Η λογική της διπλωματίας της Τουρκίας
Του Mark Pierini
Carnegie Europe
Τις τέσσερις τελευταίες εβδομάδες, η Τουρκία έχει ξεκινήσει μια φρενήρη διπλωματική δραστηριότητα σε μια προσπάθεια να διαχειριστεί ισότιμα τις σχέσεις της με τις δυτικές χώρες και άλλους εταίρους όπως η Ρωσία, το Ιράν και η Σαουδική Αραβία. Αυτή η λεπτή πράξη εξισορρόπησης έχει αποδειχθεί αρκετά επιτυχημένη μέχρι στιγμής. Αλλά καθώς υποβόσκει μια μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση και οι τοπικές εκλογές είναι προγραμματισμένες για το Μάρτιο του 2019, η διπλωματική ισορροπία θα γίνει πιο επικίνδυνη. Και να γιατί.
Στη διάρκεια της ομιλίας του στη γενική συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 25 Σεπτεμβρίου, ο πρόεδρος Erdogan δήλωσε ότι η Τουρκία διαδραμάτιζε σημαντικό διεθνή ρόλο βοηθώντας στην επίλυση αρκετών κρίσεων. “Αν και η Τουρκία δεν αποτελεί στρατιωτική ή οικονομική υπέρ-δύναμη, έχει αναδειχθεί σε έναν παγκόσμιο ηγέτη με το να αποτελέσει μέρος της λύσης στο Ιράκ, στη Συρία και αλλού”, δήλωσε. Ο Erdogan αναφερόταν συγκεκριμένα στη συμφωνία που ολοκληρώθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου στο Σότσι με τη Ρωσία, στην οποία ο ίδιος και ο πρόεδρος Vladimir Putin συμφώνησαν να δημιουργήσουν μια ζώνη ασφαλείας στην περιοχή Ιντλίμπ στη Συρία, μεταξύ περιοχών που ελέγχονται από το καθεστώς Assad και εκείνων όπου κυριαρχούν οι δυνάμεις των τζιχαντιστών.
Αν και λίγα έχουν αποκαλυφθεί για την τύχη των αφοπλισμένων τζιχαντιστών, η Τουρκία έχει δεχθεί διεθνείς επαίνους για το ρόλο της σε αυτή τη συμφωνία αποστρατικοποίησης. Το συμπέρασμα ωστόσο είναι ότι και η Ρωσία και το Ιράν υποστηρίζουν τον στόχο του Assad για την ανάκτηση του ελέγχου της συριακής περιοχής, συμπεριλαμβανομένων και όλων των συνοριακών σταθμών, πράγμα που σημαίνει ότι τα τουρκικά στρατεύματα θα πρέπει να κατευθυνθούν προς την πατρίδα τους. Ως αποτέλεσμα, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις της Τουρκίας στη Συρία θα δυσκολεύσουν στο μέλλον.
Ομοίως, οι επίσημες συζητήσεις με τους Ευρωπαίους ηγέτες έχουν δώσει ευκαιρίες στην Άγκυρα να υποστηρίξει ότι όλα βαίνουν καλώς σε ό,τι αφορά τις σχέσεις της με την Ευρώπη. Πραγματικά, η επίσημη επίσκεψή του στο Βερολίνο το Σεπτέμβριο, παρείχε στον Τούρκο πρόεδρο μία λαμπρότητα και περίσταση που την εκμεταλλεύτηκαν πλήρως τα τοπικά τηλεοπτικά κανάλια. Επί της ουσίας ωστόσο, υπήρξε πολύ μικρότερη λάμψη: ο Γερμανός πρόεδρος και η Καγκελάριος επανειλημμένως έθεσαν το θέμα της δραματικής κάμψης της αρχιτεκτονικής του κράτους δικαίου της Τουρκίας και απαίτησαν συστημικές -καθώς και συμβολικές- αλλαγές στο θέμα αυτό για να πραγματοποιηθούν οι αναμενόμενες μαζικές επενδύσεις από τη Γερμανία. Καμία πρόοδος δεν έχει ανακοινωθεί από την Άγκυρα μέχρι στιγμής.
Η επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στην Ουγγαρία στις 8-9 Οκτωβρίου και η επίσκεψη του Ρουμάνου πρωθυπουργού στην Τουρκία στις 15 Οκτωβρίου, παρείχαν άλλες ευκαιρίες για να επαναλάβει την ρητορική της Άγκυρας για την “προτεραιότητα” που δίνεται από την Τουρκία στις διαπραγματεύσεις ένταξης στην ΕΕ. Αν και η αξιοπιστία της ρητορικής του είναι τώρα ασθενής, η Άγκυρα θα επιδιώξει προβλέψιμα άλλη μία “σύνοδο κορυφής” με τους ηγέτες της ΕΕ κατά τη διάρκεια της ρουμάνικης προεδρίας στο α΄ μισό του 2019 -σνομπάροντας την Αυστρία, η οποία κατέχει την τωρινή προεδρία της ΕΕ, λόγω εντάσεων με τη Βιέννη.
Με τις ΗΠΑ, η ατμόσφαιρα έχει βελτιωθεί κάπως μετά από την απελευθέρωση του πάστορα Μπρανσον στις 12 Οκτωβρίου, κάτι που επέτρεψε στον πρόεδρο Trump να φιλοξενήσει τον κληρικό στο Οβάλ Γραφείο και να επαινέσει την Τουρκία. Αλλά πέρα από την ευκαιρία μιας φωτογραφίας, οι μαζικές αποκλίσεις μεταξύ Άγκυρας και Ουάσιγκτον, παραμένουν ανεπίλυτες. Υπάρχουν διαφορές για τον ρόλο του YPG στη μάχη εναντίον του Ισλαμικού Κράτους, για την προμήθεια των ρωσικών πυραύλων S-400, και για τη μεταφορά μαχητικών αεροσκαφών stealth F-35. Έπειτα, υπάρχει και το ενδεχόμενο αμερικανικών κυρώσεων για τη Halkbank μετά από την εφαρμογή ενός συστήματος κυρώσεων πουυ τέθηκε σε εφαρμογή από την Τουρκία υπέρ του Ιράν, για να μην αναφέρουμε την επικείμενη επανεισαγωγή των αμερικανικών κυρώσεων στις εξαγωγές ιρανικού πετρελαίου οι οποίες -πέρα από μια εξαίρεση- θα μπορούσαν να τιμωρήσουν σοβαρά την τουρκική οικονομία. Μεγάλη λίστα.
Ωστόσο, τα γεγονότα τις επόμενες ημέρες θα επιχειρήσουν να απεικονίσουν περαιτέρω την προθυμία της Άγκυρας να είναι “μέρος της λύσης”.
Ο χειρισμός καλού μπάτσου-κακού μπάτσου της Άγκυρας στη δολοφονία του Jamal Khashoggi είναι ένα παράδειγμα. Πρόκειται για μια στρατηγική που αποσκοπεί να μετατρέψει μια μεγάλη διπλωματική αμηχανία -η οποία στην πραγματικότητα ήταν μία δολοφονία τύπου-κομμάντο στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης υπό την κάλυψη της διπλωματικής ασυλίας- ε μια ευκαιρία να κερδίσει κάποια σημεία έναντι της Σαουδικής Αραβίας, μιας βασικής ανταγωνίστριας-χώρας στον μουσουλμανικό κόσμο. Η Σαουδική Αραβία θεωρείται από την Άγκυρα ως η χώρα που υποστήριξε την ανατροπή του πρώην Αιγύπτιου προέδρου Muhammad Morsi, ο οποίος ήταν σύμμαχος του Erdogan. Μπορεί να είναι μία απροσδόκητη ευκαιρία να βοηθήσει τον Αμερικανό πρόεδρο Trump να βγει από τη δύσκολη κατάσταση στην οποία έχει βρεθεί με τον σύμμαχό του και πελάτη του στα στρατιωτικά, Σαουδική Αραβία. Εάν ναι, τι θα ζητήσει η Άγκυρα ως αντάλλαγμα από την Ουάσιγκτον;
Ομοίως, η επικείμενη σύνοδος Τουρκίας-Ρωσίας-Γαλλίας-Γερμανίας για τη Συρία στην Κωνσταντινούπολη στις 27 Οκτωβρίου, είναι μια νίκη για την προεδρική διπλωματία της Τουρκίας. Δεν είναι απλώς μια ένδειξη ότι ο Erdogan είναι μέρος της λύσης, αλλά είναι επίσης μια απεικόνιση ότι μπορεί να συγκαλέσει μια συνάντηση μεταξύ ηγετών από τη Δύση (αν και χωρίς την ΕΕ και τις ΗΠΑ) και του νέου συμμάχου του Vladimir Putin.
