Αγορά εργασίας, επιχειρηματικότητα και εκπαίδευση στην Ελλάδα (α΄μέρος)

Γράφει ο δρ. Δημήτρης Γκίκας 

Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη με τίτλο “The downside of Majority in Business”, η οποία δημοσιεύτηκε και στο Linkedin, το γνωστό Μέσο Κοινωνικής Δικτύωσης που εστιάζει περισσότερο στην επαγγελματική διασύνδεση και δικτύωση των μελών του, αναφέρεται η ανησυχητική αναντιστοιχία μεταξύ της Αγοράς Εργασίας και της Εκπαίδευσης. Σύμφωνα με τη μελέτη, οι απόφοιτοι Κολλεγίων και Πανεπιστημίων υποαπασχολούνται ή δεν κατορθώνουν να βρουν εργασία που να ανταποκρίνεται στα τυπικά τους προσόντα. Η ενδιαφέρουσα αυτή μελέτη θεωρεί ότι η διασύνδεση Αγοράς Εργασίας και Εκπαίδευση υπολειτουργεί, παρά τα όσα αντίθετα πιστεύουν αρκετοί (προφανώς η μελέτη δεν αναφέρεται στην Ελλάδα), με συνέπεια η ανώτερη και ανώτατη εκπαίδευση να γνωρίζει μια πρωτοφανή στα χρονικά «οικονομική απαξίωση». Πολλοί από αυτούς που δεν έχουν πτυχία πληρώνονται πολύ καλύτερα και βρίσκουν δουλειά ευκολότερα. 
Τι γίνεται, όμως στην Ελλάδα; Θα ήταν ενδιαφέρουσα η εκπόνηση παρόμοιας μελέτης, η οποία θα συνέδεε την Αγορά Εργασίας, την επιχειρηματικότητα και την ποιότητα της παρεχόμενης Εκπαίδευσης στα καθ’ ημάς. Έχοντας εργαστεί στο χώρο της Ιδιωτικής Εκπαίδευσης (Δευτεροβάθμιας, Μεταδευτεροβάθμιας και Τριτοβάθμιας) επί πολλά έτη, μπορώ να προβώ σε ορισμένες διαπιστώσεις , οι οποίες σαφέστατα θα χρειαστούν εμπεριστατωμένη ανάλυση. Το ξεκαθαρίζω, διότι όσα πρόκειται να αναφέρω είναι προσωπική εμπειρία κι όχι αποτέλεσμα επιστημονικής μελέτης που βασίζεται σε στοιχεία ή επίσημες στατιστικές αναφορές. 

Στην Ελληνική πραγματικότητα, η διασύνδεση μεταξύ Αγοράς Εργασίας και Εκπαίδευσης είναι ή ανύπαρκτη ή αστεία. Ακόμα και στη Μεταδευτεροβάθμια Εκπαίδευση (ΙΕΚ), όπου η πρακτική άσκηση είναι απαραίτητη για την απόκτηση του Διπλώματος, η μορφή και ο τρόπος διασύνδεσης είναι σε εντελώς πρωτόγονη κατάσταση. Οι επιχειρήσεις σπανίως συγχρωτίζονται με τους εκπαιδευτικούς φορείς σε επίπεδο αναγκών. Εννοώ ότι δεν υπάρχει σοβαρή μελέτη και συνεργασία πάνω σε ζητήματα «τι θέλω από τους μελλοντικούς εργαζομένους και ποιες ανάγκες επιθυμώ να καλύψω». Είναι, δε τέτοια η αναντιστοιχία που, πολλές φορές, αυτά που διδάσκονται στις σχολές οι σπουδαστές είναι εντελώς παρωχημένα, δεν αντιστοιχούν στα σύγχρονα εργασιακά δεδομένα και δεν παρέχουν τίποτε περισσότερο από μια μικρή ιδέα περί του τι είναι αυτό πάνω στο οποίο πρόκειται να εργαστούν. Συμπερασματικά, τα τυπικά προσόντα συνεισφέρουν ελάχιστα στην ανάληψη θέσεων εργασίας. 

Αντίστοιχα μηδενική είναι η καλλιέργεια των λεγόμενων “soft skills”, δεξιοτήτων δηλ. που δεν άπτονται επί των βασικών προσόντων και δεν συνδέονται με την επίσημη διδακτέα ύλη. Προσόντα όπως ηγετικές δεξιότητες, οργανωτικές δεξιότητες, επικοινωνιακές δεξιότητες κλπ, ούτε κατά διάνοια δεν καλλιεργούνταν, ακόμα και στα καλύτερα Ιδιωτικά Κολλέγια. Τα τελευταία χρόνια, βέβαια έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια, μέσω επιμορφωτικών σεμιναρίων, να καλυφθεί αυτό το κενό. Όμως, δεν υπάρχει οργανωμένο πλάνο πάνω σ’ αυτό. Εδώ θα χρειαζόταν η εκπόνηση σειράς μαθημάτων (έστω και με τη μορφή σεμιναρίων), παράλληλης με τα επίσημα μαθήματα που οδηγούν στα τυπικά προσόντα, που θα κάλυπταν τις απαιτούμενες δεξιότητες αυτού του είδους. 

Οι επιχειρήσεις όλων των κλάδων, ακόμα και οι πολύ μεγάλες, δεν φαίνεται να έχουν αντιληφθεί το πρόβλημα, κυρίως λόγω των γνωστών παθογενειών της ελληνικής επιχειρηματικότητας: ανοργανωσιά, προχειρότητα, έλλειψη συνεπούς φιλοσοφίας και οράματος, αντίληψη άρπαγα, κυνήγι βραχυπρόθεσμου κέρδους, διασύνδεση με το δημόσιο και «εξυπηρετήσεις» ημετέρων, ενώ δε λείπουν και οι περιπτώσεις παντελώς ανόητων κριτηρίων επιλογής προσωπικού με βάση την εξωτερική εμφάνιση ή το πόσο καλός αυλοκόλακας είναι ο εργαζόμενος και παρόμοια άλλα «προσόντα». Οι παθογένειες αυτές, ενδημικές εδώ και δεκαετίες, δεν επιτρέπουν την εκπόνηση σοβαρών πλάνων διασύνδεσης με τους Εκπαιδευτικούς Οργανισμούς. Έτσι, οι απόφοιτοι τελούν υπό καθεστώς πλήρους άγνοιας για το μελλοντικό περιβάλλον εργασίας τους, τον τρόπο λειτουργίας, τις δομές και τις υποδομές, τα κριτήρια επαγγελματικής ανέλιξης και τις πραγματικές ανάγκες της θέσης, την οποία επιθυμούν να καταλάβουν. Φαύλος κύκλος, λοιπόν: ανεκπαίδευτοι εργαζόμενοι, μικρή αποδοτικότητα, περιορισμένα κέρδη, μισθοί για γέλια κ.ο.κ. 

Δυστυχώς, ούτε οι Εκπαιδευτικές επιχειρήσεις δεν δείχνουν διάθεση να αλλάξουν το καθεστώς. Οι ίδιες παθογένειες «κυβερνούν» μεγάλο αριθμό απ’ αυτές. Δεν παίρνουν πρωτοβουλίες διασύνδεσης με την Αγορά Εργασίας, δεν καλλιεργούν επισταμένως τα “soft skills”, δεν προάγουν την έρευνα, δεν επιλέγουν τους κορυφαίους αλλά αυτούς που τους συμφέρουν – μισθολογικά κυρίως. 
Οπωσδήποτε η κρίση που «χτυπά» την ελληνική οικονομία δεν βοηθά καθόλου στην ανάληψη πρωτοβουλιών πάνω στο ζήτημα που αναφέραμε. Όμως, υπάρχουν παραδείγματα Εκπαιδευτικών Οργανισμών και Επιχειρήσεων που χαρακτηρίζονται ακόμα από σοβαρότητα, διάθεση και δημιουργικότητα. Απλά, η κρίση δεν επέτρεψε στους «πλιατσικολόγους» του χώρου να επιβιώσουν και ανάγκασε τους πιο σοβαρούς όχι μόνο να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα, αλλά να διαμορφώσουν οι ίδιοι τις εξελίξεις. 

Η απαξίωση των τυπικών προσόντων στην παγκόσμια Αγορά εργασίας είναι ένα φαινόμενο που επηρεάζει κυρίως τον τρόπο που οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και αντιμετωπίζουν τη γνώση και τη σημασία της. Η ανθρωπότητα έδωσε μεγάλο αγώνα για να καλλιεργήσει την αντίληψη ότι στη ζωή η απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων για την κατάκτηση των στόχων μας είναι το «αντίβαρο» στην προώθηση ανίκανων μόνο και μόνο επειδή προέρχονται από τζάκια ή έχουν «Μπάρμπα στην Κορώνη» – ελληνικές εκφράσεις που αναδεικνύουν, δυστυχώς, παθογένειες ακόμα κυριαρχούσες στη χώρα μας…