Τεχνολογία και Κυβερνοασφάλεια: Πως επηρεάζουν τις σχέσεις μεταξύ των κρατών.
Γράφει η Ελεάνα Χουτέα
Στην εποχή μας, όπου ορθώς χαρακτηρίζεται ως η εποχή της πληροφορίας, οι σχέσεις μεταξύ της πολιτικής τεχνολογίας και της στρατιωτικής τεχνολογίας γίνονται πιο στενές καθώς η πρώτη παράγει τεχνολογικά προϊόντα διπλής χρήσης (dual use), τα οποία χρησιμοποιεί η δεύτερη. Η τεχνολογική εξέλιξη ενός κράτους επηρεάζει αδιαμφισβήτητα την οικονομική και στρατιωτική ισχύ τόσο σε περιόδους πολέμου όσο και ειρήνης, μεταμορφώνoντας τον κόσμο και ασκώντας επιρροή στις σχέσεις μεταξύ των κρατών
Τεχνολογία και Διεθνείς Σχέσεις
Στα πλαίσια των διεθνών σχέσεων η τεχνολογία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στα ζητήματα στρατιωτικής ασφάλειας γενικότερα και ιδιαίτερα στη διεξαγωγή πολέμου. Ένα από τα πιο σημαντικά διεθνή προβλήματα που σχετίζονται με την τεχνολογία αποτελεί η κυβερνοκατασκοπεία και εξίσου δύσκολος ο ορισμός της. Οι ορισμοί που έχουν δοθεί είναι πολλοί, αφού είναι δύσκολο να δοθεί ένας ομόφωνος και κοινά αποδεκτός. Το πώς γίνεται αντιληπτή η κυβερνοκατασκοπεία, ως ορισμός, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι η έκταση και η φύση της ζημιάς που δημιουργείται, η ταυτότητα των επιθέσεων και ο τρόπος με τον οποίο εκλάπησαν οι πληροφορίες. Το 2013 στο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στο Talin της Εσθονίας από το ΝΑΤΟ η κυβερνοκατασκοπεία ορίστηκε ως «εκείνη η πράξη που έχει αναληφθεί κρυφά ή από ψευδείς προθέσεις και χρησιμοποιεί τις ικανότητες του κυβερνοχώρου για τη συλλογή (ή προσπάθεια συλλογής) πληροφοριών με σκοπό τη μεταβίβαση αυτών στον αντίπαλο». Περιέργως, δεν είναι τεχνικά τα εμπόδια που υπάρχουν προκειμένου να παρασχεθεί βοήθεια στα κράτη που γίνονται θύματα αυτών των επιθέσεων, αλλά νομικά και πολιτικά εμπόδια είναι αυτά που καθιστούν δύσκολο για ένα κράτος να αμυνθεί.
Κυβερνοκατασκοπεία και Κυβερνοεπιθέσεις
Το γεγονός ότι ένας πραγματικός πόλεμος μεταξύ μεγάλων δυνάμεων στον μοντέρνο κόσμο είναι λιγότερο αποδεκτός κάνει λογική την προτίμηση άλλων στρατηγικών. Τα κράτη έχουν, πια, διαθέσιμα πολλά και διαφορετικά εργαλεία κυβερνοκατασκοπείας, πολλά εκ των οποίων δεν διαφέρουν από τις επιθέσεις που πιθανό να δεχτεί κάποιος στον προσωπικό του υπολογιστή, η διαφορά έγκειται στο ότι εφαρμόζονται σε μεγαλύτερη κλίμακα. Δυο είναι οι σημαντικές τάσεις που σχετίζονται με τη μοντέρνα κυβερνοκατασκοπεία των κρατών, οι οποίες έχουν διαμορφώσει όχι μόνο το τοπίο του κυβερνοχώρου αλλά ακόμα και τη δημόσια αντίληψη σχετικά με την κυβερνοκατασκοπεία και τον πόλεμο. Η πρώτη αναφέρει πως η κυβερνοκατασκοπεία γίνεται όλο και πιο εξελιγμένη, αποτελεσματική και επαγγελματική. Όσον αφορά τη δεύτερη τάση, η κυβερνοκατασκοπεία γίνεται αποδεκτή -ακόμα και προτιμούμενος ως- τρόπος πολέμου, επηρεάζοντας τη φύση της διαμάχης μεταξύ των κρατών χωρίς να αντικαθιστά τα παραδοσιακά μέσα πολέμου. Η ψηφιακή τεχνολογία επηρεάζει με απροσδόκητους τρόπους την κυβερνοκατασκοπεία. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να αποκτήσει πρόσβαση στο δίκτυο του θύματος και να χειριστεί τι βλέπει το θύμα σε πραγματικό χρόνο.
Αυτή η στροφή τακτικής ξεκίνησε από τον Ψυχρό Πόλεμο, όταν οι ΗΠΑ και η Ρωσία είχαν επικεντρώσει τις προσπάθειές τους στη συλλογή μυστικών πληροφοριών. Με την τεχνολογία να εξελίσσεται όλο και περισσότερο τις τελευταίες δεκαετίες, τα εργαλεία της κυβερνοκατασκοπείας αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι στις μοντέρνες στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει γνωστά περιστατικά κυβερνοεπιθέσεων σε κυβερνητικές υποδομές διαφόρων κρατών. Από τις πιο γνωστές είναι η κυβερνοεπίθεση που δέχτηκε η Εσθονία το 2007, η οποία είχε διάρκεια παραπάνω των 10 ημερών με συνέπειες τη σχεδόν ολοκληρωτική κατάρρευση του δικτύου διανομής ενέργειας, του τραπεζικού συστήματος και των τηλεπικοινωνιών. Αύξηση των κυβερνοεπιθέσεων παρουσιάζει και η Ελλάδα από το 2007 και μετά, με πιο σημαντικές τις επιθέσεις στις ιστοσελίδες του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και στο ηλεκτρονικό δίκτυο του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών στο Ηράκλειο Κρήτης.
Ωστόσο, τις τεχνολογικές δυνατότητες του Διαδικτύου και την ελευθερία μετακίνησης κεφαλαίων δεν εκμεταλλεύονται μόνο τα κράτη και οι εταιρείες. Αποτελεί πρόσφορο έδαφος προς εκμετάλλευση από το σύγχρονο οργανωμένο έγκλημα, καθώς διευκολύνονται οι παράνομες δραστηριότητές του, όπως είναι η στρατολόγηση νέων μελών και οι περαιτέρω συναλλαγές.
Πώς θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί;
Λόγω του νέου περιβάλλοντος και συνθηκών που διαμορφώνουν αλλά και δοκιμάζουν την ευημερία και την ασφάλεια, πρέπει να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες συνεργασίας του ιδιωτικού τομέα με το δημόσιο. Αυτό υποστηρίζεται από την πρώην Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Hillary Clinton «Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα δεν μπορούν να λυθούν μόνο από τις κυβερνήσεις, αλλά μέσω συνεργασιών». Στο ίδιο μήκος κυμαίνονται και οι δηλώσεις Ευρωπαίων αξιωματούχων λέγοντας πως «Η ασφάλεια εξ ορισμού είναι διατομεακή και διασυνοριακή. Συνεπώς πρέπει να ενεργείς εξωτερικά για να πετύχεις εσωτερική ασφάλεια και το αντίστροφο».
Η συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα εμπίμπτει σε αρκετές κατηγορίες δραστηριοτήτων όπως είναι η ανταλλαγή τεχνογνωσίας, πληροφοριών κι η εκτέλεση έργων. Από αυτή τη συνεργασία δεν ωφελούνται μόνο αμφότερα τα μέρη αλλά και κατ’επέκταση και η ίδια η κοινωνία. Η οξεία ισχύς που ασκείται -έχοντας ως εργαλείο την κυβερνοεπίθεση, τις υποκλοπές κλπ- είτε από μεμονωμένους δρώντες είτε από κράτη, μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω των καινοτόμων τεχνολογιών που προσφέρει ο ιδιωτικός τομέας και της ασφάλειας που προσφέρει το κράτος.
============================
Σημείωση: Το παρόν άρθρο αποτελεί υποενότητα μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας της κα. Χουτέα, φοιτήτρια του προγράμματος «Global Risks and Analytics» του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου με τίτλο «Η σημασία της οικονομικής κατασκοπείας στις Διεθνείς Σχέσεις».