FT: Το όνειρο και οι εφιάλτες του Ερντογάν
Με τη στήριξη των εθνικιστών η ανάδειξη του Τούρκου προέδρου στην απόλυτη εξουσία. Οι περιορισμένες προσδοκίες της διεθνούς διπλωματίας για την επόμενη ημέρα και το μεγάλο μέτωπο της οικονομίας.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ονειρευόταν για χρόνια να πάρει τη θέση ενός εκτελεστικού προέδρου. Το βράδυ της Κυριακής αυτή η φιλοδοξία του έγινε πραγματικότητα, αφότου ο λαϊκιστής ηγέτης της Τουρκίας αψήφησε τις προκλήσεις της ασθενούς οικονομίας και της ενωμένης αντιπολίτευσης και νίκησε τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές.
Ο άνδρας που κυριαρχεί στην τουρκική πολιτική γραμμή από το 2002, οδηγώντας σε δραματικές αλλαγές το κοινωνικό και οικονομικό τοπίο της χώρας, δεν εξασφάλισε μόνο πέντε ακόμα χρόνια θητείας. Θα ελέγχει τώρα ένα ισχυρό κυβερνητικό σύστημα, που καταργεί τον ρόλο του πρωθυπουργού και τοποθετεί άνευ προηγουμένου εξουσίες στα χέρια του.
Η νέα τούρμπο-προεδρία θα δώσει σχεδόν απόλυτο έλεγχο στο κράτος σε έναν διχαστικό πρόεδρο, που ήδη κατηγορείται ότι χρησιμοποίησε τις κάλπες για να δικαιολογήσει ένα στυλ διακυβέρνησης του τύπου «ο νικητής τα παίρνει όλα».Θα μπορεί τώρα να διορίσει και να καθαιρέσει υπουργούς και υψηλόβαθμους κρατικούς λειτουργούς, να εκδώσει εκτελεστικά διατάγματα που θα έχουν ισχύ νόμου και θα ασκεί περισσότερο έλεγχο στους διορισμούς δικαστικών.
Μια μελέτη για το νέο μοντέλο, του Alan Makovsky, Τούρκου ειδικού στο Κέντρο Αμερικανικής Προόδου, ένα think tank με έδρα την Ουάσιγκτον, συμπέρανε ότι με έναν πρόεδρο που ελέγχει επίσης την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, «έλεγχοι και ισορροπίες στην προεδρική εξουσία θα είναι ουσιαστικά ανύπαρκτα».
Μιλώντας στις 03:00 το πρωί από ένα μπαλκόνι στα κεντρικά γραφεία του κόμματός του στην Αγκυρα, έδειξε λίγο ενδιαφέρον να γιατρέψει τις πληγές στην τουρκική κοινωνία. Αντίθετα ακολούθησε την ίδια ρητορική αναφορικά με την εκδίωξη των δυτικών δυνάμεων και τη μάχη κατά των τρομοκρατών και των πραξικοπηματιών. Πανηγύρισε για τη νίκη του, η οποία ήρθε μετά από μια προεκλογική καμπάνια για την οποία επιτελείς του κόμματός του είπαν ότι ήταν η πλέον δύσκολη που αντιμετώπισαν τα τελευταία δεκαέξι χρόνια που είναι στην εξουσία.
Υπάρχει όμως και μια σιωπηρή αναγνώριση ότι τα αποτελέσματα του κόμματός του (AKP) δεν είναι τόσο ισχυρά όσο ήλπιζε. Στις κοινοβουλευτικές εκλογές, το κυβερνών κόμμα που ίδρυσε ο ίδιος κέρδισε το 42,5%, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά αποτελέσματα, μια πτώση 7% σε σύγκριση με τις προηγούμενες γενικές εκλογές του Νοεμβρίου του 2015. «Πήραμε το μήνυμα που στείλατε στο κόμμα», είπε. «Θα διορθώσουμε τα προβλήματα».
Ο κος Ερντογάν σώθηκε από τη συμμαχία του με το MHP, ένα υπερεθνικιστικό κόμμα γνωστό για τους ιστορικούς δεσμούς του με δεξιούς παραστρατιωτικούς και εγκληματίες. Πριν λίγα χρόνια, μια συμφωνία μεταξύ των δύο κομμάτων θα ήταν αδιανόητη. Ο Τούρκος πρόεδρος, όμως, που υιοθέτησε μια αυξανόμενα εθνικιστική προσέγγιση τα τελευταία χρόνια, συνασπίστηκε με το MHP ώστε να περάσει τα σχέδιά του για την εκτελεστική προεδρία και να εξασφαλίσει ότι θα έχει την κυβερνητική πλειοψηφία.
Η ισχυρή επίδοση του MHP ήταν η μεγαλύτερη έκπληξη της βραδιάς. Πήρε το 11,1% της εθνικής ψήφου στις κοινοβουλευτικές εκλογές, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά αποτελέσματα, ανεβάζοντας το ποσοστό AKP-MHP στο 53,6%. Αυτή η ώθηση, όπως και η στήριξη του κόμματος στη διεκδίκηση της προεδρίας από τον Ερντογάν, αποδείχθηκαν κρίσιμα για τον Τούρκο πρόεδρο.
Ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, γηραιός ηγέτης του MHP, μπορεί τώρα να απαιτήσει υψηλόβαθμες θέσεις για τον εαυτό του και τους ακολούθους του. Πιθανότατα θα ασκήσει βέτο στην επιστροφή στην ειρηνευτική διαδικασία με το κουρδικό PKK, μια ένοπλη ομάδα η οποία βρίσκεται σε πόλεμο με το τουρκικό κράτος επί 30 χρόνια.
Ο κος Ερντογάν υποσχέθηκε κατά την προεκλογική καμπάνια να άρει το καθεστώς εκτάκτου ανάγκης που επιβλήθηκε μετά το βίαιο πραξικόπημα του 2016, το οποίο άφησε πίσω του 250 νεκρούς και οδήγησε σε μια περίοδο κοινωνικής και πολιτικής έντασης. Οι σύμμαχοι της Τουρκίας σε ΕΕ και ΗΠΑ θα κοιτούν για σημάδια προσπάθειας να μειωθούν οι εντάσεις στις τεταμένες σχέσεις με την Αγκυρα, αλλά, πριν τις εκλογές, λίγοι διπλωμάτες ήλπιζαν σε δραματική αλλαγή της κατεύθυνσης του κου Ερντογάν.
Η πιο άμεση πρόκληση που αντιμετωπίζει ο Τούρκος πρόεδρος είναι η διαχείριση της φορτωμένης με χρέη οικονομίας που εξαρτάται από την ξένη χρηματοδότηση, η οποία την αφήνει στο έλεος των ξένων επενδυτών. Η λίρα έχασε το 1/5 της αξίας της φέτος αλλά ανέβηκε 2,1% στις πρώτες συναλλαγές σήμερα. Οι αναλυτές προειδοποιούν για επικείμενη επιβράδυνση και δυνητική κρίση στον ορίζοντα.
Η Nora Neuteboom, οικονομολόγος στην ABN Amro, δήλωσε ότι η νίκη του Ερντογάν θα είναι πιθανότατα θετική βραχυπρόθεσμα για τη λίρα. Προειδοποίησε όμως ότι η υπόσχεση που έδωσε πρόσφατα ο Ερντογάν από το Λονδίνο, ότι θα αναλάβει περισσότερο έλεγχο της νομισματικής πολιτικής, «δεν έχει ξεχαστεί από τους επενδυτές».
Προσέθεσε: «Η λίρα θα σταθεροποιηθεί τη στιγμή που ο Ερντογάν θα δείξει την πλήρη δέσμευσή του να πολεμήσει τον πληθωρισμό και η κεντρική τράπεζα δράσει ξανά αυξάνοντας τα επιτόκια».
Ο Mehmet Simsek, που ήταν αναπληρωτής πρωθυπουργός στην προηγούμενη κυβέρνηση, δήλωσε ότι το αποτέλεσμα των εκλογών «θέτει το σκηνικό για επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων».
Οι επενδυτές θα παρακολουθούν στενά ώστε να διαπιστώσουν αν ο κος Simsek -ο οποίος θεωρείται ως μια σπάνια φωνή οικονομικής ορθοδοξίας στο επιτελείο του Ερντογάν- θα αναλάβει υψηλόβαθμο ρόλο στο νέο καθεστώς, μετά τον αναμενόμενο ανασχηματισμό.
