Τι διαφορετικό έκαναν οι Κύπριοι;
Γράφει ο Άγγελος Συρίγος*
Το 2011, η αμερικανική εταιρεία «Νομπλ Ενερτζι» ξεκίνησε γεωτρήσεις για λογαριασμό της Κύπρου στο τεμάχιο 12 της κυπριακής ΑΟΖ. Η Τουρκία πίστεψε ότι θα μπορούσε να επαναλάβει όσα έκανε με επιτυχία στο Αιγαίο το 1976 και το 1987. Ελληνικά πολεμικά είχαν επιχειρήσει να εμποδίσουν τουρκικά ερευνητικά πλοία να προχωρήσουν σε έρευνες για υδρογονάνθρακες σε αμφισβητούμενες θαλάσσιες ζώνες. Τουρκικά πολεμικά τα προστάτευαν. Για να αποτραπεί η σύγκρουση, οι μεγάλες δυνάμεις παρενέβησαν καταπραϋντικά, επιτυγχάνοντας αμοιβαία απόσυρση των εκατέρωθεν δυνάμεων. Κάπως έτσι δημιουργήθηκαν οι αμφισβητούμενες περιοχές στο Αιγαίο. Θεωρώντας νομοτελειακή την εξέλιξη των πραγμάτων κατ’ ανάλογο τρόπο, η Αγκυρα έστειλε τον Σεπτέμβριο του 2011 τον βετεράνο των ελληνοτουρκικών κρίσεων, το ωκεανογραφικό σκάφος «Πίρι Ρέις», να κάνει έρευνες σε περιοχές της κυπριακής ΑΟΖ. Το σκάφος παρέμεινε στην περιοχή για περίπου έναν μήνα. Εν αντιθέσει, όμως, προς τα ειωθότα στο Αιγαίο, η έξοδος του «Πίρι Ρέις» δεν προκάλεσε μείζονα κρίση, και κυρίως δεν διέκοψε το ενεργειακό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο λόγος ήταν απλός. Η Εθνοφρουρά, δηλαδή ο κυπριακός στρατός, είναι προσανατολισμένη σε αμυντικό πόλεμο στο χερσαίο έδαφος του νησιού. Κατ’ ουσίαν δεν διαθέτει ούτε αεροπορία ούτε πολεμικό ναυτικό. Επομένως, η Κύπρος δεν είχε πολεμικά πλοία να εμποδίσει το «Πίρι Ρέις». Τα ίδια συνεχίζονται από το 2014, οπότε εμφανίστηκε το τουρκικό σκάφος «Μπαρμπαρός» που ερευνά περιοχές της κυπριακής ΑΟΖ. Γίνονται διαμαρτυρίες και καταγγελίες, αλλά το ενεργειακό πρόγραμμα της Κύπρου συνεχίζεται. Η Κύπρος δεν στρατιωτικοποίησε την κρίση, διότι δεν διέθετε τα μέσα. Αντιθέτως, έδωσε έμφαση στη δημιουργία οικονομικών συμφερόντων. Τις κυπριακές κινήσεις διευκόλυνε το γεγονός ότι στην Ανατολική Μεσόγειο είναι πολλοί οι εμπλεκόμενοι παίκτες. Κατ’ αρχάς υπέγραψε συμφωνίες οριοθετήσεως με τα γειτονικά της κράτη. Ακολούθως, έβαλε στο παιχνίδι μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες, κατακυρώνοντας μέσα από διεθνείς διαγωνισμούς τεμάχια της ΑΟΖ νοτίως του νησιού. Στο Αιγαίο τα παράκτια κράτη είναι δύο. Εάν το ένα δεν συμφωνεί στην οριοθέτηση, το σύστημα βραχυκυκλώνει.
Το μάθημα από τη στάση των Κυπρίων δεν σημαίνει ότι οι στρατιωτικές δυνάμεις δεν χρειάζονται. Εκείνο που θα πρέπει να αποφεύγεται είναι η διμερής στρατιωτικοποίηση.
Τις επόμενες εβδομάδες και μήνες η Τουρκία θα εντείνει τις προσπάθειές της να στρατιωτικοποιήσει τα όσα συμβαίνουν στην περιοχή. Θεωρεί ότι είναι προνομιακό της πεδίο, διότι έχει και τη στρατιωτική ισχύ αλλά και τη διάθεση να τη χρησιμοποιήσει. Αντιστοίχως είναι προς το συμφέρον της ελληνικής πλευράς να αποφύγει τη στρατιωτικοποίηση των αντιδράσεων. Η διαμάχη πρέπει να κρατηθεί σε πολιτικό επίπεδο, ιδίως με την προβολή των οικονομικών συμφερόντων των εμπλεκομένων εταιρειών και των κρατών που βρίσκονται πίσω τους.
Διαβάστε επίσης: Τουρκικοί τυχοδιωκτισμοί επί χάρτου
ΥΓ. Την Κυριακή 18 Νοεμβρίου 2018 δημοσιεύθηκαν στην «Κ» επτά χάρτες που απεικονίζουν τις τυχοδιωκτικές διεκδικήσεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Εκ μέρους της ηγεσίας του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών ελέχθη ότι «οι συγκεκριμένοι χάρτες δεν έχουν προβληθεί ποτέ επίσημα από την τουρκική πλευρά». Οι συγκεκριμένοι χάρτες δημιουργήθηκαν για να δελεάσουν τα άλλα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου και όχι για να δοθούν «επισήμως» στην Ελλάδα. Τον χάρτη με τα υποτιθέμενα όρια Τουρκίας – Αιγύπτου παρέδωσε ο Ερντογάν στον Αιγύπτιο πρόεδρο Μόρσι στις 12 Σεπτεμβρίου 2011 στο Κάιρο. Τον αντίστοιχο χάρτη με τα όρια Τουρκίας – Λιβάνου παρουσίασε ο Νταβούτογλου ως υπουργός Εξωτερικών στον Λιβανέζο ομόλογό του Αντάν Μασούρ το 2012. Ο υπουργός Αμυνας Ακάρ χρησιμοποίησε τον χάρτη με την οριοθέτηση Τουρκίας – Λιβύης στις 6 Νοεμβρίου 2018, οπότε επισκέφθηκε τη Λιβύη. Τέλος, οι διεκδικήσεις των Τουρκοκυπρίων στα τεμάχια νοτίως του νησιού εμφανίστηκαν στις 20 Σεπτεμβρίου 2011, όταν το ψευδοκράτος τα «εκχώρησε» στην τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίου (TPAO) προς έρευνα.
* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
