29/03/2024

Πρόεδρος και Πατριάρχης: Τι θέλει ο Putin από τη Ρωσική Εκκλησία;

 

 

του Andrey Pertsev
Carnegie Moscow Center

Πριν από ένα μήνα, ο Vladimir Putin έδωσε ομιλία στο Συμβούλιο Επισκόπων της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στη Μόσχα. Οι παρατηρήσεις του για την ιστορική και σύγχρονη αξία της Ορθόδοξης Εκκλησίας στη ρωσική κοινωνία, απεικονίζουν την άποψή του για την Εκκλησία ως έναν αγωγό του Κρεμλίνου επιφορτισμένου με το έργο να συντηρεί “την σταθερότητα και την ενότητα”. Η άποψη του Putin είναι αντίθετη με αυτή του Πατριάρχη Κυρίλλου, ο οποίος την ίδια ημέρα με την ομιλία του Putin (λίγο αργότερα) άσκησε κριτική στην επιρροή του κράτους στην Εκκλησία. Η διαφορά απόψεων μεταξύ του Προέδρου και του Πατριάρχη ρίχνουν φως σε ευρύτερες αποκλίσεις στη ρωσική κοινωνία σχετικά με τη μελλοντική σχέση μεταξύ εκκλησίας και κράτους, την οποία το Κρεμλίνο αδυνατεί να κατανοήσει πλήρως.

Η ομιλία του προέδρου Putin ήταν αφιερωμένη στο ρόλο της εκκλησίας στις κρατικές υποθέσεις. Κατά την άποψη του Putin, η εκκλησία ήταν πάντα μια ιδεολογική μονάδα που “ενέπνευσε ανθρώπους σε εποικοδομητικές και ηρωικές πράξεις για τη Μητέρα Πατρίδα”. Ο κλήρος θα πρέπει να διαχειρίζεται την εκκλησία, και η εκκλησία πρέπει να βοηθά το κράτος.

Ο Putin έκανε αναφορά στη θέση της εκκλησίας ανά τη ρωσική ιστορία, υπογραμμίζοντας ιδιαίτερα το ρόλο της στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν ο Στάλιν χορήγησε στην Εκκλησία συγκεκριμένες ελευθερίες για να στηρίξει την πολεμική προσπάθεια. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το κράτος στράφηκε στην εκκλησία για προπαγανδιστικούς σκοπούς στη μάχη κατά του φασισμού. Επιπλέον, ορισμένοι πίστευαν ότι μια πιο ήπια στάση απέναντι στη θρησκεία θα μπορούσε να διευκολύνει τις διαπραγματεύσεις με τους συμμάχους.

Μετά τον πόλεμο, η εκκλησία δεν μίλησε πλέον εναντίον του Κομμουνιστικού Κόμματος, και πολλοί ιερείς συνεργάστηκαν με τις υπηρεσίες ασφαλείας. Οι σοβιετικές αρχές είδαν την εκκλησία ως ένα εργαλείο προπαγάνδας, αλλά θεώρησαν την προπαγάνδα της “κακή”. Συνεπώς, το κράτος έπρεπε να παρακολουθεί τις δραστηριότητες της εκκλησίας και περιστασιακά να τις χρησιμοποιεί για δικό του όφελος προκειμένου να αποφευχθεί η εμφάνιση κοινωνικών αναταραχών.

Ο Vladimir Putin υιοθέτησε μια παρόμοια χρηστική άποψη για την εκκλησία, αλλά για τον ίδιο η εκκλησία είναι μέρος της μηχανής της “καλής” προπαγάνδας. Ο Putin έχει μια περίεργη πίστη, που αναμειγνύει τη θρησκεία και τη γεωπολιτική με την παράδοση των Ρώσων φιλοσόφων Ivan Ilyin, Lev Gumilev και Nikolai Berdyaev. Ο Putin θεωρεί ότι η πορεία της Ρωσίας είναι μοναδική, και ότι ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός είναι ένα από τα ξεχωριστά της στοιχεία.

Στην ομιλία του στις αρχές Δεκεμβρίου, ο πρόεδρος αναφερόταν συχνά στην ηθική και στην πνευματικότητα, καθιερωμένες έννοιες στο λόγο της ρωσικής προπαγάνδας που χρησιμοποιείται για να αντιπαραβάλει την “χωρίς ήθος” Δύση με τη ρωσική “πνευματικότητα και ηθική”. Έτσι όπως το βλέπει ο Putin, η εκκλησία βοηθάει το ρωσικό καθεστώς να διεξάγει την προπαγάνδα του σε παγκόσμιο επίπεδο, υποστηρίζοντας το status της Ρωσίας ως “φάρο των παραδοσιακών αξιών”.

Κατά την ομιλία του, ο πρόεδρος μίλησε για την κοσμική και σε σχέση με το κράτος χρησιμότητα της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Για τον ίδιο, η εκκλησία είναι ένα από τα όργανα της κυβέρνησης. Οι Σοβιετικοί ηγέτες μιλούσαν για τη χρησιμότητα της τέχνης με παρόμοιους όρους -ο πρωταρχικός της στόχος ήταν να εκπαιδεύει, να προστατεύει και να ενσωματώνει τους ανθρώπους. Αυτό πιστεύει τώρα το ρωσικό καθεστώς ότι θα πρέπει να κάνει η εκκλησία.

Αυτές οι πεποιθήσεις ωστόσο, απέχουν πολύ από τις αρχές του Ορθόδοξου Χριστιανισμού. Ένας θρησκευόμενος άνθρωπος βάζει πρώτα την πίστη του σύμφωνα με τη ρήση της Βίβλου: “Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ”. Για τον Vladimir Putin, αυτά που είναι του Θεού, θα πρέπει επίσης να βοηθούν τον Καίσαρα. Αυτή η άποψη έχει ιστορικές ρίζες: οι κοσμικές αρχές επέβλεπαν την εκκλησία στην αυτοκρατορική Ρωσία και η εκκλησία ήταν ένα αναπόσπαστο μέρος του κράτους εκείνη την εποχή.

Ωστόσο, ο τόνος και το μήνυμα της ομιλίας του Πατριάρχη Κυρίλλου στο Συμβούλιο Επισκόπων, διέφερε από αυτό του Προέδρου της Ρωσίας. Ο Πατριάρχης άσκησε κριτική στην επιρροή του κράτους στην εκκλησία σε όλη την ιστορία. Θυμήθηκε το μήνυμα που ο πρωθυπουργός Sergei With έδωσε στον Τσάρο Nicholas Β΄ το 1904, το οποίο απέδιδε την απώλεια επιρροής της εκκλησίας στην κρατική παρέμβαση και ως αποτέλεσμα, στην έλλειψη διαλόγου μεταξύ εκκλησίας και κοινωνίας.

Ο πρόεδρος μίλησε για την “ανεξαρτησία” της εκκλησίας, ενώ ο πατριάρχης ευχαρίστησε το καθεστώς για το ότι δεν περιορίζει την ανεξαρτησία της όπως έχει συμβεί στο παρελθόν. Ωστόσο, παρά την εμφανή σύμπνοια, οι δύο ομιλίες εξέθεσαν διαφωνίες μεταξύ των δύο για τον ρόλο της εκκλησίας στη σύγχρονη Ρωσία.

Οι σχέσεις μεταξύ των δύο ηγετών έχουν γίνει τεταμένες από την ουκρανική κρίση, όταν ο Putin ήθελε από την εκκλησία να ασκήσει κριτική στις ουκρανικές αρχές, αλλά ο Πατριάρχης και η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία προσπάθησε να διατηρήσει καλές σχέσεις, έχοντας κατά νου ότι το Πατριαρχείο της Μόσχας διαχειρίζεται πολλές Ορθόδοξες εκκλησίες στην Ουκρανία.

Ορισμένοι εικάζουν ότι το Κρεμλίνο θα ήθελε να αντικαταστήσει τον Πατριάρχη Κύριλλο με κάποιον άλλο πιο φιλικό προς το καθεστώς. Ένας υποψήφιος θα μπορούσε να είναι ο επίσκοπος Tikhov (Shevkunov), ο οποίος φέρεται να είναι ο πνευματικός του Putin. Αυτές οι φήμες είναι πιθανώς λάθος, αλλά ο Tikhov τις χρησιμοποιεί επιδέξια για να υπογραμμίσει τις στενές του σχέσεις με το Κρεμλίνο. Στους θρησκευτικούς κύκλους, θεωρείται ως “κυβερνητικός πατριάρχης”, που φέρνει σε άβολη θέση πολλούς κληρικούς και πιστούς. Ούτε οι Ορθόδοξοι φιλελεύθεροι ούτε οι ριζοσπάστες θέλουν η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία να γίνει όργανο προπαγάνδας του Κρεμλίνου.

Η ομιλία του προέδρου στο συμβούλιο των επισκόπων απλώς θα επιδεινώσει τις διαφωνίες για το μέλλον της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας μεταξύ των θρησκευόμενων και των κοσμικών Ρώσων. ΟΙ κοσμικοί Ρώσοι ανησυχούν για την απήχηση της εκκλησίας σε μη θρησκευτικές πτυχές της ζωής που έρχονται υπό το πρόσχημα της ενίσχυσης του κράτους. Τώρα ο Putin έχει προκαλέσει περισσότερο τον φόβο στους ανθρώπους. Η κοσμική κοινότητα αισθάνεται ότι παρασύρεται προς την εκκλησία ενώ πολλοί στη θρησκευτική κοινότητα πιστεύουν ότι προσπαθεί να καθιερώσει τον κυβερνητικό έλεγχο στις θρησκευτικές δραστηριότητες. Η ομιλία του προέδρου αποκαλύπτει ότι το Κρεμλίνο έχει μία διαστρεβλωμένη άποψη για τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία συγκεκριμένα και για την εγχώρια κατάσταση γενικότερα.

Capital.gr

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024