Ο Ερντογάν στο χάος της Συρίας
Γιώργος Καπόπουλος
Free Sunday (11/2/18)
Τα γεγονότα είναι αμείλικτα. Η Τουρκία του Ερντογάν συναντά σκληρή αντίσταση από την κουρδική πολιτοφυλακή YPG στον θύλακα του Αφρίν στη ΒΔ Συρία και παρά την απειλητική ρητορική του Τούρκου ηγέτη δεν έχει μπορέσει επιχειρησιακά και αποτολμήσει πολιτικά να προωθήσει τις δυνάμεις της πιο ανατολικά, να επιτεθεί δηλαδή στον θύλακα του Μαντζίμπ, όπου υπάρχουν στο πλευρό των Κούρδων στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ.
Την ίδια ώρα νοτιοδυτικά του Αφρίν, στην περιοχή Ιντλίμπ, η κατάσταση είναι χαοτική: Οι δυνάμεις του Άσαντ και η φιλοϊρανική συμμαχία συν τη Ρωσική Αεροπορία σφυροκοπούν τις θέσεις της οργάνωσης της αντιπολίτευσης που στηρίζεται από την Άγκυρα και που έχει μετονομαστεί δύο φορές, για να ξεχαστεί ότι ήταν το αρχικό παρακλάδι της Αλ Κάιντα στη Συρία.
Η Τουρκία εισέπραξε δημόσια την επίπληξη του Ιράν για την εμπλοκή της στο Ιντλίμπ απέναντι στην Τεχεράνη, ενώ προφανώς πανικοβλήθηκε όταν καταρρίφθηκε από τους συμμάχους της ρωσικό μαχητικό αεροπλάνο και ενήργησε ταχύτατα για να παραλάβει και να παραδώσει στις ρωσικές αρχές τη σορό του πιλότου.
Με τη σειρά τους, οι ΗΠΑ αποφάσισαν να στείλουν μήνυμα ότι δεν εγκαταλείπουν τους Κούρδους και τη συμμαχία SDF όχι στο Αφρίν ή στο Μαντζίμπ αλλά στο Ντέιρ Αλ Ζουρ της Ανατολικής Συρίας, όπου βομβάρδισαν δυνάμεις του Άσαντ που ετοιμάζονταν να επιτεθούν στην υπό κουρδική ηγεσία συμμαχία.
Χωρίς κοινό παρονομαστή ζωτικών συμφερόντων
Η λέξη «χαοτική» είναι μάλλον ανεπαρκής για να αποτυπωθεί αυτό που συμβαίνει στη Συρία σήμερα:
- Στις αρχές Ιανουαρίου οι ΗΠΑ ανακοινώνουν ότι θα στηρίξουν τη μετάλλαξη της κουρδικής πολιτοφυλακής σε συνοριοφρουρά που θα αναλάβει τη φύλαξη των συνόρων με την Τουρκία και το Ιράκ. Μια μονομερής πρωτοβουλία που εξοργίζει τη Μόσχα και την Τεχεράνη, οι οποίες στη συνέχεια ανάβουν πράσινο φως για την εισβολή της Άγκυρας στο Αφρίν.
- Σε επίπεδο ρητορικής, ο Ερντογάν απειλεί ότι θα κυνηγήσει τους Κούρδους της ΒΑ Συρίας μέχρι το Ιράκ. Στην πραγματικότητα, είναι καθηλωμένος στο Αφρίν και την ίδια στιγμή κινείται στο Ιντλίμπ κατά του Άσαντ, που στηριζόμενος από την Τεχεράνη και τη Μόσχα προσπαθεί να ελέγξει την περιοχή.
- Στα παραπάνω έρχεται να προστεθεί η πρώτη μετά τα πυραυλικά πλήγματα του περασμένου Απριλίου επίθεση των ΗΠΑ κατά δυνάμεων του Άσαντ στο Ντέιρ Αλ Ζουρ, μια επίθεση που προφανώς σκοπεύει να κάψει τις γέφυρες μεταξύ της Δαμασκού και της κουρδικής πολιτοφυλακής YPG. Είναι κάτι παραπάνω από προφανές ότι στην Ουάσινγκτον ερμήνευσαν το πράσινο φως της Μόσχας και της Τεχεράνης για την εισβολή της Τουρκίας στο Αφρίν ως πίεση προς τους Κούρδους να τα βρουν με τον Άσαντ με αντίτιμο την εγγύηση της Ρωσίας και του Ιράν ότι δεν θα αφήσουν τον Ερντογάν να προχωρήσει προς Ανατολάς.
Από την πλευρά της, η Άγκυρα διακινδυνεύει την ανοχή της Μόσχας και της Τεχεράνης στην παρουσία της στο Αφρίν στηρίζοντας ακραίους φονταμενταλιστές σε ένα μήνυμα προς την Ουάσινγκτον ότι η τουρκική στρατιωτική εμπλοκή στη ΒΔ Συρία δεν είναι σε κάθε περίπτωση αρνητική για τα ζωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ.
Είναι προφανές ότι μετά τη βαριά ήττα των τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους αποσαθρώθηκε ο κοινός παρονομαστής ζωτικών συμφερόντων που μετά την προσέγγιση των Ομπάμα-Κέρι με το Ιράν το 2013 έφεραν, έστω και συγκυριακά, στην ίδια πλευρά του πεδίου της μάχης τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, το Ιράν και τους συμμάχους του, το καθεστώς Άσαντ και τους Κούρδους.
Σε ό,τι φορά την Τουρκία, οι πραγματικές της δυνατότητες διαφέρουν από τη μεγαλεπήβολη ρητορική Ερντογάν: Στην Άγκυρα δεν αποτολμούν να συγκρουστούν με τις ειδικές δυνάμεις του στρατού των ΗΠΑ στο Μαντζίμπ. Αξιοποιούν όμως κάθε περιθώριο ελιγμών που προκύπτει από την αντιπαράθεση της Ουάσινγκτον με τη Μόσχα και την Τεχεράνη για να κατοχυρώσουν με όποιο επιχειρησιακό, πολιτικό και οικονομικό κόστος ερείσματα στη ΒΔ Συρία.
Τον Ερντογάν δεν τον συγκρατεί μόνο ο φόβος της σύγκρουσης στο πεδίο της μάχης με τις δυνάμεις των ΗΠΑ. Γνωρίζει πολύ καλά ότι η Ουάσινγκτον μπορεί ανά πάσα στιγμή να σταματήσει να πιέζει το ΡΚΚ να μην επιστρέψει στις μείζονος κλίμακας επιχειρήσεις που συγκλόνισαν τις ορεινές περιοχές και τις μεγάλες πόλεις της ΝΑ Τουρκίας τον χειμώνα του 2015-2016.
Εσωτερικό πρόβλημα για Ερντογάν
Όλα τα παραπάνω αθροιστικά συνιστούν ένα σοβαρό εσωτερικό πρόβλημα για τον Ερντογάν: Αντί της νικηφόρας εκστρατείας που θα του έδινε εκλογικό πριμ στην προεδρική εκλογή της άνοιξης του 2019, θα πρέπει να διαχειριστεί μια τοπική εμπλοκή υψηλού κόστους και να δει την αρχική εθνική συσπείρωση και συναίνεση να αποσαθρώνεται σταδιακά.
Ο Ερντογάν, που έτρεφε ελπίδες ότι η εκλογή Τραμπ και η αποχώρηση Ομπάμα θα ευνοούσε την Άγκυρα, διαψεύστηκε δραματικά από τις εξελίξεις. Ο Τραμπ, με τη σκλήρυνση της στάσης των ΗΠΑ απέναντι στο Ιράν και την υιοθέτηση των θέσεων της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ, πολλαπλασίασε την εξάρτηση της Ουάσινγκτον στη Συρία αλλά και στο Ιράκ από το κουρδικό κίνημα.