Βουλγαρία: Οι απροσδόκητες επιδράσεις της Προεδρίας.
“Είμαι χαρούμενος που οι άνθρωποι δείχνουν μεγάλη στήριξη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και ενδιαφέρονται για τα θέματα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη. Η ευαισθητοποίηση έχει επίσης βελτιωθεί χάρη στην Προεδρία”. Αυτή ήταν η δήλωση ενός Εσθονού κοινωνιολόγου στο τέλος της Προεδρίας της Εσθονίας του Συμβουλίου της ΕΕ.
Καθώς η προεδρία της Βουλγαρίας εισέρχεται στις πρώτες της ημέρες, εμείς στη Σόφια επιδιώκουμε ένα παρόμοιο αποτέλεσμα σε έξι μήνες, ελπίζοντας ότι η προεδρία θα επιταχύνει την πολυαναμενόμενη αλλαγή αντίληψης της ΕΕ για τη Βουλγαρία, που τη θεωρεί μια επαρχία.
Η προεδρία του Συμβουλίου αποτελεί αναμφίβολα μια ευκαιρία ώστε η Ευρώπη να μάθει κάτι για τη Βουλγαρία, πέρα από τα κλισέ του ότι είναι η πιο φτωχή και πιο διεφθαρμένη χώρα-μέλος της. Μια έρευνα του ECFR για την ικανότητα και την προυθυμία των κρατών-μελών να συνεργαστούν μεταξύ τους, έχει αποδείξει ότι η Βουλγαρία είναι ο εταίρος που προτιμούν λιγότερο τα άλλα μέλη, και έχει τη λιγότερη ανταπόκριση στις έρευνες για κοινές θέσεις από άλλα κράτη-μέλη.
Αυτό εγείρει το ερώτημα: Πώς θα ενεργήσει η Βουλγαρία ως πρόεδρος -ως ενοποιός δύναμη στο όνομα της ευρωπαϊκής συναίνεσης ή ως παθητικός παρατηρητής στις όλο και πιο βαθιές “ελαττωματικές” γραμμές κατά μήκος της Ένωσης. Η φήμη της χώρας τώρα εξαρτάται από αυτό.
Η Σόφια έχει τώρα έξι μήνες για να αντιστρέψει αυτή τη φήμη, και να αποδείξει στον εαυτό της ότι ανταποκρίνεται στις ανάγκες του δικού της εκλογικού σώματος και εκείνου σε όλη την Ευρώπη. Ποια θα είναι τα κύρια ζητήματα τα οποία η Βουλγαρία θα επιδιώξει να αντιμετωπίσει σε αυτό το πλαίσιο;
Ζήτημα πρώτο: Ενότητα έναντι των λαϊκιστών και της Ρωσίας
Εάν το 2017 ήταν μια χρονιά ελπίδας μετά τις καταστροφές του 2016, στο 2018 οι ελπίδες αυτές είτε θα γίνουν πραγματικότητα είτε θα διαλυθούν. Η οικονομική ανάπτυξη που συνεχίζεται στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης είναι πολλά υποσχόμενη, αλλά ο κίνδυνος δεν είναι πολύ μακριά. Οι λαϊκιστές κέρδισαν πρόσφατα στην Αυστρία και στην Τσεχία, και αυτό το χρόνο θα έχουν άλλη μία μεγάλη ευκαιρία στην Ιταλία. Στη Γερμανία, η οποία ακόμη δεν έχει σχηματίσει κυβέρνηση, περίπου το ένα πέμπτο της Βουλής αποτελείται από ακροαριστερούς και ακροδεξιούς βουλευτές.
Πολλές έρευνες έχουν ρίξει φως στις προσπάθειες της Ρωσίας να προκαλέσει διάσπαση σε όλη την ΕΕ: από την οικονομική της στήριξη για τη Marine Le Pen, μέσω της ενίσχυσης των ΜΜΕ στην καταλανική κρίση, στη λειτουργία των social media προς υποστήριξη του Brexit. Αλλά κανένα από αυτά τα προβλήματα δεν έγιναν στη Μόσχα. Το Κρεμλίνο απλώς διόγκωσε την υπάρχουσα δυσαρέσκεια έναντι της ΕΕ.
Στο πλαίσιο αυτό, η διατήρηση της ευρωπαϊκής ενότητας είναι ένα δύσκολο αλλά βασικό καθήκον της βουλγαρικής προεδρίας, ιδιαίτερα από τη στιγμή που η Κομισιόν ξεκίνησε τις διαδικασίες για το Άρθρο 7 εναντίον της Πολωνίας. Θα είναι ακόμη πιο περίπλοκο όταν ο γαλλό-γερμανικός κινητήρας (ελπίζουμε) αρχίσει να δουλεύει την άνοιξη, με τις μικρότερες χώρες να είναι πιθανό να επιδιώξουν την ισορροπία έναντι αυτού του πανίσχυρου διδύμου. Η Βουλγαρία μπορεί να διεκδικήσει ουδετερότητα, αλλά αυτό από μόνο του δεν θα είναι αρκετό.
Ζήτημα δεύτερο: Περισσότερη ευρωπαϊκή ασφάλεια
Οι εδαφικές απώλειες του Ισλαμικού Κράτους στο επόμενο έτος είναι καλά νέα, αλλά η συνεχιζόμενη αποσύνθεση αρκετών χωρών στη Μέση Ανατολή είναι γεγονός, και οι ευρωπαϊκές ανησυχίες για την τρομοκρατία δεν είναι αδικαιολόγητες. Για να παραμείνουν ανοιχτές και δημοκρατικές, οι ευρωπαϊκές κοινότητες θα χρειαστούν πολύ μεγαλύτερο βαθμό προστασίας από τις αρχές -ιδιαίτερα δεδομένης της διστακτικής στάσης των ΗΠΑ.
Ο PESCO, ο μηχανισμός αμυντικής συνεργασίας, δεν έχει ακόμη συμπληρωθεί με περιεχόμενο. Ασφαλώς, κανένα από τα 17 προτεινόμενα projects για κοινή δράση στον τομέα της ιατρικής περίθαλψης σε στρατιωτικές επιχειρήσεις, logistics ή ανταπόκρισης σε κρίση, δεν έχει ξεκινήσει από τη Βουλγαρία. Εάν ωστόσο θέλει να συμβάλει στην ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια, ως εκ περιτροπής προεδρία, η Σόφια θα έχει την ευκαιρία να οργανώσει τις συμβουλευτικές μορφές των 25 κρατών-μελών της PESCO. Εάν η ευρωπαϊκή άμυνα δεν προχωρήσει τους πρώτους έξι μήνες της ύπαρξής της, αυτό θα αμφισβητήσει όλες τις -σε διαφορετική περίπτωση- καλές προθέσεις.
Ζήτημα τρίτο: Κοινές λύσεις για τη μετανάστευση
Η μετανάστευση παραμένει η νούμερο ένα ανησυχία για πολλές ευρωπαϊκές χώρες, το οποίο εξηγεί γιατί θα συνεχίσει να επηρεάζει τις πολιτικές αποφάσεις το 2018. Εάν οι προβλέψεις για αυξημένες ροές κατά μήκος της βαλκανικής οδού αποδειχθούν αληθινές, η επίτευξη συμφωνίας μεταξύ όλων των κρατών-μελών θα γίνει η πρώτη προτεραιότητα της ΕΕ και της εκ περιτροπής προεδρίας.
Η γερμανική κυβέρνηση χρειάζεται τη συνεργασία της ΕΕ για να δείξει στους Γερμανούς ότι δεν είναι μόνοι στην αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης, ενώ η Ιταλία χρειάζεται το ίδιο για να αποδείξει ότι δεν έχει εγκαταλειφθεί από την Ευρώπη στο θέμα αυτό. Αλλά η Πολωνία και η Ουγγαρία που δεν έχουν αποδεχθεί σχεδόν κανένα πρόσφυγα από τη Μέση Ανατολή μέχρι τώρα, θα συνεχίσουν να μπλοκάρουν κάθε σύστημα μετεγκατάστασης.
Στο πλαίσιο αυτό, η Βουλγαρία θα δυσκολευτεί να βρει συμφωνία. Μια δίοδος συνεργασίας είναι πιθανό να είναι ένας συνδυασμός πιο αυστηρής διαχείρισης των συνόρων και ενός σχήματος πιο ταχείας επιστροφής των μεταναστών των οποίων η αίτηση ασύλου έχει απορριφθεί.
Ζήτημα 4: Βάλτε τα Δυτικά Βαλκάνια ξανά στην ατζέντα της ΕΕ
Αυτό φαίνεται μια εύκολη εργασία, δεδομένης της προγραμματισμένης Συνόδου Κορυφής των Δυτικών Βαλκανίων στις 17 Μαΐου στη Σόφια. Αλλά η φιλοδοξία να έρθουν οι γειτονικές χώρες της Βουλγαρίας πιο κοντά στην ένταξη, θα δυσκολευτεί να σημειώσει πρόοδο το 2018. Για αυτό η Σύνοδος Κορυφής πρέπει να παρουσιάσει συγκεκριμένα αποτελέσματα εκτός της διαδικασίας επέκτασης.
Η μείωση των χρεώσεων roaming για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, και η ολοκλήρωση του Διαδρόμου 8 (που συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα με την αλβανική ακτή της Αδριατικής) είναι μέτριος αλλά συγκεκριμένος στόχος. Ωστόσο, εάν η βουλγαρική προεδρία είναι στα αλήθεια φιλόδοξη σε αυτόν τον τομέα, θα πρέπει να βρει έναν τρόπο να περιλαμβάνει τα Δυτικά Βαλκάνια στις συζητήσεις για άλλα σημαντικά θέματα, όπως για την ευρωπαϊκή άμυνα και τη μετανάστευση.
Αλλά ακόμη και εάν δεν πετύχει αυτό αναφορικά με τη φιλοδοξία της για στρατηγική σκέψη στην ευρωπαϊκή της πολιτική, η προεδρία της ΕΕ θα βοηθήσει φυσικά τη Βουλγαρία στην πορεία της προς την αποτίναξη της φήμης ως επαρχία. Όλο και περισσότερο Βούλγαροι πολιτικοί και αξιωματούχοι θα μάθουν πώς λειτουργεί η ΕΕ, γιατί είναι αναγκαίο να έχουν μία θέση, και με ποιον να συνεργαστεί για να την υλοποιήσει. Ο εξευρωπαϊσμός της Βουλγαρίας θα πάει ένα βήμα μπροστά, είτε το θέλουμε είτε όχι.
