ΑΦΡΙΝ: Η ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ

Γράφει ο Νίκος Τοπούζης

Γίναμε μάρτυρες, πριν από λίγες μέρες, των δραματικών εξελίξεων στη βορειοδυτική Συρία, στο μαρτυρικό πλέον Αφρίν. Ο αλαζόνας και ενισχυμένος από την άτυπη σύμπραξη με Ρωσία και Ιράν, Ταγίπ Ερντογάν, εξαπέλυσε μια επίθεση κατά παράβαση κάθε έννοιας Διεθνούς Δικαίου και εισέβαλε στην περιοχή όπου κατοικεί πληθυσμός κουρδικής καταγωγής. Με αιχμή του δόρατος των δυνάμεων του τους ακραίους ισλαμιστές συμμάχους της, η Τουρκία κατάφερε σε 58 μέρες να υπερνικήσει την ηρωική αντίσταση των Κούρδων μαχητών και να πάρει τον έλεγχο του Αφρίν.

Ενώ δεν αποτελεί ιδιαίτερη έκπληξη η δράση του Ερντογάν, πολλοί έμειναν με την απορία πως η καταφανής παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου έμεινε ατιμώρητη, αλλά και γιατί οι σύμμαχοι των Κούρδων, Αμερικανοί και Ισραηλινοί, παρέμειναν απλοί θεατές της εισβολής. Σίγουρα το Αφρίν δεν είναι κάποια σημαντική περιοχή δύναμης των Κούρδων στην Συρία, όπως π.χ. το Μαντζέπ και το Κομπάνι, αλλά το γόητρο των θριαμβευτών επί του DAESH δέχθηκε τρομερό πλήγμα. Επίσης, ο μεγάλος τους αντίπαλος, ο Ταγίπ Ερντογάν, κατάφερε να συσπειρώσει φανατικούς Τζιχαντιστές υπό την σημαία του FSA (Free Syrian Army) και να δημιουργήσει ένα προγεφύρωμα εντός της βόρειας Συρίας.

Για να κατανοήσουμε τους λόγους της Αμερικανικής αλλά και της παγκόσμιας κυβερνητικής απάθειας, θα πρέπει να πάμε 25 αιώνες πίσω, στον πατέρα των γεωπολιτικών μελετών, τον Θουκυδίδη. Άδικα πολλοί χαρακτηρίζουν των Αθηναίο στρατηγό ως ιστορικό. Ο Θουκυδίδης ήταν στρατηγικός αναλυτής και χρησιμοποίησε πρόσφατα, για την εποχή του, ιστορικά παραδείγματα για να αποδείξει την θεωρία πως στις εξωτερικές σχέσεις δύο μόνο έννοιες έχουν πραγματική εφαρμογή: το Συμφέρον και η Ισχύς.

Είναι γνωστό σε όλους πως η πόλη των Πλαταιών είχε αριστεύσει στην τιτάνια μάχη κατά των Περσών. Μετά το τέλος των Περσικών πολέμων, δόθηκε ιερός όρκος από όλες τις ισχυρές ελληνικές πόλεις να μην πειραχτούν ποτέ οι Πλαταιές και οι ντόπιοι κάτοικοι ανέλαβαν την ευθύνη να τιμούν την μνήμη και τους τάφους των πεσόντων της ομώνυμης μάχης. Τα επόμενα πενήντα χρόνια, οι Πλαταιές ανέπτυξαν ισχυρούς δεσμούς με την Αθήνα τόσο για το εμπόριο με την πλούσια θαλασσοκράτειρα πόλη, όσο και λόγο της κοινής τους έχθρας προς την Θήβα.

Λίγο πριν την έναρξη του Πελοποννησιακού Πολέμου, το 431π.Χ., οι λιγοστοί ολιγαρχικοί των Πλαταιών, κάλεσαν τους Θηβαίους να τους βοηθήσουν να καταλάβουν την πόλη. Η Θήβα ανταποκρίθηκε, αλλά οι αμυνόμενοι κατάφεραν και έσωσαν την πόλη τους από την απερισκεψία των ολιγαρχικών. Οι Αθηναίοι θορυβημένοι από την προκλητικότητα της Θήβας προσκάλεσαν τους άμαχους Πλαταιείς στην πόλη τους και έστειλαν μικρή φρουρά για να βοηθήσει τη μικρή σύμμαχο να αντισταθεί σε ενδεχόμενη νέα απόπειρα των Θηβαίων. Αυτή ήταν η ευκαιρία που περίμεναν οι Σπαρτιάτες για να αποδομήσουν σιγά σιγά τη δύναμης της Αθήνας. Αυτή η δύναμη και η αύξηση της ήταν άλλωστε και η αιτία του καταστροφικού για τον Ελληνισμό εκείνου πολέμου.

Το 429π.Χ., σε ακόμη μία εισβολή των Πελοποννησίων, ο βασιλιάς Αρχίδαμος δεν προχώρησε προς την Αθήνα, αλλά προσέγγισε με απειλητικές διαθέσεις τις Πλαταιές. Την πόλη που οι πρόγονοι του, στο πρόσφατο παρελθόν, είχαν με ιερούς όρκους απαλλάξει από τα δεινά οποιοδήποτε πολέμου! Με την προσέγγιση του εχθρικού στρατού, οι Πλαταιείς έστειλαν πρέσβεις προς τον Αρχίδαμο και του υπενθύμισαν με τον εντονότερο τρόπο τους ιερούς όρκους. Ο Λακεδαιμόνας βασιλιάς αποκρίθηκε πως για να ισχύσουν οι όρκοι θα πρέπει οι Πλαταιείς να εγκαταλείψουν την «συμμαχία» με την Αθήνα και να μείνουν αυστηρά ουδέτεροι στην εξέλιξη του πολέμου. Και οι δύο πλευρές της διαπραγμάτευσης ήξεραν πως η απαίτηση του Αρχίδαμου δε μπορούσε να πραγματοποιηθεί, καθώς τα γυναικόπαιδα των Πλαταιών βρισκόταν στην Αθήνα, ως μέτρο προστασίας από την Θήβα. Ο πραγματισμός και το συμφέρον των ισχυρών επικράτησε επί των ιερών όρκων. Έτσι, ξεκίνησε μια πολιορκία που κράτησε δύο ολόκληρα χρόνια…

Το καλοκαίρι του 427π.Χ., οι πολιορκητές πρότειναν την παράδοση των εξαντλημένων Πλαταιών και Αθηναίων υπερασπιστών της πόλης, υποσχόμενοι μια δίκαιη δίκη. Αλλά αυτό ήταν ακόμη μία πλάνη των Σπαρτιατών, ακόμη μία αθέτηση όρκων για χάρη των συμφερόντων τους. Το κύριο επιχείρημα των Πλαταιών ήταν η τήρηση των όρκων των Σπαρτιατών: «Στρέψατε τα βλέμματα εις τους τάφους των πατέρων σας, τους οποίους, φονευθέντας από τους Πέρσας και ταφέντας εις το έδαφός μας, ετιμώμεν δημοσία καθ’ έκαστον έτος, προσφέροντες ενδύματα και τας άλλας ειθισμένας προσφοράς, καθώς και τας απαρχάς όλων των καρπών της γης μας, φίλοι από χώραν φιλικήν και σύμμαχοι προς αρχαίους συναγωνιστάς. Τα εναντία ακριβώς τούτων θα πράξετε σεις, εάν εκφέρετε άδικον απόφασιν. Σκεφθήτε, τωόντι, ότι ο μεν Παυσανίας τους έθαψεν εδώ τότε, διότι ενόμιζεν, ότι τους απέθετεν εις γην φιλικήν και εν μέσω φίλων. Ενώ σεις, εάν μας φονεύσετε και μεταβάλετε την γην των Πλαταιών εις γην των Θηβών, τί άλλο θα κάμετε παρά να εγκαταλείψετε τους πατέρας και συγγενείς σας εις χώραν εχθρικήν και εις το μέσον των ιδίων των φονέων, στερημένους των τιμών, τας οποίας απολαύουν σήμερον;»

Αμέσως μετά, πήραν τον λόγο οι Θηβαίοι, που με ένα ρεσιτάλ υποκρισίας απάντησαν πως ουσιαστικά πήγαν για να σώσουν την πόλη των Πλαταιών από τους δημοκρατικούς και τους Αθηναίους. Η δίκη παρωδία δεν κράτησε πολύ και όλοι οι υπερασπιστές εκτελέστηκαν συνοπτικά. Οι εκατό περίπου γυναίκες που είχαν παραμείνει στην πόλη πουλήθηκαν ως σκλάβες. Η πόλη καταστράφηκε ολοσχερώς και έτσι συντελέστηκε ένα έγκλημα που δυστυχώς έμεινε ατιμώρητο στην Ιστορία. Το Δίκαιο και ό,τι ήταν Ιερό καταπατήθηκαν για να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα των ισχυρών, της Σπάρτης δηλαδή και της Θήβας.

Όπως οι Πλαταιές, έτσι και το Αφρίν, έπεσε θύμα του μικρού του μεγέθους και της μικρής γεωπολιτικής ισχύος των Κούρδων της Συρίας. Όσο υπήρχε το DAESH και η άμεση ανάγκη συντριβής των ισλαμοφασιστών, οι ΗΠΑ και η Δύση είχαν ανάγκη τους Κούρδους ως δύναμη κρούσης εδάφους κατά της εξτρεμιστικής αυτής απειλής. Μετά την κατάληψη της Ράκκα όμως και την εξασθένιση, σε επίπεδο εξαφάνισης του DAESH από το έδαφος της Συρίας, αλλά ΚΥΡΙΩΣ μετά τις μικροσυγκρούσεις των Κούρδων με τον Συριακό στρατό, άλλαξε η ισορροπία στην περιοχή. Δεν είναι τυχαίο που ούτε ο Άσαντ αντέδρασε στην τουρκική εισβολή στο Αφρίν άλλωστε. Αλλά ας μιλήσουμε για τους συμμάχους των Κούρδων.

Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ε.Ε είχαν άμεση ανάγκη, για τους δικούς του λόγους ο καθένας βέβαια, στην καταπολέμηση του εξτρεμισμού στην Συρία. Δεν θα αναλύσουμε τους λόγους εδώ γιατί θα μακρυγορήσουμε. Από τη στιγμή που έπεσε η Ράκκα δεν υπήρχε πλέον λόγος για την τόσο ένθερμη στήριξη των Κούρδων της Συρίας από κανέναν «σύμμαχο». Η Τουρκία, ακόμη και στη Νεοθωμανική εκδοχή των Νταβούτογλου-Ερντογάν, είναι πολύ ισχυρότερη και πολύ πιο χρήσιμη σύμμαχος για την Δύση από ότι η αυτόνομη Κουρδική διοίκηση της Συρίας. Η Τουρκία, με άλλα λόγια, είναι η Θήβα στο παραπάνω ιστορικό παράδειγμα που αναλύσαμε, ενώ το Αφρίν είναι οι Πλαταιές. Η Δύση ως άλλη Σπάρτη απλά επέλεξε τον ισχυρότερο σύμμαχο κατά παράβαση κάθε κανόνα Δικαίου ή/και διεθνούς νομιμότητος. Οι όποιοι μεμονωμένοι φίλοι των Κούρδων παρακολούθησαν την καταστροφή του Αφρίν, μη μπορώντας να επέμβουν ως άλλη Αθήνα.

Τα διδάγματα του Θουκυδίδη παραμένουν πολύτιμα μέχρι σήμερα και θα είναι έτσι όσο δεν αλλάζει η ανθρώπινη φύση. Το Διεθνές Δίκαιο έχει δυστυχώς ισχύ όταν απευθύνεται σε δύο ισοδύναμες γεωπολιτικές οντότητες. Η Ισχύς και το Συμφέρον είναι οι δύο έννοιες που επικρατούν στο διεθνές περιβάλλον και σφάλλουν όσοι θεωρούν πως έχουμε κάνει βήματα μπροστά από την εποχή του Πελοποννησιακού Πολέμου. Ως επίλογο όμως θα δανειστώ μια έκφραση από έναν άλλο μεγάλο συγγραφέα του παρελθόντος, τον Πλούταρχο: ΠΛΑΤΑΙΕΣ – ΑΦΡΙΝ ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ