Τζορτζ Χέρμπερτ Ουόκερ Μπους, ο τελευταίος πλανητάρχης
Γράφει ο Γιώργος Λυκοκάπης
Η ιστορία παίζει παράξενα παιχνίδια. Η περίπτωση του προέδρου Τζορτζ Μπους, ο οποίος απεβίωσε το περασμένο Σάββατο, είναι χαρακτηριστική. Επί των ημερών του σημειώθηκε η διάλυση της ΕΣΣΔ και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Οι ΗΠΑ νίκησαν τον μεγάλο τους ιστορικό αντίπαλο, χωρίς να ρίξουν ούτε έναν πυροβολισμό. Το «σύνδρομο του Βιετνάμ» πέρασε οριστικά στην ιστορία, επί θητείας του πατρός Μπους. Οι ΗΠΑ τέθηκαν επικεφαλής ενός παγκόσμιου στρατιωτικού συνασπισμού, προκειμένου να εκδιώξουν τα ιρακινά στρατεύματα κατοχής από το Κουβέιτ.
Ο Α’ Πόλεμος του Κόλπου μετασχημάτισε τον χάρτη της Μέσης Ανατολής, προς όφελος των συμφερόντων της Ουάσιγκτον. Οι Αμερικανοί ήταν πλέον οι «νικητές» της ιστορίας. Και όμως ο Τζορτζ Μπους έμελε να ηττηθεί στις εκλογές του 1992, από τον προεδρικό υποψήφιο των Δημοκρατικών Μπιλ Κλίντον.
Η ιστορική φράση ενός επικοινωνιολόγου του Δημοκρατικού Κόμματος «είναι η οικονομία ηλίθιε!«, συνόψισε το διακύβευμα εκείνης της αναμέτρησης. Ο Τζορτζ Μπους είχε προχωρήσει σε μεγάλες φορολογικές αυξήσεις, αναιρώντας μία βασική προεκλογική του δέσμευση. Το αποτέλεσμα ήταν να ηττηθεί στις εκλογές, από έναν πρώην κυβερνήτη του Αρκάνσας. Μπορούμε να κάνουμε έναν παραλληρισμό με την περίπτωση του Ουίνστον Τσώρτσιλ.
Κανείς δεν περίμενε πως ένας από τους νικητές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, θα έχανε τελικώς τις εκλογές από τον άσημο ηγέτη των Εργατικών Κλέμεν Άτλι. Είναι πάντως αλήθεια πως ο Τζορτζ Μπους στερούνταν του ηγετικού χαρίσματος, που είχε ο Ούινστον Τσώρτσιλ. Πάντως, ο πρώην Αμερικανός πρόεδρος υπήρξε ήρωας πολέμου. Ήταν ο νεώτερος αεροπόρος του Αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού, στο οποίο στρατεύτηκε λίγο μετά τα γεγονότα του Περλ Χάρμπορ.
Ο Άσαντ σύμμαχος του Μπους
Ο Τζορτζ Μπους υπήρξε ένας χαρακτηριστικός εκπρόσωπος του αμερικανικού πολιτικού κατεστημένου. ‘Ενα κατεστημένο όπου η υποκρισία περισσεύει. Για παράδειγμα, τον Δεκέμβριο του 1989, οργάνωσε την στρατιωτική επιχείρηση «Δίκαιη Υπόθεση», για να ανατρέψει τον δικτάτορα του Παναμά Μανουέλ Νοριέγκα. Όμως ο Λατινοαμερικανός δικτάτορας υπήρξε ένας από τους πιο έμπιστους συμμάχους των ΗΠΑ στην Λατινική Αμερική.
Ο ίδιος ο Μπους, ως επικεφαλής της CIA, είχε συναντήσει προσωπικά τον Νοριέγκα στο παρελθόν. Το ίδιο μπορούμε να πούμε για τον Σαντάμ Χουσείν. Ο Μπους ήταν αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ρήγκαν, η οποία είχε υποστηρίξει τον Ιρακινό δικτάτορα κατά τον πολυετή πόλεμο του Ιράκ με το Ιράν. Ο Σαντάμ Χουσείν έγινε ξαφνικά «Χίτλερ» της Μέσης Ανατολής, όταν επιτέθηκε στρατιωτικά στο Κουβέιτ, το καλοκαίρι του 1990.
Ο Ιρακινός δικτάτορας θεωρούσε, λανθασμένα όπως αποδείχτηκε, πως η Ουάσιγκτον θα ανέχονταν την στρατιωτική κατοχή του Κουβέιτ και την προσάρτηση του στο Ιράκ. Για τον πρόεδρο Μπους, η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ αποτέλεσε μία κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου, εις βάρος ενός ανεξάρτητου κράτους. Αυτή τη θέση συμμεριζόταν και ο Σύριος πρόεδρος Χαφέζ αλ Άσαντ, πατέρας του Μπασάρ, γι’ αυτό και στον πρώτο Πόλεμο του Κόλπου είχε συστρατευτεί με την Ουάσιγκτον ακόμα και το μπααθικό καθεστώς της Δαμάσκου. Ο Χαφέζ αλ Άσαντ παρέβλεψε την ιδεολογική του συγγένεια με το μπααθικό καθεστώς του Σαντάμ Χουσείν.
Ικανότερος ο πατέρας από τον γιό
Για πολλά μπορούμε να κατηγορήσουμε τον πρώην πρόεδρο Μπους. Πρέπει όμως να του αναγνωρίσουμε πως «διάβαζε» ευφυώς τους διεθνείς συσχετισμούς, κάτι που δεν έκανε ο γιος του, ο μετέπειτα πρόεδρος των ΗΠΑ. Όπως είδαμε ο πατέρας Μπους επέλεξε διαύλους επικοινωνίας με τη Συρία, ενώ ο υιός Μπους την ενέταξε στον «Άξονα του Κακού». Ο πατέρας Μπους είχε την ευφυία να μην ανατρέψει τον Σαντάμ Χουσείν μετά τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου. Γνώριζε ότι μοναδικός ωφελημένος θα ήταν το Ιράν σε ένα μετασανταμικό Ιράκ. Ο υιός Μπους, έρμαιο της νεοσυντηρητικής «κλίκας» του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, προχώρησε στον μονομερή πόλεμο εναντίον του Ιράκ το 2003. Με αποτέλεσμα το Ιράκ να παραδοθεί όντως στην επιρροή του Ιράν, όπως είχε εύστοχα διαγνώσει ο πατέρας Μπους.
Ο πατέρας Μπους αντιμετώπισε με σεβασμό τον Μιχαήλ Γκορμπατσώφ, ακόμα και όταν η Σοβιετική Ένωση έπνεε τα λοίσθια. Προκειμένου να πετύχει την ένταξη της επανενωμένης Γερμανίας στο ΝΑΤΟ, υποσχέθηκε στον Σοβιετικό ηγέτη πως η Ατλαντική Συμμαχία δεν θα επεκτείνονταν «ούτε μία ίντσα», στα κράτη του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας. Ήταν ο Μπιλ Κλίντον που ξεκίνησε την επέκταση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς και ο υιός Μπους που προσπάθησε να εντάξει στη Συμμαχία την Ουκρανία και τη Γεωργία.
Για τους Ρώσους, η επέκταση του ΝΑΤΟ ήταν μία «πισώπλατη μαχαιριά» των Δυτικών. Η Δύση εκτός από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, έμοιαζε να επιδίωκε τον διαμελισμό της ίδιας της Ρωσίας. Η ενεργή εμπλοκή της κυβέρνησης Κλίντον στον εμφύλιο της Γιουγκοσλαβίας, ενέτεινε την αίσθηση της «απειλής» στους Ρώσους. Πρέπει να σημειώσουμε πως η κυβέρνηση του πατρός Μπους είχε αναγνωρίσει την «εδαφική ακεραιότητα της Γιουγκοσλαβίας», το πρώτο διάστημα του γιουγκοσλαβικού εμφυλίου πολέμου.
Η άνοδος και η πτώση της αμερικανικής ισχύος
Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, έμοιαζε πως ο αιώνας που θα ακολοθούσε θα ήταν «αμερικανικός». Οι ΗΠΑ βρίσκονταν στο απόγειο της ισχύος τους. Ήταν η περίοδος του «τέλους της ιστορίας», της απόλυτης κυριαρχίας της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και του οικονομικού καπιταλισμού. Μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τον Τζορτζ Μπους ως τον πρώτο πλανητάρχη, της νεότερης αμερικανικής ιστορίας. Επικράτησε συντριπτικά έναντι των σημαντικότερων ανταγωνιστών της αμερικανικής πολιτικής.
Από τότε όμως άλλαξαν πολλά. Οι ΗΠΑ βρέθηκαν απροετοίμαστες στην παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008. Η Ρωσία και ειδικότερα η Κίνα ανταγωνίζονται τις ΗΠΑ. Περιφερειακές δυνάμεις, όπως το Ιράν, υπονομεύουν τα αμερικανικά συμφέροντα στην Μέση Ανατολή. Η άνοδος του εθνικισμού σαρώνει το πολιτικό κατεστημένο στην Δύση, ακόμα και στις ίδιες τις ΗΠΑ, όπως έδειξε η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ.
Τελικά ο «αμερικανικός αιώνας» αποδείχτηκε σύντομος. Αντί για το «τέλος της ιστορίας», έχουμε την επιστροφή των ιστορικών φαντασμάτων του παρελθόντος. Το μεγάλο πρόβλημα είναι πως οι πολιτικές ελίτ της Δύσης, δεν διδάσκονται από τα λάθη του παρελθόντος. Εμμένουν σε ιδεοληψίες και σε μία πρωτοφανή αλαζονεία, σε αντίθεση με τον πρώην Αμερικανό πρόεδρο Τζορτζ Χέρμπερτ Ουόκερ Μπους.
