πλήττοντας καίρια την οικονομία της χώρας.

1300 χρόνια μαχών

Η ιστορία των αψιμαχιών στην περιοχή χάνεται βαθιά μέσα στο χρόνο, όταν από τον 7ο κιόλας μ.Χ. αιώνα οι Μουσουλμάνοι έφθασαν εκεί και άρχισαν να την αμφισβητούν από τους Αρμένιους υπηκόους της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Μετά την πτώση του Βυζαντίου, η περιοχή του Καυκάσου πέρασε στον έλεγχο των Τουρκομάνων, παρότι ο πληθυσμός παρέμεινε σε τεράστιο ποσοστό αρμενικός. Η Ρωσική Αυτοκρατορία κράτησε το Ναγκόρνο Καραμπάχ σε ένα ημιαυτόνομο καθεστώς, ως προτεκτοράτο της, στηρίζοντας μεν τους Ορθόδοξους κατοίκους του, αλλά μην στερώντας από τους Μουσουλμάνους τον διοικητικό έλεγχο της περιοχής. Ήταν η Σοβιετική Ένωση του Στάλιν που δημιούργησε στην ουσία το τεράστιο εδαφικό πρόβλημα που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.

Ο Στάλιν, σε μια προσπάθειά του να προκαλέσει κομμουνιστική επανάσταση και στην συνορεύουσα Τουρκία, δεν έδωσε όλα τα εδάφη των Αρμενίων στο δικό τους Σοβιέτ, αλλά διατήρησε κάποια υπό τον έλεγχο των Αζέρων, ώστε να υπάρχει διπλός πόλος πίεσης προς τους Τούρκους. Λίγο πριν καταρρεύσει η Σοβιετική Ένωση, οι Αρμένιοι ξέσπασαν, αλλά η Μόσχα είχε ακόμη την δύναμη να κρατήσει χωριστό το Ναγκόρνο Καραμπάχ από την «μητέρα» Αρμενία.

Όταν, όμως η ΕΣΣΔ έπαψε πια να υπάρχει, το 1991, ξέσπασε ένας κανονικός πόλεμος, με μισθοφόρους μάλιστα από την Ρωσία, την Ουκρανία και το Αφγανιστάν, να λαμβάνουν μέρος με τη μία ή την άλλη πλευρά. Το 1994,όπως προαναφέραμε οι Αρμένιοι είχαν ήδη καταλάβει το 14% των εδαφών και, έχοντας και το 76% του πληθυσμού υπέρ τους (τόσο ήταν το ποσοστό των Ορθόδοξων κατοίκων της περιοχής), ανάγκασαν –με την συμβολή της Ρωσίας- τους Αζέρους να συνθηκολογήσουν. Το Ναγκόρνο Καρμπάχ δεν εντάχθηκε στην Αρμενία, αλλά απέκτησε ημιαυτόνομη υπόσταση. Για πολλά χρόνια, οι Αρμένιοι προσπάθησαν να διώξουν τους Αζέρους από την περιοχή, αναγκάζοντάς τους να φύγουν σε προσυφικά στρατόπεδα στα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν. Στην ουσία κατάπαυση πυρός δεν έγινε ποτέ.

Η ενδυνάμωση του Αζερμπαϊτζάν

Τα τελευταία χρόνια που το Αζερμπαϊτζάν έχει αρχίσει να γίνεται ένας ενεργειακός κολοσσός, έχει ξοδέψει πάνω από 9 δισεκατομμύρια ευρώ σε σύγχρονους εξοπλισμούς, προφανώς προετοιμαζόμενο για ένα νέο πόλεμο. Σκοπός των Μουσουλμάνων είναι να ανακαταλάβουν την περιοχή που διοικούσαν για χιλιετίες, παρότι ο πληθυσμός τους εκεί ήταν ανέκαθαν μειοψηφία. Ως «ηθική» αφορμή έχουν την εκδίωξη των ομοθρήσκων τους από το 1994 μέχρι και σήμερα από τους Αρμένιους. Την ίδια ώρα και η Αρμενία εξοπλίζεται συστηματικά (περίπου 1,5 δισ. ευρώ έχει ξοδέψει τα τελευταία χρόνια σε ρωσικά εξοπλιστικά συστήματα), ενώ προσφάτως μποϊκόταρε τον διαγωνισμό της Eurovision που έλαβε χώρα στο Μπακού, επικαλούμενη το θάνατο ενός Αρμένιου στρατιώτη από Αζέρο ελεύθερο σκοπευτή.

Σύμφωνα με τα τελευταία του 2012, στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, το ποσοστό του αρμενικού πληθυσμού είναι περίπου 95% (έναντι 76% πριν 18 χρόνια), ενώ το υπόλοιπο 5% αποτελείται από Ρώσους, Κούρδους αλλά και Έλληνες! Ο συνολικός πληθυσμός δεν είναι μεγαλύτερος από 140.000 κατοίκους, ωστόσο οι Μουσουλμάνοι ισχυρίζονται ότι ένα 7% του πληθυσμού του Αζερμπαϊτζάν, δηλαδή κάπου 600.000 κάτοικοι έχουν εκτοπιστεί από τα σπίτια τους λόγω των αψιμαχιών. Το κλίμα τις τελευταίες μέρες είναι έκρυθμο με τους ελεύθερους σκοπευτές και από τις δύο πλευρές να έχουν σκοτώσει 8 άντρες (5 Αζέρους και 3 Αρμένιους).

Για την ενέργεια αλλά και για την στρατηγική θέση της περιοχής ετοιμάζεται(;) να ξεσπάσει μια νέα σύγκρουση. Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι παραδοσιακά η Ρωσία ελέγχει την Αρμενία και oι HΠΑ το Αζερμπαϊτζάν.Μετά και τις τελευταίες εξελίξεις στην περιοχή λόγω της Ουκρανικής κρίσης, έχει ιδιαίτερη σημασία ποια από τις δυο χώρες θα ελέγξει το θύλακα ανάμεσα τους.

Μην σας κάνει εντύπωση αν στο μέλλον, δούμε ανάλογη ανάφλεξη και στην περιοχή της Αμπχαζίας λόγω του φυσικού αερίου καθώς όλο το παιχνίδι παίζεται στο ποιος θα έχει στην κατοχή του την πλούσια σε ορυκτό πλούτο περιοχή της Ευρασίας.

Επιμέλεια: Γιώτα Χουλιάρα για το Geopolitics and Daily News