Ο βομβαρδισμός της Δρέσδης

Μου φαίνεται ότι έφτασε η στιγμή όπου το θέμα των βομβαρδισμών των γερμανικών πόλεων, κατ’ ουσίαν προς εκφοβισμό, παρ’ ότι με πρόσχημα άλλες δικαιολογίες, πρέπει να αναθεωρηθεί. Η καταστροφή της Δρέσδης θέτει υπό σοβαρή αμφισβήτηση τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς.
Ουίνστον Τσώρτσιλ

Ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα συμβάντα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν οι βομβαρδισμοί κατά μεγάλων γερμανικών πόλεων, οι οποίοι αποφασίστηκαν από τους συμμάχους στο πλαίσιο της Επιχείρησης Αστραπόβροντο, προκειμένου να καμφθεί η αντίσταση της ναζιστικής Γερμανίας και να ενισχυθούν οι επιθετικές ενέργειες των Σοβιετικών στο Ανατολικό Μέτωπο.

Ο Βομβαρδισμός της Δρέσδης ήταν μια από αυτές τις επιθέσεις. Αποτέλεσε το αποκορύφωμά της εκτεταμένης αεροπορικής επίθεσης των Συμμάχων, που είχε ξεκινήσει από το 1944. Οι επιθέσεις είχαν στρατηγική σημασία, αλλά το μέγεθος της καταστροφής της σαξωνικής πόλης, προκάλεσε τεράστιες αντιδράσεις ακόμη και στη Βρετανία. Στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης βρίσκεται έκτοτε η επιχειρησιακή σκοπιμότητα, η αποτελεσματικότητα γενικευμένων βομβαρδισμών και το ερώτημα αν πρόκειται τελικά για έγκλημα πολέμου.

Από τις 13 έως τις 15 Φεβρουαρίου 1945, 1.100 αμερικανικά και βρετανικά αεροπλάνα άδειασαν πάνω από 4.000 τόνους εμπρηστικών και εκρηκτικών βομβών, ισοπεδώνοντας στην κυριολεξία τη Δρέσδη. Το 88% των κτιρίων της καταστράφηκαν, ενώ υπολογίζεται ότι πάνω από 35.000 άμαχοι έχασαν τη ζωή τους. Ο αναθεωρητής ιστορικός Ντέιβιντ Ίρβινγκ ανεβάζει τους νεκρούς σε 135.000.

Η ναζιστική προπαγάνδα μίλησε για έγκλημα πολέμου και προσπάθησε να κερδίσει την παγκόσμια συμπάθεια, σε μια περίοδο που ήταν εμφανές ότι έχανε τον πόλεμο. Ανάλογη άποψη εξέφρασαν μετά τον πόλεμο και πολλοί πνευματικοί άνθρωποι απ’ όλο το πολιτικό φάσμα, όπως ο νομπελίστας συγγραφέας Γκίντερ Γκρας και οι βρετανοί Σάιμον Τζένκινς, διευθυντής των Τάιμς του Λονδίνου, και Κρίστοφερ Χίτσενς, δημοσιογράφος και συγγραφέας. Υποστήριξαν ότι η Δρέσδη, μία πόλη με έντονη πνευματική κίνηση και λαμπρά μνημεία, δεν είχε στρατιωτικούς στόχους για να προσελκύσει το ενδιαφέρον των συμμαχικών αεροπλάνων.

Οι αγγλοαμερικανοί αντέτειναν ότι οι βομβαρδισμοί ήταν μια απολύτως δικαιολογημένη ενέργεια, καθότι στην πόλη υπήρχαν όχι μόνο στρατιωτικές δυνάμεις, αλλά και βιομηχανίες, που προμήθευαν τη στρατιωτική μηχανή των Ναζί. Κι επειδή η ιστορία γράφεται από τους νικητές, ο βομβαρδισμός της Δρέσδης δεν απασχόλησε κανένα διεθνές δικαστήριο κι εξακολουθεί και σήμερα να διχάζει τους ιστορικούς για τη νομιμότητά του.

Το ιστορικό πλαίσιο 

Η τελική φάση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ξεκίνησε στις αρχές του 1945. Ωστόσο, η εκκαθάριση της Ευρώπης από τα στρατεύματα της Ναζιστικής Γερμανίας και ο εξαναγκασμός του Χίτλερ σε άνευ όρων συνθηκολόγηση αποδείχτηκε χρονοβόρα υπόθεση. Ο επίλογος του πολέμου άρχισε να γράφεται τον Νοέμβριο του 1944, όταν Βρετανοί και Αμερικανοί διέσχισαν τον Ρήνο και στράφηκαν στην περιοχή του Ρουρ. Παράλληλα, εκατομμύρια προσφύγων αναζητούσαν καταφύγιο στην κεντρική Γερμανία, λόγω της προέλασης του σοβιετικού στρατού.

Ήδη από τον Μάρτιο του 1944, οι Σύμμαχοι έλεγχαν σε μεγάλο βαθμό τον εναέριο χώρο της Γερμανίας και εκμεταλλεύτηκαν την υπεροχή αυτή, ώστε να δώσουν τη χαριστική βολή στη Ναζιστική Γερμανία. Έτσι, βομβάρδισαν στρατιωτικές εγκαταστάσεις, βιομηχανικές μονάδες και συγκοινωνιακούς κόμβους. Τα ανώτατα κλιμάκια της RAF προετοίμαζαν ήδη από το καλοκαίρι του 1944 το τελειωτικό αεροπορικό χτύπημα, το ονομαζόμενο Operation Thunderclap. Σκοπός ήταν να σπάσει το ηθικό του γερμανικού πληθυσμού και να απομονωθεί η εγκληματική ηγεσία του, σύμφωνα με προγενέστερη οδηγία του βρετανικού και αμερικανικού στρατιωτικού επιτελείου, στη Διάσκεψη της Καζαμπλάνκας. Μάλιστα, οι βομβαρδισμοί που τελικά πραγματοποιήθηκαν δεν ήταν τόσο μαζικοί, όσο προβλέπονταν από το αρχικό σχέδιο.

Με υπόδειξη του Τσώρτσιλ, παραμονές της διάσκεψης στη Γιάλτα, συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο των πιθανών αεροπορικών στόχων και η Δρέσδη. Με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο θα γινόταν επίδειξη της στρατιωτικής ισχύος των Συμμάχων, αλλά και θα απέκλειε το ενδεχόμενο μεταφοράς της έδρας της ναζιστικής κυβέρνησης από το απειλούμενο Βερολίνο στη Δρέσδη, η οποία μέχρι τότε είχε βρεθεί εκτός του πεδίου των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Επιπλέον, ικανοποιούνταν το πάγιο αίτημα του Στάλιν για στρατηγικό χτύπημα στα μετόπισθεν της Βέρμαχτ, ώστε να διευκολυνθεί η προέλαση των δυνάμεών του στο Ανατολικό Μέτωπο.

Ένας Βρετανός διερμηνέας αργότερα ισχυρίστηκε ότι ο Αντόνοφ και ο Στάλιν ζήτησαν τον βομβαρδισμό της Δρέσδης, αλλά δεν υπάρχει καμία τέτοιου είδους αναφορά στα πρακτικά της διάσκεψης και πλέον ο ισχυρισμός θεωρείται προπαγάνδα του Ψυχρού Πολέμου. Αν το επέτρεπαν οι καιρικές συνθήκες η Δρέσδη θα είχε βομβαρδιστεί, είτε πριν, είτε κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης της Γιάλτας, προκειμένου να βελτιωθεί το κλίμα των συζητήσεων, όπως ήλπιζε ο Τσώρτσιλ.

Άλλωστε, η Λουφτβάφε αδυνατούσε να αντισταθεί: πολλά από τα αεροπλάνα της είχαν καταρριφθεί από τα αμερικανικά το 1944, ενώ ακόμη περισσότερα είχαν ακινητοποιηθεί από την έλλειψη καυσίμων. Ο βομβαρδισμός θεωρείται ότι δεν είχε καμία στρατηγική σημασία και μάλιστα θεωρείται ως ένα από τα εγκλήματα των ΗΠΑ και της Βρετανίας στον Β’ ΠΠ. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα εργοστάσια της ναζιστικής Γερμανίας στα οποία οι ΗΠΑ είχαν επενδύσει προηγουμένως, δεν υπέστησαν ζημιές.

Υλικές καταστροφές 

Ο μαζικός βομβαρδισμός προκάλεσε τεράστιες υλικές ζημιές. Το ένα τρίτο των σπιτιών της πόλης τυλίχτηκε στις φλόγες, όπως και το 90% του ιστορικού κέντρου της πόλης. Συνολικά καταστράφηκαν πάνω από 6.480.000 τετραγωνικά μέτρα. Τα απαράμιλλα μπαρόκ και αναγεννησιακά μνημεία της Δρέσδης, όπως η όπερα Semperoper και το παλάτι Τσβίνγκερ, καταστράφηκαν. Στις 15 Φεβρουαρίου κατέρρευσε και το σύμβολο της πόλης, ο περίφημος καθεδρικός Ναός της Παναγίας (Frauenkirche).

Αυτόπτης Μάρτυρας

«Περίπου στις 21:30μ.μ. ήχησε ο συναγερμός. Εμείς τα παιδιά γνωρίζαμε τον ήχο, κι έτσι σηκωθήκαμε και ντυθήκαμε γρήγορα και κατεβήκαμε στο κελάρι μας, το οποίο χρησιμοποιούσαμε ως καταφύγιο για αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Η μεγάλη μου αδερφή κι εγώ κουβαλούσαμε τις δίδυμες αδερφές μας, που ήταν ακόμη μωρά, και η μητέρα μου κουβάλησε μια μιρή βαλίτσα και τα μπουκάλια με το γάλα για τα μωρά…
Μερικά λεπτά αργότερα ακούσαμε έναν τρομερό θόρυβο. Ήταν τα βομβαρδιστικά. ακουγόταν ασταμάτητες εκρήξεις. Το κελάρι μας γέμισε με καπνό και φωτιά….Τρομοκρατημένοι, προσπαθήσαμε να βγούμε. Η μητέρα μου και η μεγάλη μου αδερφή κουβαλούσαν το μεγάλο καλάθι όπου βρισκόμασταν εγώ και τα δίδυμα. Με το ένα χέρι κρατούσα την μικρή μου αδερφή και με το άλλο το παλτό της μητέρας μου.
Ο δρόμος ήταν αγνώριστος. Φωτιά, όπου κι αν κοιτούσαμε υπήρχε φωτιά.. Στους δρόμους υπήρχαν φλεγόμενα οχήματα και άμαξες με πρόσφυγες. Άλογα και άνθρωποι, όλοι τους ούρλιαζαν τρομαγμένοι, έτοιμοι να πεθάνουν. Είδα χτυπημένες γυναίκες, παιδιά, γέρους να προσπαθούν να βγουν από τα συντρίμμια και τις φλόγες.
Πήγαμε σε ένα άλλο κελάρι, γεμάτο με τραυματίες, άνδρες, γυναίκες και παιδιά που ούρλιαζαν, έκλαιγαν, προσεύχονταν….και τότε ξαφνικά άρχισε η δεύτερη επιδρομή. Το καταφύγιο μας χτυπήθηκε κι αυτό, κι έτσι φύγαμε, πηγαίνοντας από το ένα κελάρι στο άλλο…Η μία έκρηξη μετά την άλλη. Δεν το χωρούσε ο νους, ήταν χειρότερο και από τον πιο τρομακτικό εφιάλτη. Τόσοι πολλοί άνθρωποι με τραύματα και φρικτά εγκαύματα. Γινόταν όλο και πιο δύσκολο να ανασάνουμε… όλοι μας προσπαθούσαμε να φύγουμε από το κελάρι με έναν ασύλληπτο πανικό. Οι νεκροί και οι ετοιμοθάνατοι ποδοπατήθηκαν…. Το καλάθι με τα δίδυμά μας, που είχαμε καλύψει με υγρά ρούχα, έφυγε από τα χέρια της μητέρας μου καθώς μας έσπρωχναν προς τα πάνω οι άνθρωποι που βρίσκονταν πίσω μας. Είδαμε τον δρόμο να καίγεται, τα κτίρια που κατέρρεαν και την τρομερή πύρινη λαίλαπα…
Είδαμε τρομερά πράγματα: οι καμμένοι ενήλικες συρρικνώνονταν, κι είχαν το μέγεθος μικρών παιδιών, με κομμάτια από χέρια και πόδια παντού….ολόκληρες οικογένειες που είχαν γίνει στάχτη, φλεγόμενοι άνθρωποι έτρεχαν εδώ κι εκεί…πολλοί φώναζαν, ψάχνοντας για τα παιδιά τους και τις οικογένειές τους, κι οι φλόγες ήταν παντού…ο καυτός άνεμος από τη λαίλαπα έσπρωχνε τους ανθρώπους πάλι μέσα στα φλεγόμενα σπίτια απ΄ όπου προσπαθούσαν να αποδράσουν.» ( ΛΟΘΑΡ ΜΕΤΖΕΡ, 9 ΕΤΩΝ ΟΤΑΝ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΤΗΚΕ Η ΔΡΕΣΔΗ)

Γερμανία

Από γερμανικής πλευράς προβλήθηκε επανειλημμένα ο ισχυρισμός ότι οι βομβαρδισμοί απροστάτευτων γερμανικών πόλεων ήταν κυρίως πράξη αντεκδίκησης και συλλογικής τιμωρίας του γερμανικού λαού, που παρέμεινε μέχρι τέλους πιστό στον Χίτλερ, δεδομένου ότι η ηγεσία των Συμμάχων γνώριζε ότι οι αντίστοιχες επιδρομές της Λουφτβάφε, π.χ. στο Λονδίνο και το Κόβεντρι, χαλύβδωσαν το ηθικό των Βρετανών.

Στην περίπτωση της Δρέσδης παραπέμπουν μάλιστα στις εκτεταμένες καταστροφές που υπέστη η παλαιά πόλη και στις αναλογικά μικρότερες ζημιές που καταγράφηκαν στα βόρεια όπου βρισκόταν το αεροδρόμιο, τα στρατόπεδα και τα εργοστάσια που τροφοδοτούσαν τη γερμανική πολεμική μηχανή, όπως το Sachsenwerk (ραντάρ), το Zeiss Ikon A.G. (διόπτρες), το Radio H. Mende (ασύρματοι και ανιχνευτές ναρκών) και Infesto (συστήματα διεύθυνσης τορπιλών). Επιπλέον δεν διέθετε αντιαεροπορική άμυνα, καθώς τα αντιαεροπορικά πυροβόλα (Flak) είχαν μεταφερθεί στο Ρουρ και την Σιλεσία.

Βρετανία

Αν και δεν έλειψαν οι Βρετανοί και Αμερικανοί επικριτές που υιοθέτησαν ως ορθά πολλά από τα γερμανικά επιχειρήματα, η πλευρά των Δυτικών συμμάχων ισχυρίζεται ότι η περιορισμένη ακρίβεια των συμμαχικών βομβαρδισμών, ελλείψει ραντάρ ακριβείας και της συχνά κακής ορατότητας, ήταν η αφορμή για την ενίσχυση από το 1943 των ισοπεδωτικών βομβαρδισμών ανά περιοχή.Επιπλέον οι βομβαρδισμοί στρατηγικών στόχων είχαν αποδειχτεί εξαιρετικά δαπανηροί σε αεροσκάφη και πληρώματα, λόγω της γερμανικής αντιαεροπορικής άμυνας.

Απόδοση ευθυνών

Μεταπολεμικά, όταν αμφισβητήθηκε έντονα η εξοντωτική στρατηγική της RAF, έγινε από βρετανικής πλευράς απόπειρα να αποδοθεί στον πτέραρχο Σερ Άρθουρ Χάρις η αποκλειστική ευθύνη. Εξάλλου, ο επονομαζόμενος Bomber Harris ήταν υπέρμαχος των στρατηγικών βομβαρδισμών. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι ακόμα και στη Βρετανία, όπου ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος εξακολουθεί να θεωρείται τεκμήριο εθνικής υπεροχής, υπήρξαν αντιδράσεις όταν το 1992 στήθηκε στο Λονδίνο άγαλμα του Χάρις. Σήμερα, ωστόσο, ο Τσώρτσιλ θεωρείται ο υπεύθυνος της ισοπέδωσης της πόλης, αν και ο ίδιος αποστασιοποιήθηκε από το γεγονός. Σύμφωνα με τον Ρεϊμόν Καρτιέ, ο βομβαρδισμός της πόλης είχε ζητηθεί από τους Σοβιετικούς, για να εξουδετερωθούν τα εργοστάσια που έδρευαν στα περίχωρά της, αλλά αυτό ποτέ δεν αποκαλύφθηκε από τους Συμμάχους.

Πηγές: Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Η Ιστορία (Β΄Τόμος) Εκδόσεις DK
Β΄ Παγκόσμιος Πόλέμος- Το Σφαγείο 50.000.000 Ανθρώπων (Ελευθεροτυπία – Ιστορικά)
https://en.wikipedia.org/wiki/Bombing_of_Dresden_in_World_War_II
http://www.history.com/topics/world-war-ii/battle-of-dresden
http://www.history.com/this-day-in-history/firebombing-of-dresden

Eπιμέλεια Κειμένου: Γιώτα Χουλιάρα για το Geopolitics & Daily News