28/03/2024

Η αναπόφευκτη «φινλανδοποίηση»

Από Φάνης Βαρτζόπουλος

Συμβαίνει αργά, αλλά σταθερά. Τόσο αργά ώστε να περνάει απαρατήρητη από τις καθημερινές συζητήσεις αλλά και τόσο δυνατά ώστε να βαραίνει τις σελίδες της Ιστορίας. Η έννοια της φινλανδοποίησης αναφέρεται στην επιλογή μιας μικρής χώρας να επιδιώκει μία εξωτερική πολιτική η οποία δεν συγκρούεται με τους στρατηγικούς σκοπούς του μεγάλου και δυνατότερου γείτονά της. Ο σκοπός είναι η διατήρηση της ανεξαρτησίας και κάποιας αξιοπρέπειας του μικρού εταίρου με αντάλλαγμα τη σιωπηρή παραδοχή ότι η δυνατή χώρα θα ρυθμίζει τις διμερείς ισορροπίες ανάλογα με τις φιλοδοξίες της.

Η ειρηνική εικόνα που έχουμε για τη Φινλανδία δεν αποτελεί κάποια παράδοση αυτού του κράτους αλλά αποτέλεσμα συνειδητής πολιτικής η οποία ακολουθήθηκε μετά από δεκαετίες ηρωικής ένοπλης αντίστασης στον ρωσικό επεκτατισμό. Μετά την ήττα του τελευταίου μεγάλου συμμάχου της στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, της Γερμανίας, η Φινλανδία αναγκάστηκε, ελλείψει άλλης βοήθειας και αντιμέτωπη με μια εχθρική υπερδύναμη, να μηδενίσει τις φιλοδοξίες της και να τεθεί σε μια κατάσταση αυτοευνουχισμού και ειρηνοποίησης μπροστά στο περιστασιακό bullying του ανατολικού της γείτονα.


Παραλληλισμοί

Η επιλογή αυτή δεν ήταν εύκολη και αποτελούσε ουσιαστικά μια λύση επιβίωσης. Οι παραλληλισμοί με την Ελλάδα των τελευταίων δεκαετιών είναι αναπόφευκτοι. Παρατηρείται εμφανώς μια υποχώρηση της ελληνικής αποφασιστικότητας για μια εθνική πολιτική η οποία έχει καταλήξει πρακτικά να απορροφάει την περιρρέουσα επιθετικότητα αντιπαραθέτοντας την απατηλή νιρβάνα της συμμετοχής στην ευρωπαϊκή οικογένεια και σε δεύτερο επίπεδο στην Ατλαντική Συμμαχία.

Εξαιρουμένων αντιλήψεων με έντονες τάσεις αρνησιπατρίας, δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανείς ότι αυτή ακριβώς η αποφασιστικότητα, το πείσμα, το όραμα και η οργάνωση κατέστησαν στο παρελθόν την Ελλάδα μία από τις πιο υπολογίσιμες δυνάμεις στην Ανατολική Μεσόγειο, κυρίως λόγω γεωγραφίας και στρατιωτικής δύναμης. Τις τελευταίες δεκαετίες έχει κυριαρχήσει, ωστόσο, μια πιο διατακτική, σχεδόν ηττοπαθής στάση, η οποία προκύπτει ίσως σε έναν βαθμό από μια σειρά στρατηγικών αποτυχιών οι οποίες μας έχουν οδηγήσει να υμνούμε περισσότερο τις «ηρωικές αντιστάσεις» στη Μικρά Ασία, τον Β΄ Παγκόσμιο, τον Εμφύλιο, την Κύπρο. Ο ηρωισμός των πεσόντων δεν αλλάζει το γεγονός ότι η εμπειρία αυτή οδήγησε την ελληνική εξωτερική πολιτική σε ρόλο αμιγώς αμυντικό και επιφυλακτικό, με ελάχιστες κινήσεις πρωτοβουλίας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι τελευταία διπλωματική επιτυχία θεωρείται η είσοδος της Κύπρου στην Ε.Ε., η οποία θα εξασφάλιζε την εδαφική ακεραιότητα της Μεγαλονήσου. Η απάντηση της Ελλάδας στις τουρκικές κινήσεις διακατέχεται από μια όλο και πιο υποχωρητική στάση. Η εικόνα των τουρκικών πλοίων να εμβολίζουν ελληνικά και να κάνουν γύρους γύρω από τα Ίμια, τη στιγμή που η στρατιωτική ηγεσία ρίπτει στεφάνια στη θάλασσα από απόσταση ασφαλείας για να μην προκαλέσει, δεν είναι σίγουρα αντάξια του τρόμου που έσπερνε ο ελληνικός στόλος μέχρι τα Δαρδανέλια πριν από έναν αιώνα. Η εμφάνιση και μόνο της πολιτικής και πολιτειακής ηγεσίας κατά την επίσκεψη Ερντογάν προκαλεί θλίψη και προβληματισμό.


Η άλλη πλευρά

Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η άλλη μεριά βλέπει τα γεγονότα μέσα από τη δική της πραγματικότητα, αλλά είναι δύσκολο να θεωρήσει ακόμη και ένας αντικειμενικός παρατηρητής ότι σε αυτή την υπόθεση οι επιθετικές ενέργειες των δύο πλευρών είναι ίσες και όμοιες. Τα τουρκικά μέσα παρουσιάζουν την εικόνα ελληνικών μαχητικών τα οποία διακόπτουν τουρκικές ασκήσεις, καθώς και αλληγορικές αναφορές στις τουρκικές βραχονησίδες. Από την οπτική ενός εθνικόφρονα Τούρκου η εικόνα του ελληνικού Αιγαίου να πνίγει την τουρκική χερσόνησο δεν είναι τίποτε άλλο από την ταπεινωτική συνθηκολόγηση της Τουρκίας μετά τους Βαλκανικούς. Η ανάμνηση του ελληνικού στοιχείου στην περιοχή είναι τόσο ανύπαρκτη όσο οι τέσσερις αιώνες παρουσίας των Οθωμανών στα ελληνικά εδάφη.

Οι Τούρκοι ηγέτες γνωρίζουν ότι η βασική αιτία για τη φινλανδοποίηση της Ελλάδας δεν είναι άλλη από την αδίστακτη δημογραφική και οικονομική υπεροχή της Τουρκίας, η οποία φαίνεται πλέον ξεκάθαρα στη στρατιωτική υπεροπλία. Ο τουρκικός στρατός είναι πιο έμπειρος σε αληθινές συνθήκες μάχης, ενώ οι παραγγελίες τελευταίας τεχνολογίας αεροσκαφών και πυραύλων αναχαίτισης είναι αδύνατο να φέρουν την απάντηση μιας ανάλογης ελληνικής κίνησης. Η τουρκική οικονομία είναι τουλάχιστον τέσσερις φορές μεγαλύτερη της ελληνικής, με πολύ πιο ζωηρή βιομηχανία και τομέα υπηρεσιών. Οι προοπτικές ανάπτυξης είναι επίσης σημαντικά μεγαλύτερες, παρά τη συναλλαγματική αστάθεια και τις πληθωριστικές πιέσεις οι οποίες προκαλούνται από τις κατά καιρούς «επιθέσεις» των αγορών στη λίρα. Το τουρκικό χρηματιστήριο την ίδια στιγμή θεωρείται το πιο αναπτυγμένο στη Μέση Ανατολή.

Η ολιγαρχία που χτίζει ο Ερντογάν έχει προκαλέσει έντονα αρνητικά συναισθήματα στη Δύση, αλλά έχει τονώσει την αυτοπεποίθηση και το ηθικό των γειτόνων σε έναν βαθμό που στην Ελλάδα καμία ζωντανή μνήμη δεν αναγνωρίζει. Η συστηματική διαφωνία σε κάθε ζήτημα με τις ΗΠΑ, η προσέγγιση με τη Ρωσία, η υπεροπτική στάση κατά τις επισκέψεις σε ευρωπαϊκά εδάφη, καθώς και η εκμετάλλευση του μεταναστευτικού, αναδεικνύουν την Τουρκία σε παγκόσμια και όχι απλώς περιφερειακή δύναμη. Με τον νεανικό πληθυσμό της και τις ευοίωνες οικονομικές προοπτικές είναι πιθανό να θεωρηθεί και επίσημα μέλος της πιο διευρυμένης ομάδας των BRICS, μαζί με το Μεξικό και την Ινδονησία. Η Ελλάδα, στον αντίποδα, προσπαθεί με τις γερασμένες υποδομές και την ξεκληρισμένη από τη μετανάστευση κοινωνία να κρατήσει μια σχετική ισορροπία δυνάμεων. Είναι η πρώτη φόρα εδώ και αιώνες που η Τουρκία προηγείται του ελληνισμού στον ιστορικό χρόνο και στην πολιτισμική ανάπτυξη υπό την έννοια της προόδου και του οράματος.
Αδυναμία

Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να κρύβεται κάτω από την ευρωπαϊκή της κουβέρτα, αναπαράγοντας την ψευδαίσθηση της ασφάλειας, αν θέλει να αποφύγει τη νομοτελειακή της παρακμή. Η οποιαδήποτε σύρραξη είναι απίθανη και σε κάθε περίπτωση θα περιοριζόταν σε ένα σύντομο επεισόδιο, αφού δεν υπάρχει η δυνατότητα μακροσκελούς πολέμου από καμία πλευρά. Η Ελλάδα, ωστόσο, είναι υποχρεωμένη να διατηρεί ισχυρές δυνάμεις για λόγους διπλωματικού κυρίως πρεστίζ. Αυτό υπό κανονικές συνθήκες απαιτεί ισχυρό, μικρό έστω, επαγγελματικό στρατό, σοβαρή αμυντική βιομηχανία και σημαντικούς εξοπλισμούς. Δυστυχώς, η οικονομική αδυναμία, αλλά και η διεύρυνση του χάσματος των δυνατοτήτων των δύο χωρών, καθιστά όλο και πιο δύσκολη αυτή την αποστολή, την οποία ο αδυσώπητος ρεαλισμός θα καταστήσει μαθηματικά μάταιη στο εγγύς μέλλον. Οι Έλληνες πάντα θα μπορούν να αναφέρονται στην ψυχή του έθνους και στις κατά φαντασίαν αδυναμίες της Τουρκίας, αυτό ωστόσο δεν μπορεί να αποτελέσει σοβαρή βάση εθνικής πολιτικής.

Η επιλογή της φινλανδοποίησης εφαρμόζεται ήδη ουσιαστικά με τις ήπιες αντιδράσεις στις προκλήσεις και την αποφυγή κινήσεων οι οποίες εξάπτουν (εξαιρουμένων πολιτικών λαθών). Την ίδια στιγμή που η Τουρκία αδελφοποιείται με τη FYROM και την Αλβανία και σαμποτάρει λύση στο Κυπριακό, η Ελλάδα δεν λαμβάνει θέση σε σχέση με τις εξελίξεις στα ανατολικά σύνορα της γείτονος και στο Κουρδικό, υιοθετώντας τις γραμμές χωρών οι οποίες είναι πρακτικά αδιάφορες. Οι σύμμαχοι της Ελλάδας είναι πολύ διστακτικοί σε υποστήριξη η οποία θα αναστάτωνε την τουρκική πλευρά, αφού δεν θέλουν να χαλάσουν τις σχέσεις τους με τη μελλοντική μίνι υπερδύναμη. Η Ελλάδα κρύβει την αδυναμία της να αναλάβει πρωτοβουλία πίσω από το πρόσχημα της εναρμόνισης με την επίσημη γραμμή της Ένωσης γύρω από την είσοδο της Τουρκίας στην Ε.Ε., ένα σενάριο το οποίο πλέον θεωρείται αδιανόητο. Το πρόβλημα σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι η αδυναμία γίνεται αντιληπτή και χωρίς να περιμένει κανείς αυτοκαταστροφικούς λεονταρισμούς διαφαίνεται η ανάγκη για ένα νέο όραμα σε σχέση με την εξέλιξη του ελληνισμού στην Ανατολική Μεσόγειο. Η προβολή της Ελλάδας ως φάρου σταθερότητας και δημοκρατίας στην περιοχή δεν επαρκεί πλέον και σίγουρα δεν εξυπηρετεί τα εθνικά συμφέροντα με τον ίδιο τρόπο που αυτό έγινε τις τελευταίες δεκαετίες.

*Ο Φάνης Βαρτζόπουλος εργάζεται ως χρηματοοικονομικός αναλυτής στο Λονδίνο. E-mail: fvartzopoulos@yahoo.gr. Twitter: FanisVar. Linkedin: Fanis Vartzopoulos.

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024