28/03/2024

Τι ζητάμε από τις ΗΠΑ

Γράφει ο Άγγελος Συρίγος*

Σ​​την πρώτη συνέντευξή του στο αμερικανικό ειδησεογραφικό δίκτυο ABC ως πρωθυπουργός, το 1981, ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε πει ότι θα ζητήσει «εγγύηση, που μπορεί να πάρει τη μορφή απλής δήλωσης, από μέρους της κυβέρνησης των ΗΠΑ, ότι τα σύνορα της Ελλάδας είναι εγγυημένα απέναντι σε κάθε απειλή». Το αίτημα είναι ενδεικτικό του επιπέδου των ελληνοαμερικανικών σχέσεων μετά το 1974.Στην Ελλάδα υπήρχαν τότε τέσσερις κύριες αμερικανικές βάσεις (Νέα Μάκρη, Σούδα, Ελληνικό, Γούρνες) και 16 περιοχές με στρατιωτικές διευκολύνσεις (ραντάρ, αποθήκες όπλων, η Φωνή της Αμερικής κ.λπ.). Ηταν η εποχή που η χώρα εσείετο από το σύνθημα «Εξω οι βάσεις του θανάτου». 

Εγγυήσεις φυσικά δεν εδόθησαν αλλά οι βάσεις απεδείχθησαν χρήσιμες κατά την ελληνοτουρκική κρίση του 1987. Η απειλή ότι θα κλείσουν οδήγησε σε παρέμβαση των ΗΠΑ και άμεση αποκλιμάκωση. Μετά το 1990 οι Αμερικανοί έκλεισαν μόνοι τους τις βάσεις, πλην της Σούδας. Ο αριθμός και το κόστος διατηρήσεώς τους ήσαν υπερβολικά για τη μεταψυχροπολεμική εποχή.

Το αμερικανικό ενδιαφέρον για τη γεωστρατηγική σημασία της Ελλάδας αναζωπυρώθηκε μετά τη σταδιακή αλλά συνειδητή απομάκρυνση του Ερντογάν από τη Δύση. Αυτό κατέστη σαφέστερο μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου 2016 στην Τουρκία. Η Τουρκία παραμένει η βασική επιλογή των ΗΠΑ. Ελλάδα και Κύπρος, όμως, είναι πλέον το αμερικανικό εναλλακτικό σχέδιο για την περιοχή. Πίσω από τον σχεδιασμό βρίσκεται κυρίως το Ισραήλ. Οσο ο Ερντογάν συνεχίζει τη συγκρουσιακή πορεία του, τόσο θα αναβαθμίζεται η σημασία των δύο χωρών. Ηδη το πρώτο βήμα έγινε με τη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών ΗΠΑ και Κύπρου στις 7 Νοεμβρίου. Το δεύτερο βήμα θα ξεκινήσει στις 13 Δεκεμβρίου όταν θα συναντηθούν στις ΗΠΑ ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Πομπέο με τον Ελληνα αναπληρωτή Κατρούγκαλο. Το βήμα πρέπει να είναι προσεκτικό. Οι σχέσεις Ελλάδος – ΗΠΑ υπήρξαν κατά μεγάλες περιόδους εντελώς άνισες. Αυτό δεν πρέπει να επαναληφθεί. Το 1953 γέμισε η χώρα με αμερικανικές βάσεις λόγω του Ψυχρού Πολέμου. Το 2018 ούτε οι ΗΠΑ αλλά ούτε και η ελληνική κοινωνία θα ήθελαν να ξαναγυρίσουμε στις ημέρες των «βάσεων του θανάτου» και του ισοπεδωτικού αντιαμερικανισμού. Η σχέση πρέπει να είναι ισορροπημένη και να βασίζεται στην αίσθηση του αμοιβαίου οφέλους.

Ενα άλλο κακό προηγούμενο, δυστυχώς πολύ πιο πρόσφατο, που δεν πρέπει να επαναληφθεί, είναι αυτό που έγινε με τη συμφωνία των Πρεσπών. Σε μια περίοδο που υποτίθεται ότι αναβαθμιζόμαστε γεωπολιτικά, ακολουθήσαμε το πλαίσιο που είχαν ετοιμάσει οι ΗΠΑ δέκα χρόνια πριν, υπό εντελώς διαφορετικές συνθήκες. Οπως αποκαλύφθηκε από τα WikiLeaks, το 2008 η πρέσβης των ΗΠΑ στην ΠΓΔΜ είχε προτείνει το «Βόρεια Μακεδονία» ως σύνθετη ονομασία, με παράλληλη αναγνώριση μακεδονικής ταυτότητας και γλώσσας. Τα προβλήματα από τη διατήρηση του ιδεολογήματος του μακεδονισμού στα Σκόπια έχουν κάνει ήδη την εμφάνισή τους.

Η Ελλάδα χρειάζεται στήριξη σε στρατηγικές επιλογές της. Η ενίσχυση της θέσεώς μας σε Ανατολική Μεσόγειο και Βαλκάνια είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ. Εντελώς ενδεικτικά αναφέρονται: η εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ χωρίς τρικλοποδιές στη διεθνή υπόσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας· η εφαρμογή της συμφωνίας Αλβανίας – Ελλάδος του 2009 για την οριοθέτηση των θαλασσίων συνόρων· η υπογραφή συμφωνίας με την Αίγυπτο για οριοθέτηση σε όλο το μήκος της θαλάσσιας περιοχής από Κρήτη έως Καστελλόριζο· η αύξηση των ελληνικών χωρικών υδάτων σε όλες τις ελληνικές θάλασσες· η έμπρακτη υποστήριξη στο θέμα των λεγομένων γκρίζων ζωνών κυριαρχίας ή των πρώην αποστρατιωτικοποιημένων νησιών στο Αιγαίο. Ολα αυτά πρέπει να τεθούν ευθέως στον στρατηγικό διάλογο που θα αρχίσει μετά τη 13η Δεκεμβρίου. Κοντόφθαλμες λογικές, του τύπου «να τους δέσω πρώτα γεμίζοντας τη χώρα με αμερικανικές βάσεις και μετά βλέπουμε», δεν έχουν μέλλον. Μια σωστή και ισορροπημένη σχέση χτίζεται από την αρχή.

* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

 

Καθημερινή Έντυπη Έκδοση 

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024