Rouhani: Ανάμεσα στην παρακμή και στον εθνικισμό
του Clement Therme
Research Fellow for Iran
International Institute for Strategic Studies
Μια υπόσχεση για τη βελτίωση της καθημερινής ζωής του λαού του Ιράν, που ενσωματώνεται στο σλόγκαν “Το Ιράν ξανά” (dobareh Iran), σφράγισε την ηχηρή νικη του Hassan Royhani στις προεδρικές εκλογές του Μαϊου. Τα αποτελέσματα των εκλογών -σε αντίθεση με το 2009, η κρατική υπηρεσία ασφαλείας επέλεξε να μην παρέμβει- φαίνεται να αντικατοπτρίζει τη λαϊκή επιθυμία για εξομάλυνση τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό.
Από τότε που ξεκίνησε η δεύτερη και τελευταία θητεία του, ο συνήθως κεντρώος πρόεδρος έχει καταγράψει μια πιο συντηρητική πορεία, στρεφόμενος στα δεξιά της μεταρρυθμιστικής βάσης των υποστηρικτών. Έχει υιοθετήσει μια προσέγγιση πολιτικής περισσότερο προσανατολισμένη στην ασφάλεια, εν μέρει ως απάντηση στην μεταβαλλόμενη δυναμική της σχέσης του Ιράν με την Ουάσιγκτον, όπως και οι επιθέσεις του Ιουνίου από το Ισλαμικό Κράτος στη βουλή και το μαυσωλείο του Khomeini στην Τεχεράνη. Αλλά η κύρια εστίασή του είναι στην απελευθέρωση της οικονομίας, η οποία κυριαρχείται από το κράτος. Αυτό αφήνει τον πρόεδρο με μικρό πολιτικό κεφάλαιο για να αντιμετωπίσει την εξουσία του μη εκλεγμένου δικαστηρίου, να πιέσει για μεταρρυθμίσεις στον τομέα των πολιτικών δικαιωμάτων.
Οικονομικά εμπόδια
Ένα μεγάλο εμπόδιο που παρεμποδίζει τις ιδιωτικοποιήσεις είναι το γεγονός ότι η Επαναστατική Φρουρά του Ιράν ελέγχει μεταξύ του 15%-40% της οικονομίας. Αλλά οι πρόσφατες προσπάθειες από την Ουάσιγκτον να στοχεύσει τις δραστηριότητες της Επαναστατικής Φρουράς καθιστούν δύσκολο για τον Rouhani να ξεκινήσει τη δική του προσπάθεια για την οικονομική επιρροή της Φρουράς.
Το Ιράν είναι μία οικονομία που βασίζεται στα εισοδήματα. Ο Rouhani γνωρίζει ότι χρειάζεται διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, να αυξήσει τον ανταγωνισμό και να περιορίσει την κυριαρχία των κατεστημένων συμφερόντων, προκειμένου να επιλύσει τα διαρθρωτικά προβλήματα της υψηλής ανεργίας και του διψήφιου πληθωρισμού, καθώς και να αυξήσει τα εισοδήματα. Το πραγματικό ΑΕΠ αναπτύχθηκε 6,4% το 206, λόγω της αύξησης κατά 1 εκατ. βαρέλια ημερησίως των πετρελαϊκών εξαγωγών, αλλά ο ρυθμός ανάπτυξης εκτιμάται ότι θα επιβραδυνθεί στο 4% το 2017 -και αυτό προϋποθέτει ότι δεν θα υπάρξουν αυστηρές κυρώσεις από τις ΗΠΑ. Η προσέλκυση σημαντικών ξένων επενδύσεων, ιδιαίτερα από την Ευρώπη και την Ασία, θα είναι ζωτικής σημασίας για τις προοπτικές ανάπτυξης του Ιράν.
Αλλά αυτό θα ήταν σχεδόν αδύνατο χωρίς την επανένταξη του Ιράν στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Τον Ιούνιο του 2017 η Task Force Οικονομικής Δράσης (FATF), η οποία καθορίζει διεθνή πρότυπα για την αποτροπή της χρήσης του συστήματος για τρομοκρατική χρηματοδότηση και ξέπλυμα χρήματος, ανέστειλε την επιβολή προγραμματισμένων κυρώσεων στη χώρα εξαιτίας των ιρανικών δεσμεύσεων και αποφάσεων. Αλλά διατήρησε σε ισχύ ενισχυμένους ελέγχους due diligence στις ιρανικές τράπεζες. Επιπλέον, η ευρύτερη απειλή των κυρώσεων ως τιμωρία για την υποστήριξη πληρεξουσίων στη Μέση Ανατολή, έχει κατά μία έννοια αυξηθεί τελευταίως.
Από την ισλαμική επανάσταση του 1979, ένα κεντρικός πυλώνας της ιρανικής εξωτερικής πολιτικής (από τον Akbar Hashemi Rafsanjani στον Rouhani) υπήρξε μια πραγματική προσφορά διαβεβαίωσης στα μικρότερα βασίλεια του Κόλπου, τα οποία είχαν φοβηθεί τον επαναστατικό ζήλο που περιλάμβανε η ρητορική των κληρικών της χώρας. Σήμερα ωστόσο, η συμμετοχή του Ιράν σε περιφερειακές συγκρούσεις -Ιράκ, Υεμένη και Συρία- καθιστά οποιαδήποτε τέτοια διαβεβαίωση να φαίνεται όλο και περισσότερο έντονη σε κάποιες περιφερειακές κυβερνήσεις, με σώματα όπως η Επαναστατική Φρουρά και το μη εκλεγμένο Γραφείο του Ανώτατου Ηγέτη, να θεωρούνται ως οι κύριοι φορείς λήψης αποφάσεων στην Τεχεράνη.
Οι ελπίδες ότι οι σχέσεις του Ιράν με το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα θα εξομαλυνθούν, φαίνεται να στηρίζονται περισσότερο από ποτέ στην ικανότητα των εκλεγμένων θεσμών του να πετύχει μια συμφιλίωση με τους γείτονες της χώρας στον Κόλπο. Ο Rouhani έχει παγιδευτεί μεταξύ των προεκλογικών του υποσχέσεων προς τον ιρανικό λαό, τις συντηρητικές ομάδες της Ισλαμικής Δημοκρατίας και το νέο ρόλο της Επαναστατικής Φρουράς στη Μέση Ανατολή. Η προσφυγή του στον εθνικισμό ως ένας τρόπος για να δικαιολογήσει τις οικονομικές δυσκολίες του Ιράν στον πληθυσμό του, δεν συμβάλει στη μείωση των περιφερειακών εντάσεων. Ο εθνικισμός προσφέρει ένα μέσο για την Τεχεράνη να προβάλει μεγαλύτερη αίσθηση της δικής της της ανθεκτικότητας εν όψει της νέας επαναπροσέγγισης μεταξύ Ριάντ, Τελ Αβιβ και Ουάσιγκτον, αλλά αυτό θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τις μελλοντικές προσπάθειες για επίτευξη μεγαλύτερης σταθερότητας στη Μέση Ανατολή.
