Η Μέρκελ έχασε την τελευταία της ευκαιρία
Γράφει ο Γιώργος Λυκοκάπης
Προσωρινή εκτόνωση για την πολιτική κρίση που συγκλόνισε τις προηγούμενες μέρες την Γερμανία. Η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ βρέθηκε αντιμέτωπη με την «ανταρσία» του Γερμανού υπουργού Εσωτερικών. Ο επικεφαλής των Χριστιανοκοινωνιστών (CSU), απαιτούσε τις μαζικές επαναπροωθήσεις των μεταναστών που έχουν καταγραφεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αντιθέτως η γερμανίδα καγκελάριος πρόκρινε μία ευρωπαϊκή λύση για το ζήτημα.
Ο Χορστ Ζεεχόφερ απειλούσε να λάβει μονομερώς αντιμεταναστευτικά μέτρα, γεγονός που θα τον έφερνε σε μετωπική σύγκρουση με την Μέρκελ. Οι δύο πλευρές κατέληξαν σε μία συμβιβαστική λύση το βράδυ της Δευτέρας, μετά από πολύωρες διαπραγματεύσεις. Συμφώνησαν να δημιουργηθούν κλειστά κέντρα κράτησης στην Βαυαρία, όπου θα εγκαθίστανται οι μετανάστες που αιτούνται άσυλο. Μέχρι να εγκριθεί το αίτημα τους, δεν έχουν δικαίωμα να εγκαταλείψουν τα κέντρα κράτησης. Εάν απορριφθεί η αίτηση τους για άσυλο, προβλέπεται η άμεση απέλαση τους.
Η μεσολάβηση του προέδρου της γερμανικής βουλής Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ήταν καταλυτική για να καταλήξουν οι δύο πλευρές σε αυτό τον συμβιβασμό. Πάντως ο συμβιβασμός της Δευτέρας προκαλεί ήδη έντονες εσωκομματικές αντιδράσεις στο Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα (SPD), τον άλλο κυβερνητικό εταίρο.
Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, σε ανύποπτο χρόνο, είχε δηλώσει πως το μεταναστευτικό «θα αποτελέσει την μεγαλύτερη πρόκληση από την επανένωση της Γερμανίας«. Ο βετεράνος πολιτικός είχε διαγνώσει από νωρίς τους κινδύνους που εγκυμονούσε η μεταναστευτική κρίση για το πολιτικό σύστημα της Γερμανίας. Σε αντίθεση με τη Γερμανίδα καγκελάριο, ο πρώην υπουργός Οικονομικών παραμένει δημοφιλής στις τάξεις του CSU και στην δεξιά πτέρυγα της χριστιανοδημοκρατίας.
Ο «μαύρος» εκλογικός Σεπτέμβρης
Όλα ξεκίνησαν με την απόφαση της ‘Ανγκελα Μέρκελ να ανοίξει το 2015 τα σύνορα και να υποδεχτεί ένα εκατομμύριο Σύριους πρόσφυγες. Προφανώς τα κίνητρα του Βερολίνου δεν ήταν μόνο ανθρωπιστικά. Έρευνες γερμανικών οικονομικών επιμελητηρίων, προέβλεπαν στο άμεσο μέλλον μία δραματική μείωση του εγχώριου εργατικού δυναμικού. Σύμφωνα με υπολογισμούς τους, θα έφτανε τα 9 εκατομμύρια άτομα μέχρι το 2030.
Επομένως για το βιομηχανικό κατεστημένο της χώρας οι πρόσφυγες θα αποτελούσαν μία τόνωση για την γερμανική οικονομία. Ασχέτως των πραγματικών του κινήτρων, είναι αλήθεια πως το Βερολίνο πρόκρινε όντως μία ανθρωπιστική αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος. Όμως η καγκελάριος Μέρκελ υποτίμησε τις αντιδράσεις των Γερμανών ψηφοφόρων. Ίδια ήταν και η στάση του κυβερνητικού της συμμάχου Χορστ Ζεεχόφερ, ο οποίος τότε αρκέστηκε σε ορισμένες ρητορικές αντιδράσεις. Στον επικεφαλής του CSU αποδίδεται η φράση «δεξιότερα από εμένα είναι ο τοίχος«. Σύντομα αποδείχτηκε πως υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις στην Γερμανία «δεξιότερα του τοίχου«.
Το μεταναστευτικό αποτέλεσε την θρυαλλίδα για να συντελεστεί μία ριζική ανατροπή του πολιτικού σκηνικού στην Γερμανία. Στις εκλογές του περασμένου Σεπτέμβρη, η συμμαχία των Χριστιανοδημοκρατών (CDU) και των Χριστιανοκοινωνιστών του CSU εξασφάλισε μόλις το 33%. Ήταν το δεύτερο χειρότερο αποτέλεσμα στην ιστορία της γερμανικής Χριστιανοδημοκρατίας. Το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα περιορίστηκε σε ένα ευτελές 20%.
Ήρθε για να μείνει η γερμανική Ακροδεξιά
Σοκ προκάλεσε η κοινοβουλευτική εκπροσώπηση του ακροδεξιού κόμματος «Εναλλακτική για την Γερμανία» (AFD), για πρώτη φορά στην μεταπολεμική ιστορία της χώρας. Πρωτοεμφανίστηκε ως ευρωσκεπτικιστικό κόμμα διαμαρτυρίας. Όμως μετά το 2015 κυριάρχησε στο εσωτερικό του η αντιμεταναστευτική ατζέντα. Στις αρχές του 2016 η τότε επικεφαλής του AFD Φράουκε Πέτρι, είχε υποστηρίξει τη χρήση όπλων από την γερμανική αστυνομία, έναντι των παράνομων μεταναστών.
Η άνοδος του AFD μοιάζει ένα πολιτικό παράδοξο. Έχει ερείσματα στις πόλεις της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, παρόλο που σε αυτές δεν παρατηρείται μεγάλη παρουσία μεταναστών. Στις δημοσκοπήσεις καταγράφεται θεαματική άνοδος των ποσοστών του, αν και τους τελευταίους μήνες έχουν μειωθεί οι μεταναστευτικές ροές στην Γερμανία. Είναι ο βασικός λόγος που εξηγεί τη στάση του Ζεεχόφερ, μιας και το AFD αρχίζει να έχει απήχηση και στη Βαυαρία, το εκλογικό προπύργιο του CSU.
Τα γερμανικά πολιτικά κόμματα μοιάζουν ανίκανα να αντιμετωπίσουν την επιρροή του AFD. Η Άνγκελα Μέρκελ άσκησε σκληρή επίθεση στο ακροδεξιό κόμμα, ειδικότερα κατά την προεκλογική περίοδο. Το αποτέλεσμα ήταν να το καταστήσει δημοφιλές στα μη προνομιούχα στρώματα του πληθυσμού, διότι το εμφάνισε ως «αντισυστημικό». Στον αντίποδα ο Χορστ Ζεεχόφερ υιοθετεί θέσεις του ακροδεξιού κόμματος, εν μέρει και για ψηφοφηρικούς λόγους. Σε πρακτικό επίπεδο όμως νομιμοποιεί την ατζέντα του AFD. Το βγάζει από το πολιτικό περιθώριο, με αποτέλεσμα να ενισχύει την επιρροή του στο σύνολο της χώρας.
Εάν η πολιτική κρίση οδηγούσε σε πρόωρες εκλογές στην Γερμανία, εκλογικά οφέλη θα είχε το AFD, όχι το CSU. Θα κατακτούσε άνετα την θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, υποσκελίζοντας τo πολιτικά τελειωμένο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα. Όσον αφορά το CDU, εάν κατέβαινε ξανά με υποψήφια καγκελάριο την Άγκελα Μέρκελ, θα είχε με μαθηματική ακρίβεια το τέλος του SPD.
«Οικονομικός γίγαντας και πολιτικός νάνος»
Οι Ευρωπαίοι εταίροι βλέπουν με έντονη δυσπιστία οποιαδήποτε διπλωματική πρωτοβουλία της Άνγκελα Μέρκελ. Για παράδειγμα η σπουδή της Γερμανίας να ενταχθεί η FYROM στην ΕΕ, συνάντησε την σθεναρή αντίσταση της Γαλλίας και της Ολλανδίας. Όσον αφορά τις ΗΠΑ, ο Ντόναλντ Τραμπ εκφράζεται συχνά με απαξιωματικούς χαρακτηρισμούς έναντι της Γερμανίας. Την χαρακτηρίζει δημοσίως «τζαμπατζή», διότι συνεισφέρει ελάχιστα στις αμυντικές δαπάνες του ΝΑΤΟ.
Η Γερμανίδα καγκελάριος είναι επίσης ο αγαπημένος στόχος της ευρωπαϊκής άκρας δεξιάς και των χωρών του Βίζεγκραντ. Αντιμεταναστευτικά κόμματα αποτελούν κυβερνητικούς εταίρους στην Αυστρία και την Ιταλία. Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπάν, γνωστός για την ακραία αντιμεταναστευτική του πολιτική, έφτασε στο σημείο να αμφισβητήσει την ιδεολογική πρωτοκαθεδρία των Γερμανών Χριστιανοδημοκρατών στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα.
Όταν η Γερμανίδα καγκελάριος είχε υποδεχτεί ένα εκατομμύριο μετανάστες το 2015, είχε πει με αισιοδοξία «θα τα καταφέρουμε». Όμως σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις, η συντριπτική πλειοψηφία των Γερμανών ψηφοφόρων δεν υποστηρίζει πλέον την μεταναστευτική πολιτική της. Για πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις η τότε στάση της αποτελεί «παράδειγμα προς αποφυγή».
Ο Χορστ Ζεεχόφερ έχει δηλώσει πως δεν σκοπεύει να ανατρέψει τη γερμανική κυβέρνηση. Θα συνεχίσει όμως να υπονομεύει την Άνγκελα Μέρκελ, «φλερτάροντας» με τους ψηφοφόρους του AFD. Έσπευσε να ανακοινώσει πως θα συναντηθεί με τον ακροδεξιό Ιταλό υπουργό Εσωτερικών Ματέο Σαλβίνι στις 11 Ιουλίου, λίγες μέρες μετά την συμφωνία «ανακωχής» της Δευτέρας.
Το 1990 στο Συμβούλιο της Ευρώπης ο Θόδωρος Πάγκαλος είχε χαρακτηρίσει τη Γερμανία «οικονομικό γίγαντα και πολιτικό νάνο», δήλωση που μετέπειτα ανασκεύασε. Αυτή η δήλωση αποδίδει εύστοχα την σημερινή κατάσταση της Γερμανίας. Η οικονομική ατμομηχανή της Ευρώπης, βρίσκεται σε κατάσταση πρωτοφανούς πολιτικής παράλυσης και διεθνούς απομόνωσης.
Υπό αυτές τις συνθήκες μοιάζει αδύνατον η Άνγκελα Μέρκελ να μεταρρυθμίσει τους ξεπερασμένους μηχανισμούς της ΕΕ, όπως αναμενόταν. Δεν έχει πλέον το πολιτικό βάρος για να πάρει τέτοια απόφαση και δεν μοιάζει πρόθυμη να επωμιστεί επιπλέον πολιτικό κόστος. Το πιθανότερο είναι πως η τελευταία της θητεία θα γραφτεί στην ιστορία ως μία χαμένη ευκαιρία για την Γερμανία και για την υπόλοιπη Ευρώπη.
