Φάκελος Υεμένη: Τι σημαίνει η δολοφονία του τέως προέδρου της χώρας
Οι πληροφορίες σχετικά με την τύχη του τέως προέδρου της Υεμένης Ali Abdullah Saleh, ο οποίος αναφέρεται ότι έχασε τη ζωή του σε βομβαρδισμό της οικίας του στη Σανάα από τους μέχρι πρότινος συμμάχους του αντάρτες Houthi, εικονογραφούν τις θεαματικές ανατροπές που σημειώνονται τα τελευταία 24ωρα στην αγνοημένη, αλλά κρίσιμη συνολικά για τις διεθνείς ισορροπίες ανθρωποσφαγή στην “Ευδαίμονα Αραβία”.
Ο Saleh υπήρξε πρωταθλητής της πολιτικής επιβίωσης. Αναδείχθηκε πρόεδρος της τότε Βόρειας Υεμένης το 1978 και πρόεδρος της επανενωμένης Υεμένης το 1990, όταν το φιλοσοβιετικό νοτιοϋεμενικό καθεστώς του Άντεν εξέιλιπε και απορροφήθηκε από τη Σανάα.
Η Αραβική Άνοιξη του 2011 γνώρισε θεαματικό ξέσπασμα στην Υεμένη, όπου τις μεγάλες διαδηλώσεις, με πρωταγωνιστές τους φοιτητές, διαδέχθηκε η ένοπλη εξέγερση: Ο Saleh τραυματίσθηκε σοβαρά σε επίθεση εναντίον του προεδρικού μεγάρου, μεταφέρθηκε για νοσηλεία στη Σαουδική Αραβία, υπέβαλε την παραίτησή του, μετά και από πιέσεις των οικοδεσποτών του, και είδε να τον διαδέχεται, ως μόνος υποψήφιος στις εκλογές που ακολούθησαν, ο αντιπρόεδρός του, Abd Rabbuh Mansour Hadi. Με τον Saleh μόνο εξιλαστήριο θύμα, η απειλή μιας πραγματικής ανατροπής στα θεμέλια του καθεστώτος αποτράπηκε, προς μεγάλη ανακούφιση του Ριάντ και της Ουάσιγκτον.
Ωστόσο, τα αδιέξοδα της φτωχότερης (και με τον νεανικότερο πληθυσμό) χώρας του αραβικού κόσμου παρέμειναν και η γενιά της εξέγερσης του 2011 βρέθηκε να παίρνει την οδό του θρησκευτικού σεκταρισμού. Στον Νότο, το κίνημα για την εκ νέου ανεξαρτητοποίηση της περιοχής, ενισχύθηκε, μολονότι ο Hadi έχει τη βάση της εξουσίας του στο Άντεν, ενώ τζιχαντιστές της “Αλ Κάιντα της Αραβικής Χερσονήσου” (και εσχάτως και του Ισλαμικού Κράτους) ελέγχουν μεγάλες εκτάσεις στις οποίες έχει καταλυθεί η κρατική εξουσία.
Στον Βορρά, οι εξελίξεις ευνόησαν την ανάδυση της Ansarullah, όπως είναι η επίσημη ονομασία του πολιτικοστρατιωτικού κινήματος, στο οποίο πρωτοστάτησαν οι αδελφοί Houthi και εκφράζει τα συμφέροντα της θρησκευτικής κοινότητας των Zaydi (που τοποθετείται μεταξύ σιιτικού και σουνιτικού Ισλάμ). Υπενθυμίζεται ότι η Βόρεια Υεμένη ήταν σε παλαιότερες εποχές ζαϊδικό ιμαμάτο.
Μετά την έξωσή του από την προεδρία, ο Saleh, ο οποίος διατηρούσε μεγάλη επιρροή στον στρατό, βρέθηκε να προσεγγίζει τους Houthi – μολονότι ήταν η δική του αυταρχική προεδρία που τους είχε αρχικά οδηγήσει να πάρουν τα όπλα.
Το φθινόπωρο του 2014, εν μέσω νέων διαδηλώσεων στην πρωτεύουσα, οι Houthi ξεκίνησαν να προωθούνται από τα προπύργιά τους στα βουνά του Βορρά προς τη Σανάα, την οποία και κατέλαβαν, με τη βοήθεια των οπαδών του Saleh. O Hadi κατέφυγε στο Άντεν και ζήτησε τη βοήθεια της Σαουδικής Αραβίας, η οποία από τον Μάρτιο του 2015 (ήτοι λίγο αφότου ο φιλόδοξος πρίγκηπας Mohammad bin Salman ανέλαβε το υπουργείο Άμυνας) εξαπέλυσε, επικεφαλής διεθνούς συνασπισμού, την στρατιωτική επιχείρηση που έχει καταστήσει την Υεμένη εστία μιας τεράστιας ανθρωπιστικής καταστροφής.
Η Σαουδική Αραβία, εμφανίζει τη σύγκρουση στην Υεμένη, ως ένα ακόμη επεισόδιο του ανταγωνισμού της με το Ιράν και παρουσιάζει τους Houthi, λόγω της θρησκευτικής ιδιαιτερότητάς τους, ως απλά ενεργούμενα της Τεχεράνης. Το αφήγημα αυτό βοηθά πάντως τη σύμπραξη των δυτικών κρατών, που διευκολύνουν τη δράση του Ριάντ με πωλήσεις οπλισμού, παροχή πληροφοριών, κ.ο.κ.
Ωστόσο, παρά τα αλλεπάλληλα πλήγματα των πολεμικών αεροποριών της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, παρά την αξιοποίηση μισθοφόρων από πολλές διαφορετικές περιοχές του κόσμου και, κυρίως, παρά τον ναυτικό αποκλεισμό που έχει προκαλέσει τεράστιο λιμό καθώς και μία πρωτοφανή επιδημία χολέρας, οι σκληροτράχηλοι Houthi και οι σύμμαχοί τους δεν κάμφθηκαν. Αντίθετα, κατάφεραν να μεταφέρουν μέρος των εχθροπραξιών στη σαουδαραβική πλευρά των συνόρων, με αποτέλεσμα οι φιλοδοξίες του Σαουδάραβα διαδόχου να βυθιστούν σε έναν πολιτικο-επιχειρησιακό βάλτο με κόστος περίπου 10 δισ. δολαρίων ετησίως.
Σε αυτό το φόντο, φαίνεται πως το τελευταίο διάστημα δοκιμάστηκε το κλείσιμο του “φακέλου Υεμένη”, με τον εκ νέου προσεταιρισμό του Saleh από το Ριάντ, την απομόνωση και απώθηση των Houthi εκτός της πρωτεύουσας και τον τερματισμό των επιχειρήσεων του διεθνούς συνασπισμού.
Δεν είναι διόλου απίθανο, να προσέφερε τις υπηρεσίες της προς αυτή την κατεύθυνση και η Ρωσία, η οποία διατήρησε πάντοτε ανοικτή την πρεσβεία της στη Σανάα. Ο βασιλιάς Salman, άλλωστε, έγινε τον Οκτώβριο ο πρώτος Σαουδάραβας μονάρχης, ο οποίος επισκέφθηκε τη Μόσχα.
Επιπλέον, από τις αρχές Νοεμβρίου, έχουν πραγματοποιηθεί δύο εκτοξεύσεις πυραύλων από την υεμενική επικράτεια προς σαουδαραβικούς στόχους (αρχής γενομένης από το αεροδρόμιο του Ριάντ). Μολονότι αναχαιτίσθηκαν, οι πύραυλοι αυτοί αποτέλεσαν ισχυρό μήνυμα. Οι αντίπαλοι του Ιράν (συμπεριλαμβανομένης της αντιπροσώπου των ΗΠΑ στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ Nikki Haley) ισχυρίσθηκαν ότι οι πύραυλοι αυτοί ήταν ιρανικής προέλευσης. Ωστόσο, δεδομένου και του ναυτικού αποκλεισμού, είναι περισσότερο εύλογο να υποθέσουμε ότι προέρχονται από το παρόμοιων προδιαγραφών οπλοστάσιο του υεμενικού στρατού και ότι η εκτόξευσή τους συνιστούσε την ιδιόμορφη προσπάθεια του Saleh να αναβαθμίσει τη θέση του στην διεξαγόμενη υπόγεια διαπραγμάτευση με τους Σαούντ και όπιους άλλους. Πράγματι, το Σάββατο ο υπό τη Σαουδική Αραβία διεθνής συνασπισμός εξέδωσε ανακοίνωση συμφιλίωσης με το Υεμενικό Γενικό Λαϊκό Κογκρέσο του Saleh.
Ήδη από την περασμένη εβδομάδα είχε γίνει εμφανής η διάρρηξη της συμμαχίας Saleh-Houthi, με ένοπλες συγκρούσεις των δύο πλευρών εντός της Σανάα.
Οι τελευταίες πληροφορίες θέλουν τον 75χρονο Saleh να έχει χάσει τη ζωή του, προτού καταφέρει να εγκαταλείψει την πρωτεύουσα. Την θέση του στο Γενικό Λαϊκό Κογκρέσο αναμένεται να καταλάβει ο ανιψιός του, Mohammed Abdullah Saleh. Όμως, ερωτήματα γεννά το γεγονός ότι τα δίκτυα υποστήριξης που έλεγχε ο πρώην πρόεδρος και οι συνδεόμενες με αυτόν φυλές δεν λειτούργησαν και στην πρωτεύουσα δεν συνέρρευσαν ενισχύσεις. Η ξαφνική αλλαγή συμμαχιών ενδέχεται να μούδιασε τους υποστηρικτές του Saleh.
Σε κάθε περίπτωση, τα σχέδια τερματισμού της σύγκρουσης, ανακούφισης της πολύπαθης χώρας, αλλά και διάσωσης του κύρους των Σαούντ, δείχνουν προς το παρόν να μπαίνουν και πάλι στο ράφι.
Ποιος είναι ο Ali Abdullah Saleh
Γεννήθηκε στις 21 Μαρτίου του 1942. Ήταν Πρόεδρος της Βόρειας Υεμένης από το 1978 μέχρι το 1990 και έγινε Πρόεδρος του ενιαίου κράτους στις 22 Μαΐου του 1990. Έγινε ο πρώτος απευθείας εκλεγμένος Πρόεδρος το 1999, με 91,2% των ψήφων. Με δημοψήφισμα, το 2001 η προεδρική θητεία του παρατάθηκε κατά 7 έτη. Παράλληλα συστάθηκε συμβούλιο από ειδικούς με νομοθετική εξουσία και 111 μέλη. Εξαιτίας της κίνησης αυτής το Freedom House κατέταξε πιο χαμηλά την Υεμένη από 5 σε 6 αναφορικά με τις πολιτικές ελευθερίες.
Τον Ιούλιο του 2002 ο Σαλέχ ανακοίνωσε ότι δε θα ήταν υποψήφιος στις επόμενες προεδρικές εκλογές. Ωστόσο, τον Ιούνιο του 2006 άλλαξε τη γνώμη του και αποδέχτηκε το χρίσμα για να είναι υποψήφιος του κόμματος GPC. Στις 12 Σεπτεμβρίου του 2006, τουλάχιστον 51 άτομα ποδοπατήθηκαν μέχρι θανάτου και περισσότεροι από 230 τραυματίστηκαν σε στάδιο της Υεμένης όπου πραγματοποιούσε προεκλογική συγκέντρωση ο πρόεδρος Σαλέχ. Το περιστατικό στην περιοχή Ιμπ, 192 χιλιόμετρα νότια της πρωτεύουσας Σαναά, σημειώθηκε λίγα λεπτά αφότου ο πρόεδρος ολοκλήρωσε την ομιλία του και αναχώρησε από το στάδιο όπου είχαν συγκεντρωθεί περίπου 100.000 άνθρωποι.
Πολλοί είχαν μείνει έξω από το στάδιο πριν αρχίσει η συγκέντρωση και όταν οι πόρτες άνοιξαν προσπάθησαν να εισέλθουν, θεωρώντας ότι ο πρόεδρος συνεχίζει την ομιλία, με αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς να ποδοπατηθούν. ο Σαλέχ επανεξελέγη με ποσοστό 77,2%, στις 20 Σεπτεμβρίου του 2006. Από την τελική καταμέτρηση των ψήφων προέκυψε ότι ο αντίπαλός του, Φαϊζάλ μπίν Σαλμάν, συγκέντρωσε ποσοστό 21,8% στις προεδρικές εκλογές. Ο Σαλέχ ορκίστηκε πρόεδρος για μια ακόμη θητεία στις 27 Σεπτεμβρίου.
Ο Σαλέχ ήρθε αντιμέτωπος με μία μεγάλη εξέγερση του λαού το 2011. Στις 2 Φεβρουαρίου 2011 ανακοίνωσε την παραίτησή του σε ισχύ το 2013. Αργότερα, στις 23 Απριλίου 2011, ανακοίνωσε την προθυμία του να παραιτηθεί με αντάλλαγμα να του δοθεί ασυλία και να μην παραπεμφθεί σε δίκη. Στις 18 Μαΐου 2011 συμφώνησε να υπογράψει συμφωνία με την αντιπολίτευση, υπαινισσόμενος ότι θα υπέβαλλε την παραίτησή του σε έναν μήνα. Ωστόσο, αργότερα αθέτησε την δέσμευσή του.
Ο Σαλέχ, κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, επικαλούμενος την απόφαση του Ανώτατου Συμβουλίου Άμυνας. Η απόφαση ελήφθη μετά από αντικυβερνητικές διαδηλώσεις που έλαβαν χώρα στη Σαναά, πρωτεύουσα της χώρας, την Παρασκευή, 18 Μαρτίου 2011.
Κατά τη διάρκεια της διαδήλωσης, η οποία έγινε στο Πανεπιστήμιο της Σαναά, οι αστυνομικοί και οι ελεύθεροι σκοπευτές άνοιξαν πυρ, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 52 άνθρωποι και να τραυματιστούν άλλοι 126. Όπως δηλώσαν αυτόπτες μάρτυρες, «οι αστυνομικοί πυροβολούσαν από διάφορες κατευθύνσεις και οι διαδηλωτές χτυπήθηκαν με σφαίρες στο κεφάλι, τον λαιμό και το στήθος». Οι διαδηλωτές ζητούσαν την πτώση του καθεστώτος του Σαλέχ, ο οποίος είναι Πρόεδρος της Υεμένης για 32 χρόνια. Οι διαδηλωτές ονόμασαν αυτή την ημέρα «Παρασκευή της προειδοποιήσεως προς τον Σαλέχ»
Στις 3 Ιουνίου ο Σαλέχ τραυματίστηκε σε επίθεση με χειροβομβίδα που εκτοξεύτηκε με ρουκέτα στην προεδρική του κατοικία. Την επομένη μετήχθη σε στρατιωτικό νοσοκομείο στην Σαουδική Αραβία όπου υποβλήθηκε σε θεραπεία. Υπηρεσιακός πρόεδρος ανέλαβε στη θέση του Σαλέχ ο αντιπρόεδρος Αμπντ αλ-Ραμπ Μανσούρ αλ-Χαντί.
Υεμένη
Η Δημοκρατία της Υεμένης είναι ένα κράτος στην Αραβική Χερσόνησο στη Νοτιοδυτική Ασία και αποτελεί κράτος της Μέσης Ανατολής. Συνορεύει με το Ομάν και τη Σαουδική Αραβία. Δυτικά βρέχεται από την Ερυθρά θάλασσα και νότια από τον κόλπο του Άντεν.Η περιοχή αυτή βρίσκεται κάτω από την επίδραση των θερινών μουσώνων και δέχεται σημαντικές βροχοπτώσεις, τις μεγαλύτερες της Αραβικής χερσονήσου. Οι βροχοπτώσεις αυτές, σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες, ευνοούν τη βλάστηση και γι’ αυτό η περιοχή ονομάστηκε “Ευδαίμων Αραβία”, σ’ αντίθεση από τη βόρεια ξηρή ερημική και βραχώδη περιοχή.
Η Υεμένη είναι μία από τις αρχαιότερες κοιτίδες πολιτισμού στην εγγύς Ανατολή. Μεταξύ του 12ου αιώνα π.Χ και του 6ου μ.Χ., η περιοχή αποτελούσε τμήμα των βασιλείων της Μίνα, του Σαβά και των Χιμιαριδών, τα οποία έλεγχαν το ισχυρό εμπόριο των μπαχαρικών. Αργότερα, ήταν κάτω από την εξουσία του Βασιλείου του Αξούμ και της Περσίας.
Τον 7ο αιώνα οι μουσουλμάνοι χαλίφηδες εμφανίστηκαν καταλαμβάνοντας την περιοχή, ενώ μετά τη διάλυση του χαλιφάτου η πρώην βόρεια Υεμένη βρέθηκε κάτω από τον έλεγχο ιμάμηδων διαφόρων δυναστειών, κυρίως του δόγματος των Ζαϊντιτών, οι οποίοι εγκαθίδρυσαν μία θεοκρατική πολιτική δομή που επέζησε μέχρι τη σύγχρονη ιστορία. Ο όρος ιμάμης έχει θρησκευτική σημασία, και οι Σιίτες τον χρησιμοποιούν για να αναφερθούν στον γαμπρό του προφήτη Μωάμεθ, Αλί, τους γιους του Χασάν και Χουσεΐν, και τους γραμμικούς απογόνους τους (Αλίδες), οι οποίοι θεωρούνται θεϊκοί κληρονόμοι του προφήτη.
Η Ζαϊντίγια ή Ζαϊντισμός (az-zaydiyya, επίθετο του Zaidi η Zaydi) είναι πρώιμη σέκτα που ξεπήδησε κατά τον 8ο αι. από το σιιτικό Ισλάμ και πήρε το όνομά της από τον Ζαΐντ ιμπν Αλί, εγγονό του Χουσεΐν ιμπν Αλί. Οι ακόλουθοι της Ζαϊντίγια αποτελούν το 35-40% των Μουσουλμάνων στην Υεμένη.
Η Υεμένη είναι από τις φτωχότερες αραβικές χώρες με ποσοστό ανεργίας 40% (σύμφωνα με μετρήσεις του 2007) . Η οικονομία εξαρτάται κυρίως από τα μικρά αποθέματα πετρελαίου που υπολογίζεται ότι έχουν εξαντληθεί. Υπάρχουν αποδεδειγμένα κοιτάσματα φυσικού αερίου και η πρώτη μονάδα παραγωγής υγροποιημένου αερίου άρχισε να λειτουργεί το 2009. Η εκτεταμένη διαφθορά αποτελεί βασικό ανασταλτικό παράγοντα επενδυτικής δραστηριότητας.
Στην παραλιακή ζώνη Τιχάμα καλλιεργείται σησάμι, βαμβάκι, καπνός, φοινικόδεντρα και ρύζι. Στις δυτικές πλαγιές της οροσειράς και μέχρι ύψους 2.000 μ., καλλιεργείται καφές, στις οάσεις δε των κοιλάδων και την εσωτερική χώρα, σιτηρά, οπωροφόρα, συκιές και αμπέλια. Από διάφορα δε αυτοφυή φυτά εξάγεται το αραβικό κόμμι, βάλσαμο και λιβάνι. Το σπουδαιότερο από τα προϊόντα της Υεμένης είναι ο καφές, που παράγεται σε πολύ καλή ποιότητα και καλλιεργείται στην παραλιακή περιοχή της Μόκας, μέχρι τις υψηλές οροσειρές. Από το λιμάνι της Μόκας γίνεται και η εξαγωγή του περίφημου καφέ και των άλλων προϊόντων της χώρας. Η Υεμένη παράγει και λουλάκι (ινδικόν). Στην Ερυθρά θάλασσα αλιεύονται και μαργαριτάρια.
Λόγω της οικονομικής κατάστασης οι Γιεμενίτες μεταναστεύουν και υπάρχουν μεγάλες κοινότητες αποδήμων στις γειτονικές χώρες, την Ινδονησία, το Πακιστάν, τη Μεγάλη Βρετανία και τις ΗΠΑ. Τα εμβάσματα των μεταναστών προς την πατρίδα τους είναι σημαντικότατη πηγή συναλλάγματος. Ο τουρισμός είναι υπολογίσιμη πηγή εισόδων αλλά πολύ μικρότερος από ότι θα μπορούσε να είναι λόγω της έλλειψης υποδομής και της κατάστασης ανασφάλειας σε πολλές περιοχές της χώρας.
Χούτι, οι υποστηρικτές του Θεού
Οι Ανσάρ Αλλάχ (anṣār allāh, “Υποστηρικτές του Θεού”), γνωστοί περισσότερο ως Χούθι ή Χούτι, είναι Ζαϊντί ομάδα που δραστηριοποιείται στην Υεμένη. Η ομάδα αντλεί την ονομασία της από τον Χουσεΐν Μπαντρεντίν αλ-Χούθι, ο οποίος ξεκίνησε επανάσταση στην Υεμένη το 2004 και σκοτώθηκε από τις Ένοπλες δυνάμεις της Υεμένης τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους. Καθοδηγούμενοι από τον Αμπντούλ-Μαλίκ αλ-Χούθι, πέτυχαν στο πραξικόπημα του 2014-2015 να αποκτήσουν τον έλεγχο σημαντικών εδαφών, της πρωτεύουσας Σαναά και του κοινοβουλίου.
Οι Χούθι φέρεται ότι λάμβαναν σημαντική υποστήριξη από το Ιράν με τη μορφή όπλων, χρημάτων και εκπαίδευσης ήδη από το 2004. Τον Δεκέμβριο του 2009 τηλεγράφημα μεταξύ της Σαναά και διαφόρων υπηρεσιών πληροφοριών που διέρρευσε μέσω του Wikileaks αναφέρει πως διάφοροι αναλυτές πίστευαν ότι οι Χούθι απέκτησαν όπλα στην υεμενική μαύρη αγορά και από διεφθαρμένα μέλη της Ρεπουμπλικανικής Φρουράς.
Επιμέλεια: Geopolitics Editorial Team
Πηγές:
capital.gr
Wikipedia.gr