2018: Αναφορά πρόβλεψης θεμάτων ασφαλείας και κρισιμότητας τους

Κάθε χρόνο προσπαθώ μέσα από το Geopolitics & Daily News να δώσω μια εικόνα του τι περιμένω από θέματα ασφαλείας στο διεθνές στερέωμα για το επόμενο έτος. Φέτος θα κάνω το ίδιο, αν και πιστεύω ότι κάθε πρόβλεψη θα είναι εντελώς ριψοκίνδυνη, αφού τα δεδομένα αλλάζουν με ωριαίο, πλέον, ρυθμό στον πλανήτη.

Στα παρακάτω σημεία αναφοράς εστιάζονται κάποια σημαντικά στοιχεία και δεδομένα, όπως ισχύουν σήμερα και δείχνουν μια πιθανή εικόνα εξέλιξης για τους πρώτους, τουλάχιστον, μήνες του 2018. Σημειώνω, πώς είναι προσωπικές κρίσεις και προβλέψεις, μέσα από την ανάλυση κάποιων δεδομένων και προοπτική επιρροής τους στα όσα γίνονται σήμερα.

1. Τρομοκρατία. Η ολική κατάρρευση του DAESH δεν σημαίνει πώς το φαινόμενο θα εξαλειφθεί. Αντίθετα, θα ενισχυθεί καθώς η διασπορά των στελεχών του θα ενσωματωθεί σε άλλες οργανώσεις όπως είναι η Αλ Κάιντα, οι Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν αλλά και ομάδες πυρήνων στη Δύση που θα μεταμορφωθούν σε μικρά κέντρα επιχειρήσεων με μεγάλη διασπορά, με ίδια κατεύθυνση πράξεων αλλά χωρίς κεντρική διοίκηση. Δηλαδή μια εικόνα σαν αυτή του Καυκάσου περίπου και των σχετικών οργανώσεων στην περιοχή. Σε αυτό το πλαίσιο, επίσης, θα υπάρξει πολύ μεγαλύτερη ενίσχυση νόμων και μέτρων προστασίας που θα οδηγήσουν σε αντιδράσεις από τους περισσότερους πολίτες του κόσμου.
2. Κυβερνοασφάλεια. Η επιβολή μέτρων προστασίας και ιδιωτικότητας σε κάθε ψηφιακή υπηρεσία, θα είναι συνταρακτική και θα δημιουργήσει κοσμογονία, ειδικά στην Ε.Ε. και στις ΗΠΑ, όπου με το GDPR καθώς και το Privacy Shield θα οδηγήσουν σε νέα δεδομένα για όλους μας. Από τον απλό πολίτη μέχρι και την πολυεθνική, αφού τα οικονομικά πρόστιμα για παραβάσεις των παραπάνω θα είναι εξαντλητικά ενώ θα υποχρεώσουν όλους να ανεβάσουν επενδύσεις και σχεδιασμό για την αναβάθμιση της ηλεκτρονικής ασφάλειας τους. Σε πρόσθεση όλων αυτών, θα υπάρξει, επίσης, μια νέα γραμμή τακτικών και διεθνών νόμων που θα δίνουν δικαίωμα «αντεπίθεσης», ειδικά κατά ομάδων που μοιράζουν κακόβουλα λογισμικά (ransomware)
3. Robotics. Μπορεί να είναι κάτι που δεν έχει ακόμη μεγάλη εφαρμογή, ειδικά σε χώρες που δεν έχουν ανεπτυγμένη τεχνολογία, όμως, είναι σημαντικό να τονιστεί πώς ήδη κάποιες robotics κατασκευές βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο για να μετέχουν σε δυνάμεις του στρατού αλλά και της αστυνομίας. Η πρόοδος τους, ήδη, βρίσκει χώρο συζητήσεων σε τραπέζια ειδικών ασφαλείας για την διαμόρφωση των δράσεων των robots με βάση τους περίφημους κανόνες του I. Asimov, όμως, αυτοί είναι ουσιαστικά ανεφάρμοστοι κατά τη χρήση των μηχανών στο πεδίο μάχης. (βλ. DARPA Robotics projects).
4. Πιθανότητες πολεμικών συγκρούσεων. Δυστυχώς, φαίνεται πώς μέσα στο 2018 οι πιθανότητες να δούμε ένα νέο πολεμικό πεδίο είναι πολύ μεγάλες. Υεμένη, Ουκρανία, Σουδάν είναι οι χώρες που ήδη βρίσκονται σε σύρραξη. Σε αυτές μπορεί να προστεθούν η Β. Κορέα, η Τουρκία, η Λιβύη, το Πακιστάν και η Ινδία. Το πώς θα διαμορφωθούν είναι άγνωστο, καθώς οι εξελίξεις μεταβάλλονται, όπως γράφτηκε προηγουμένως, σε ωριαία βάση. Το μόνο σίγουρο είναι πώς οι ισορροπίες όπως σχηματίζονται δεν προβάλουν κάποια ελπίδα για εκτόνωση αλλά ενισχύουν τις προοπτικές για κλιμάκωση.
5. Περιβάλλον – Κλίμα. Ανεξάρτητα αν κάποιοι θεωρούν πώς η κλιματική αλλαγή είναι κάτι φυσιολογικό ή λόγω ανθρώπινης υπαιτιότητας, η κοινή παραδοχή είναι πώς το κλίμα αλλάζει και έχει ως πειστήρια τους νέους υπερ-κυκλώνες, όπως στην περίπτωση του κυκλώνα Ίρμα που έπληξε της Νοτιο-Ανατολικές πολιτείες των ΗΠΑ ή σαν την απόσχιση τεράστιων κομματιών παγετώνων από τον Αρκτικό και τον Ανταρκτικό Πόλο. Στον παγκόσμιο χάρτη, ήδη, σημειώνεται βύθιση και εξαφάνιση νησιών λόγω της αύξηση στάθμης της θάλασσας, ενώ υπάρχει και η διαπίστωση πώς αυτή η άνοδος της στάθμης πλήττει και την πολιτεία της ΝΥ που έχει περισσότερες πλημμύρες από ό,τι στο παρελθόν. Σε όλα αυτά, δυστυχώς, δεν έχει υπάρξει κάποιο στρατηγικό σχέδιο αντιμετώπισης των επερχόμενων προβλημάτων λόγω ανάγκης μεγάλων δαπανών αλλά και διαφορετικών απόψεων για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
6. Διάστημα. Κάθε χώρα προσπαθεί να ανακτήσει προβάδισμα στο πώς θα κυριαρχήσει επί του χώρου. Χώρες πέρα από την Ρωσία και τις ΗΠΑ, όπως είναι η Τυνησία, η Κίνα, Αραβικές χώρες,η Γαλλία,η Γερμανία και άλλες, κάνουν σημαντικά βήματα για δορυφορική επικράτηση. Αυτό όμως φαίνεται να πιέζει και ΗΠΑ και Ρωσία να κάνουν το επόμενο βήμα που μάλλον θυμίζει τον R.Reagan και το περίφημο «Πόλεμος των Άστρων» πρόγραμμα του που περιείχε πυραυλικές συστοιχίες για βολές κατά αντιπάλων. Είναι άγνωστο πώς θα εξελιχθεί, όμως υπάρχει ήδη γραφείο στον ΟΗΕ που το λαμβάνει υπόψη, κυρίως για τις δυνατότητες σε περίπτωση απειλής από το διάστημα, όπως είναι οι μετεωρίτες για παράδειγμα.
7. Επιδημίες και βιοχημικά όπλα. Αν και το 2017 γενικά είχε ελάχιστες αναφορές για τέτοια θέματα και ήταν περιορισμένο κυρίως σε θέματα τρομοκρατίας και πολεμικών πεδίων, θα πρέπει να σημειωθεί πώς ελάχιστες χώρες έχουν έτοιμα πρωτόκολλα ασφαλείας και ετοιμότητα υπηρεσιών για να αντιμετωπίσουν μια έξαρση ιογενούς επιδημίας ή ακόμα και μιας μικρής κλίμακας βιοχημική επίθεση. Η δήλωση του Bill Gates πώς η ανθρωπότητα κινδυνεύει από μια νέα έξαρση ασθενειών, ειδικά μετά το λιώσιμο των πάγων το οποίο μπορεί να απελευθερώσει νέα μικρόβια και ιούς, είναι άκρως ανησυχητική. Ένα από τα κυριότερα περιστατικά που βλέπουμε ακόμα και σήμερα, είναι η έξαρση παλαιών ασθενειών όπως είναι η ασθένεια ιλαρά ή οι παραλλαγές της γρίπης των πτηνών(Η1Ν*) που αντιμετωπίζονται εκ των υστέρων με διάφορα εμβόλια που «δοκιμάζονται στο πεδίο» επί ασθενών, πριν πάρουν τελική έγκριση.
8. Μεταναστευτικό. Ένα φαινόμενο το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει ενταθεί. Ανεξάρτητα των αιτίων και των στοιχείων που το δημιουργούν και το ενισχύουν κατά περιόδους, το μόνο σίγουρο είναι πώς έχει φτάσει στο τελικό στάδιο ανοχής από τις χώρες υποδοχής. Αναμενόμενο θα έλεγε κάποιος, καθώς με απλά μαθηματικά και αριθμητική, είναι απολύτως ανέφικτο τα εκατοντάδες εκατομμύρια ατόμων από ολόκληρη την Ευρασία να βρουν χώρο διαβίωσης σε ένα ελάχιστο κομμάτι της βορειοδυτικής Ευρώπης. Σε όλο αυτό θα πρέπει να προσθέσει κάποιος το βασικό σημείο διαφοράς, που είναι η άρνηση ενσωμάτωσης των μεταναστών στις υπάρχοντες νομοθεσίες και στους κανόνες κοσμικών κρατών αλλά και η εμμονή τους να διατηρήσουν συνήθειες, ήθη και έθιμα από τις χώρες καταγωγής τους, που είναι εξορισμού αντίθετα με ό,τι συνηθίζεται στον τόπο υποδοχής τους. Αυτό δημιουργεί τριβές και προβλήματα που ενδέχεται να κλιμακωθούν ακόμη περισσότερο.
9. Ασφάλεια τροφίμων. Όσο και αν σε πολλές χώρες της ανεπτυγμένης μερίδας του κόσμου ακόμη δεν είναι εμφανές το πρόβλημα της έλλειψης τροφίμων, είναι σχεδόν σίγουρο πώς το πρόβλημα θα συνεχίσει να μεγαλώνει, καθώς η δυνατότητα παραγωγής τροφίμων του πλανήτη σταδιακά μειώνεται (βλ. κακάο, σιτάρι κ.α.) και οι τιμές τους σταδιακά θα αυξάνονται περιορίζοντας με τον τρόπο αυτό την προμήθεια τους. Κάτι τέτοιο φυσικά δεν θα γίνει μέσα στο 2018, όμως η πορεία της μείωσης θα ενισχυθεί ειδικά με τηνκλιμακούμενη κλιματική αλλαγή. Είναι καλό να γνωρίζουμε πώς χώρες όπως η Κίνα έχουν κάνει ενοικίαση καλλιεργήσιμης γης σε άλλα κράτη, όπως αυτό της Ουκρανίας αλλά και σε Αφρικανικές χώρες, όπως το κράτος της Αιθιοπίας. Το γεγονός αυτό θα αποτελέσει σύντομα αιτία τριβών και συγκρούσεων. Το νερό είναι και αυτό κομμάτι της ασφάλειας τροφίμων και ήδη γίνονται πολεμικές συγκρούσεις για την δυνατότητα παροχής πόσιμου νερού (Λεβάντ, Ισραήλ, κ.α.). Το πόσιμο ποσοστό νερού μειώνεται συνεχώς και αυτό θα οδηγήσει σε ακόμα πιο έντονες καταστάσεις ακόμα και εντός του 2018, ειδικά στις χώρες της Αφρικής και της Ασίας.
10.  Ενεργειακό. Η ανάγκη για ενέργεια είναι τεράστια σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ίσως να είναι και το νο1 γενεσιουργό αίτιο προβλημάτων της οικουμένης, καθώς η διαχείριση και η παραγωγή του, δίνουν εξουσία και δύναμη επιρροής σε όσουν κατέχουν ενεργειακούς πόρους. Ένα κράτος για να λειτουργήσει σωστά και να διατηρήσει ισχύ και ικανότητα επιβίωσης στηρίζεται πάρα πολύ στην επάρκεια ενέργειας που διαθέτει για κάθε τομέα του. Από την καθημερινότητα των πολιτών μέχρι και την διατήρηση πολεμικής ισχύος. Σε αυτό το κομμάτι, που αφορά το ενεργειακό, θα πρέπει να σημειωθεί πώς σε όλο τον πλανήτη το 2018, θα υπάρξει  αλλαγή και προσαρμογή. Δείγμα αυτού που αναφέρω είναι κατ’ ελάχιστο η κατάργηση των οχημάτων με κίνηση βασισμένη σε καύσιμα Diesel. Αν προσθέσει κάποιος και την ανεύρεση νέων κοιτασμάτων που θα τεθούν υπό έρευνα και εκμετάλλευση (ΕΜΕΑ, Αρκτικός Κύκλος), προφανώς και δημιουργείται σοβαρό θέμα ασφαλείας λόγω των δυναμικών που θα αναπτυχθούν.

Σε πολλά από αυτά τα σημεία θα επισημάνω ξανά πώς η βαθμίδα επιρροής και ανάπτυξης τους είναι άμεσα εξαρτώμενη από παραμέτρους που αλλάζουν ώρα με την ώρα και είναι πιθανόν να χαθούν ή να γίνουν αντικείμενο σοβαρότατων απειλών μέσα στο 2018. Σε κάθε περίπτωση, οι καιροί είναι ενδιαφέροντες με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το μέγεθος απειλών που τους συνοδεύει.

Αλέξανδρος Νίκλαν
Σύμβουλος Θεμάτων Ασφαλείας

Geopolitics & Daily News Team