Ο Trump, ο ρεαλισμός και οι λάθος ερωτήσεις των “ιδεαλιστών”.

Γράφει ο Αλέξανδρος Θ. Δρίβας
PhD Cand. Ελληνοαμερικανικές Σχέσεις, Γ.Γ ΑHEPA Solon HJ04.

Είναι ίσως η πρώτη φορά που ένας πολιτικός ηγέτης κρίνεται με βάση τον τρόπο που πράττει και τον τρόπο που μιλά. Αν ήμασταν ειλικρινείς θα μπορούσαμε να πούμε πως η εκλογή του Τραμπ ως Προέδρου των ΗΠΑ, αποτελεί ένα παγκόσμιο πείραμα πολιτικής ψυχολογίας. Στο παρόν κείμενο, υποστηρίζεται πως θα έπρεπε να μας είναι αδιάφορο το αν συμπαθεί κάποιος ή αντιπαθεί τον Αμερικανό Πρόεδρο. Τα πολιτικά γεγονότα ερμηνεύονται με γνώμονα το αποτέλεσμα τους και το σκεπτικό τους και όχι την ρητορική. Εκπαιδευμένοι εδώ και δεκαετίες να ταυτζίουμε τη ρητορική και την επικοινωνία με την πολιτική, μάλλον χρειαζόμαστε ένα παράδειγμα σαν αυτό που αφορά τον Τραμπ και τη Σαουδική Αραβία για να δούμε οτι έχουμε μια ζωντανή “βιβλιογραφία” του ρεαλισμού μπροστά μας αλλά αδιαφορούμε γι’αυτήν.

Οι αποφάσεις που είναι για να παίρνονται και όχι για να ιδεολογικοποιούνται.

Αν το πρόβλημα των καιρών μας είναι η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, τότε ακόμη μεγαλύτερο είναι η μη συνειδητοποίηση της εκλογής του εδώ και 2 έτη. Ο πυρήνας του ζητήματος που αφορά τον Τραμπ έγκειται σε αυτούς που τον αντιπαθούν. Τελικά, ο Αμερικανός Πρόεδρος κάνει αυτό που βλέπει οτι επηρεάζει. Συνεχίζει ακάθεκτος να κάνει ό,τι τον έφερε στην εξουσία. Στο τέλος, η δουλειά γίνεται. Τα πολιτικά επιχειρήματα απουσιάζουν και αυτό είναι το χειρότερο για έναν ρεαλιστή. Για παράδειγμα, μια σοβαρή κριτική που θα μπορούσε να ασκήσει κάποιος στον Πρόεδρο των ΗΠΑ, θα είχε τη μορφή ερωτήματος: Οι δασμοί που επιβάλλει, μήπως τελικά πλήξουν τις ίδιες τις ΗΠΑ; Μήπως ο κατακερματισμός και οι συγχωνεύσεις μεγάλων επιχειρήσεων, σε συνδυασμό με τον καταμερισμό εργασίας που βρίσκεται σε παγκόσμια κλίμακα, θα χτυπήσει την Ουάσινγκτον; Αντ’ αυτού, τα σλόγκαν, τα κουτσομπολιά και τα διεθνή μεσημεριανάδικα που βαφτίζονται υποστηρικτές της προβληματικής προ-Τραμπ εποχής, δε βοηθούν την κριτική. Το παράδειγμα της Σαουδικής Αραβίας και η απάντηση του Προέδρου Τραμπ στο γιατί το ζήτημα Κασόγκι δεν μπορεί να καθορίσει τις σχέσεις ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας, ανοίγει μια κουβέντα που είναι πέραν από το αν είναι ο Τραμπ ”πολιτισμένος” ή αν είναι “βάρβαρος”.

Η Βίβλος του Κίσινγκερ. 

Ένας άνθρωπος που επηρέασε τη μεταπολεμική εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ όσο λίγοι, είναι ο Χένρι Κίσινγκερ. Ο Χένρι Κίσνγκερ, ήταν ”πολυτραγουδισμένος” στη χώρα μας και ύμνοι γράφονταν για τη ρεαλιστική του σκέψη. Μέχρι να στηρίξει τον Τραμπ. Το αποτύπωμα του Κίσινγκερ στη διεθνή πολιτική, μπορεί να συνοψισθεί με δική του φράση: “Οι υποσχέσεις μας, πρέπει να καθορίζονται από τα συμφέροντά μας και όχι τα συμφέροντά μας, να καθορίζονται από τις υποσχέσεις μας”.

Μέσα σε 5 λεπτά και λίγο πριν φύγει για τη Μέρα των Ευχαριστιών, εξήγησε όλο το ρεαλιστικό σκεπτικό φωναχτά. Όλο αυτό που κάποτε μαθαίναμε a posteriori, σήμερα το ακούμε αναλυτικά από έναν πρόεδρο. Αφού θέλαμε δημόσια διπλωματία, ας καρπωθούμε τουλάχιστον τα θετικά της. Ο Ντόναλντ Τραμπ είπε πως η Σαουδική Αραβία κοστίζει πολλά δις δολάρια για να χαθεί για τις ΗΠΑ. Περιέγραψε με όρους παιγνίου μηδενικού αθροίσματος την απώλειά της: “Θα χαρούν πολύ η Κίνα και η Ρωσία αν χάσουμε τη Σαουδική Αραβία, θα σπεύσουν να την εξοπλίσουν αυτές.” Επιπρόσθετα, ο Πρόεδρος Τραμπ εξήγησε και μια άλλη πτυχή της Σαουδικής Αραβίας, που την καθιστά απαραίτητη για τις ΗΠΑ. ”Κρατάμε χαμηλά την τιμή του πετρελαίου”. Αυτά όλα, τα πιθανολογούσαν κάποτε αναλυτές και ακαδημαϊκοί. Ο κόσμος του Ταμπ, λανθασμένος ή όχι (θα αποδειχθεί) είναι ρεαλιστικός. Ο τρόπος σκέψης του, φαίνεται στα όσα δήλωσε και για το Πακιστάν: “Έπαιρναν 1,2 δις δολάρια το χρόνο. Τώρα δεν παίρνουν τίποτε. Τι κάνουν αυτοί για μας;”. Ο ρεαλιστικός τρόπος σκέψης, έχει στον πυρήνα του το δίπτυχο κόστος-όφελος. Μπορεί να “ιδεολογικοποιήσει” κάποιος τον τρόπο με τον οποίον λειτουργεί ένα μικρό κατάστημα και μια πολυεθνική εταιρεία;

Ο ρεαλισμός δεν εγγυάται επιτυχία ούτε αλάθητο. Το μόνο που μπορεί να εγγυηθεί ο ρεαλιστικός τρόπος σκέψης είναι: Ορθή ανάγνωση των συντελεστών που επηρεάζουν μια απόφαση, εκείνη τη στιγμή. Μια ανάγνωση που εμπεριέχει αυτογνωσία. Οτι οι άνθρωποι, έχουμε πεπερασμένες ικανότητες και ειδικά εις ό,τι αφορά το μέλλον. Ο κόσμος του Προέδρου Τραμπ έχει πολύ “παρόν” και λιγότερο “μέλλον”. Ο ρεαλιστικός τρόπος σκέψης ερευνά τάσεις μέλλοντος, όχι προβλέψεις. Εναγκαλίζεται με το εφικτό και όχι με το ευκταίο. Το ίδιο κάνει ο Πρόεδρος Τραμπ για κάθε διεθνή υπόθεση των ΗΠΑ. Κοιτά τις σινοαμερικανικές σχέσεις μέσα από το πρίσμα του εμπορικού ισοζυγίου. Το ίδιο κόστος-όφελος μελέτησε και για την Ελλάδα, την οποία εξαίρεσε από τις κυρώσεις που επέβαλε στο Ιράν. Άπαξ και η Ελλάδα υποστηρίζει τις αμερικανικές πολιτικές, τότε πρέπει να φροντίσει και για το δικό της συμφέρον, που είναι χαμηλή τιμή ενέργειας.

Οι “Νεοϋορκέζοι” της Ελλάδας. 

Ο “πόλεμος” που προηγήθηκε και ακολούθησε την εκλογή του Τραμπ στις ΗΠΑ, επεκτάθηκε και στη χώρα μας. Η Ελλάδα ήταν από εκείνες τις χώρες που προέβη στην πολιτική ανοησία, να προκαταβάλει αρνητικά πιθανή εκλογή του Προέδρου Τραμπ. Σήμερα, πολλοί συμπατριώτες μας, συνεχίζουν να αγνοούν αυτό που απλόχερα προσφέρει η σημερινή Αμερική, ένα μάθημα πολιτικού ρεαλισμού δηλαδή. Ο Πρόεδρος Τραμπ δήλωσε πως το Καραβάνι, είναι εισβολή. Η δήλωση του Αμερικανού Πρόεδρου, πήρε ξανά ιδεολογικό πρόσημο. Η πραγματικότητα όμως είναι άλλη: Σε όποια χώρα αν πάμε χωρίς τα απαραίτητα ταξιδιωτικά έγγραφα, θα προφυλακιστούμε.

Η χώρα μας αντιμετωπίζει εδώ και 3 έτη τεράστιο πρόβλημα με την μετανάστευση και με τον έλεγχο των προσφυγικών ροών. Ποιό είναι το συμφέρον της Ελλάδας; Το ρητορικό ερώτημα αυτό, δια παραδοξότητας, δίνει απάντηση στην πολιτική ανοησία της Ελλάδας που πριν τις εκλογές των ΗΠΑ, κατακεραύνωνε έναν μελλοντικό -τότε- πρόεδρο. Για την Ελλάδα, που δεν έχει Νέα Υόρκη, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, είναι θεσμός. Το να πέσουμε στην παγίδα της ρεαλιστικής εκτροπής και να ακολουθήσουμε δρόμους σαν αυτούς που επιλέγουν οι Γερμανοί ή οι Γάλλοι, θα είναι μέγα λάθος. Λίγες μέρες πριν, ο Ιμάνουελ Μακρόν “ανακήρυξε¨ εχθρούς τις ΗΠΑ, την Κίνα για τη Ρωσία και πρότεινε τη δημιουργία Ευρωστρατού. Ποιά είναι η σχετική ισχύς της ΕΕ και της Γαλλίας ώστε να μπορού να θέσουν ως εχθρούς τις παραπάνω χώρες; Έχει η Ελλάδα την “πολυτέλεια” να έχει τέτοιους εχθρούς; Η Κυρία Μέρκελ, βρήκε την αφορμή να προυσιάσει το τελικό γερμανικό σχέδιο, όταν εξελέγη ο Τραμπ δηλώνοντας “ήρθε η ώρα για την Ευρώπη να πορευτεί μόνη της”. Με ποιούς συντελεστές ισχύος; Με τι διαθέσιμους οικονομικούς πόρους; Με ποιά ΕΖ; Τα κράτη δεν μπορούν ούτε το ΝΑΤΟ να πληρώσουν. Τελικά, ποιός ή ποιοί λένε τις ανοησίες και ποιοί πράττουν ρεαλιστικά;

Η ιδεολογικοποίηση της πολιτικής δράσης, ενέχει παγίδες και πλάνες λογισμού σαν τις παραπάνω. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε, είναι να αξιολογούμε (επαληθεύοντας ή διαψεύδοντας) τις όποιες πολιτικές δράσεις, με βάση τον υπολογισμό κόστους-οφέλους. Ο Πρόεδρος Τραμπ δεν οφείλει να εκλέγεται επειδή είναι καλός άνθρωπος ή να καταψηφίζεται επειδή είναι κακός άνθρωπος. Οι ΗΠΑ οφείλουν να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους. Το ίδιο οφείλει να κάνει και η Ελλάδα, αξιοποιώντας ευκαιρίες διδαχών από μεγάλες δυνάμεις, οι οποίες παίρνουν αποφάσεις με γνώμονα αυτό που μπορούν να κάνουν και όχι με γνώμονα αυτό που “θα μπορούσαν”.