Το Δόγμα Τρούμαν

Το Δόγμα Τρούμαν υπήρξε ουσιαστικά η εναρκτήρια δήλωση του Ψυχρού Πολέμου κι είχε ως αποτέλεσμα τη μεταβολή της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ σ’ αυτό που ο διπλωμάτης Τζορτζ Κέναν αποκάλεσε «Θεωρία της Ανάσχεσης».

Ο Τρούμαν διακηρύσσει ότι οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν «τους ελεύθερους ανθρώπους που αντιστέκονται στην προσπάθεια υποταγής τους σε ένοπλες μειοψηφίες ή εξωτερικές πιέσεις». Ο αμερικανός πρόεδρος, Χάρι Τρούμαν, εννοούσε φυσικά ότι η εξαγγελία του ήταν η απάντηση στην αυξανόμενη κομουνιστικοποίηση της Ευρώπης και αφορούσε ειδικά τις προσπάθειες των κομουνιστικών κινημάτων να καταλάβουν την εξουσία στο Ιράν, την Τουρκία και την Ελλάδα.

Ο αμερικανός πρόεδρος έκανε τη διακήρυξή του αυτή στις 12 Μαρτίου του 1947, απευθυνόμενος στο κογκρέσο, μεσούντος του ελληνικού εμφυλίου πολέμου. Το δόγμα του πρακτικά αποσκοπούσε στη βοήθεια των κυβερνήσεων Ελλάδας, Τουρκίας και Ιράν να αντιμετωπίσουν τον επαπειλούμενο κομουνιστικό κίνδυνο. Ο Τρούμαν είπε πως «εάν η Ελλάδα και η Τουρκία δεν λάμβαναν τη βοήθεια, τότε ήταν αναπόφευκτο να πέσουν στον κομουνισμό κι αυτό θα άνοιγε τον ασκό του Αιόλου για όλη την περιοχή».

Στις 10 Μαΐου 1947 το Κογκρέσο ενέκρινε το σχέδιό του και στις 22 Μαΐου έγινε νόμος του αμερικανικού κράτους. Η στρατιωτική και οικονομική βοήθεια που δόθηκε σε Ελλάδα και Τουρκία ανήλθε στα 400 εκατομμύρια δολάρια.

Την ίδια περίοδο, διατυπώθηκε και το Σχέδιο Μάρσαλ, από τον αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Τζορτζ Μάρσαλ.

Με τον όρο σχέδιο Μάρσαλ εννοείται η οικονομική ενίσχυση κρατών της ευρωπαϊκής ηπείρου, αποκύημα της εξωτερικής πολιτικής των Η.Π.Α. μετά τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και της αντίληψης ότι η επικράτηση του κομμουνισμού θα αποτελούσε κίνδυνο για τα συμφέροντα και των Ηνωμένων Πολιτειών.

Το σχέδιο Μάρσαλ  αποσκοπούσε στην παροχή βοήθειας στις κατεστραμμένες από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο χώρες της Ευρώπης για την ανόρθωσή τους. Συνολικά, από το 1948 έως το 1951, οι Αμερικανοί δαπάνησαν 13 δισεκατομμύρια δολάρια. Η χώρα μας έλαβε, υπό μορφή δωρεών, 706,7 εκατομμύρια δολάρια.

Η στρατηγική της ανάσχεσης

«[…]το κύριο χαρακτηριστικό της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στην Σοβιετική Ένωση θα πρέπει να είναι μία υπομονετική αλλά σταθερή και άγρυπνη ανάσχεση (containment) των επεκτατικών τάσεων της […]».-George Kennan, Αμερικανός διπλωμάτης

Ο Τζώρτζ Φ. Κέναν ήταν ένας από τους σημαντικότερους διπλωμάτες των ΗΠΑ και ιθύνων νους της βασικής στρατηγικής που ακολούθησε η χώρα έναντι της ΕΣΣΔ , γνωστή ως πολιτικής της ανάσχεσης (containment).

Η στρατηγική της «ανάσχεσης» (containment), αφορούσε τη χρήση πολιτικών, στρατιωτικών, οικονομικών, διπλωματικών και πολιτιστικών μέσων για τον περιορισμό της διεθνούς κομμουνιστικής επέκτασης, και αποτέλεσε το υπόβαθρο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής καθ’ όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Οι βάσεις της πολιτικής αυτής τέθηκαν στις αρχές του 1946 με το «Μακρύ Τηλεγράφημα» («Long Telegram») που απέστειλε από τη Μόσχα ο Αμερικανός διπλωμάτης Τζωρτζ Κένναν, σε απάντηση ερωτήματος του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών, το οποίο αφορούσε τα κίνητρα πίσω από την άρνηση των Σοβιετικών να αποδεχθούν τους θεσμούς της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Το «Μακρύ Τηλεγράφημα» που αριθμούσε περίπου γύρω στις οκτώ χιλιάδες λέξεις, έφτασε στην Ουάσιγκτον στις 22 Φεβρουαρίου του 1946. Θεμελιώδης στόχος του Κένναν ήταν να αντικρούσει τις «ιδεαλιστικές» ιδέες που επικρατούσαν σε μεγάλο τμήμα της αμερικανικής κοινωνίας, σχετικά με τη δυνατότητα ειλικρινούς προσέγγισης με τη Σοβιετική Ενωση. Η ανάλυσή του επικεντρωνόταν σε τέσσερα βασικά ζητήματα: στις ιστορικές και ιδεολογικές παραμέτρους που είχαν διαμορφώσει τις σοβιετικές αντιλήψεις ως προς το μεταπολεμικό διεθνές σύστημα, στα κίνητρα της σοβιετικής εξωτερικής πολιτικής, στους τρόπους με τους οποίους η ΕΣΣΔ σκόπευε να εφαρμόσει την πολιτική της, και στις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις που αυτή θα είχε για τις ΗΠΑ.

Ακόμα αναλυτικότερα ανέπτυξε τις απόψεις του στο λεγόμενο “Άρθρο Χ”, που δημοσιεύτηκε ανώνυμα τον Ιούλη του 1947 στο περιοδικό “Foreign Affairs”. Αμφισβητώντας την υπερβολικά υποχωρητική, όπως την αντιλαμβανόταν, πολιτική της κυβέρνησης έναντι των Σοβιετικών, αντιπρότεινε πως “Το κύριο στοιχείο οποιασδήποτε πολιτικής των ΗΠΑ έναντι της Σοβιετικής Ένωσης, πρέπει να είναι εκείνη της μακροπρόθεσμης, υπομονετικής μα σταθερής και σε επαγρύπνηση ανάσχεσης των ρωσικών επεκτατικών τάσεων”. Για το λόγο αυτό, καλούσε αντιμετώπιση της “Σοβιετικής πίεσης κατά των ελεύθερων θεσμών του Δυτικού Κόσμου”, μέσω της άσκησης πίεσης, με ποικίλα μέσα κι ευελιξία αντίστοιχη του αντιπάλου, οπουδήποτε οι Σοβιετικοί απειλούσαν να επεκτείνουν την επιρροή τους σε οποιαδήποτε μορφή.

Geopolitics Editorial Team 

Πηγές: sansimera.gr , Βικιπαιδεία, katiousa.gr, Καθημερινή