Αμερικανός πάστορας και Έλληνες στρατιωτικοί

Γράφει ο Άγγελος Συρίγος *

Ο ​Αμερικανός πάστορας Μπράνσον συνελήφθη από τις τουρκικές αρχές τον Οκτώβριο του 2016. Πέρασαν 18 μήνες μέχρι να του απαγγελθούν κατηγορίες. Είναι ένας μόνον από τους 20 Αμερικανούς πολίτες που έχουν κατηγορηθεί για συνεργασία με τρομοκρατικές ομάδες μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου 2016. Η περίπτωσή του όμως έχει καταστεί εμβληματική διότι την παρακολουθεί με μεγάλο ενδιαφέρον (και εκνευρισμό) η ισχυρή ομάδα των ευαγγελικών της Αμερικής. Το θέμα του έχει απασχολήσει επανειλημμένως τον πρόεδρο Τραμπ και τη Γερουσία.

Στις αρχές Αυγούστου το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών ενεργοποίησε ένα νόμο του 2012 και επέβαλε κυρώσεις σε δύο Τούρκους υπουργούς μέχρι την «άμεση απελευθέρωση» του πάστορα. Πέραν του Μπράνσον, οι ΗΠΑ απαιτούν πλέον την απελευθέρωση όλων των Αμερικανών αλλά και των Τούρκων που είναι υπάλληλοί τους στα αμερικανικά προξενεία και κατηγορούνται για επαφές με «τρομοκράτες». Θεωρούν ότι οι κατηγορίες είναι παντελώς αβάσιμες.

Ολα αυτά συνδέονται με το απίστευτο κατρακύλισμα της τουρκικής λίρας. Από την αρχή του χρόνου μέχρι τον Ιούλιο η λίρα είχε χάσει το 1/4 της αξίας της έναντι του δολαρίου. Μετά το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου έχει πλέον χάσει περισσότερο από το 1/3 και βαδίζει προς νέα ιστορικά χαμηλά. Στην Τουρκία τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ μιλούν για συνωμοσία σιωνιστών και ευαγγελικών κατά της τουρκικής οικονομίας. Ο Ερντογάν είναι πιο προσεκτικός: «Γνωρίζω καλά ποιος το έστησε και περιμένω από τον Τραμπ να του χαλάσει το παιχνίδι», είπε αφήνοντας τον Αμερικανό πρόεδρο έξω από τη συνωμοσία…

Η διαμάχη Τουρκίας – ΗΠΑ σχετικώς με την κράτηση του Αμερικανού πάστορα Μπράνσον οδηγεί σε χρήσιμα συμπεράσματα και για τους δύο Ελληνες στρατιωτικούς.

Κατ’ αρχάς αποδεικνύεται λανθασμένη η εκτίμηση στις ΗΠΑ (όπως και στην Ελλάδα) ότι μετά τις εκλογές ο Ερντογάν θα άλλαζε τη στάση του ως προς το θέμα των κρατήσεων ξένων πολιτών.

Παρά τις ισχυρές πιέσεις που δέχεται ποικιλοτρόπως από την παγκόσμια υπερδύναμη, ο Ερντογάν δεν άφησε ελεύθερο τον πάστορα. Μοναδική υποχώρηση ήταν ότι τον έθεσε σε κατ’ οίκον περιορισμό.

Ενα τρίτο συμπέρασμα είναι ότι η Τουρκία κρατά ξένους πολίτες με τη λογική του ανατολίτικου παζαριού. Το επιχείρησε (δυστυχώς) με επιτυχία με τη Γερμανία και τον Τουρκογερμανό δημοσιογράφο Γιουκσέλ. Απελευθερώθηκε όταν η Μέρκελ συναίνεσε στη χρήση γερμανικού στρατιωτικού υλικού από την Τουρκία. Τα ίδια προσπαθεί να κάνει με τον Μπράνσον. Στην αρχή έλεγε «τον πάστορα για τον πάστορα», υπονοώντας ανταλλαγή με τον μουσουλμάνο ιεροκήρυκα Γκιουλέν. Ακολούθως, πέρασε στη λογική της ανταλλαγής με τον Χακάν Ατίλα, διευθυντικό στέλεχος της τουρκικής κρατικής τράπεζας Halk Bank. Καταδικάσθηκε στις ΗΠΑ σε 32 μήνες φυλακή για παραβίαση των κυρώσεων κατά του Ιράν. Η συμφωνία περιελάμβανε απελευθέρωση του Μπράνσον και μεταγωγή του Ατίλα στην Τουρκία, για να εκτίσει εκεί την ποινή του. Η συμφωνία χάλασε όταν η Τουρκία ζήτησε επιπλέον να σταματήσουν οι περαιτέρω έρευνες των αμερικανικών αρχών για την τράπεζα Halk Bank.

Ολα αυτά επιβάλλουν αλλαγή τακτικής της Ελλάδος. Οι δυνατότητες πιέσεως εκ μέρους μας είναι απείρως μικρότερες. Συνακολούθως, η απελευθέρωση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών είναι πολύ πιο δύσκολη. Ούτε αρκεί ο καλός λόγος κάποιων διαμεσολαβητών. Οφείλουμε να ξεφύγουμε από το στενό θέμα των δύο στρατιωτικών, αναδεικνύοντας το ευρύτερο πρόβλημα της κρατήσεως ξένων πολιτών από την Τουρκία. Αυτό πρέπει να γίνει στο πλαίσιο της Ε.Ε. (και γιατί όχι και σε συνεργασία με τις ΗΠΑ). Πρέπει να σκεφτούμε ταξιδιωτικές οδηγίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενημέρωση των πολιτών των δυτικών κρατών για πιθανότητα αυθαίρετης κρατήσεώς τους στην Τουρκία και καταγγελία των τουρκικών παζαριών. Εντέλει, ο πραγματικός κίνδυνος είναι η Τουρκία να συνεχίσει και στο μέλλον αυτές τις απαράδεκτες πρακτικές.

* Ο κ. Άγγελος Μ. Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.