ΟΙ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΥΠΕΡΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
Γράφει ο Λάμπρος Τζούμης
Αντιστράτηγος ε.α
Κάθε χρόνο αυτές τις μέρες, με αφορμή την άλωση της Κωνσταντινούπολης, οργανώνονται στην Τουρκία εκδηλώσεις, το κυρίαρχο στοιχείο των οποίων είναι η υπερβολή, καθόσον με τον τρόπο αυτό παρέχεται μια επιπλέον ευκαιρία προβολής ισχύος και παντοδυναμίας του καθεστώτος.
Έτσι και φέτος, για την επέτειο της άλωσης έχουν προγραμματισθεί ανάλογες εκδηλώσεις με στόχο τον αποπροσανατολισμό από τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Τουρκία, την ανύψωση του ηθικού της τουρκικής κοινής γνώμης, αλλά και την προβολή του Τούρκου προέδρου, εν όψει και της εκλογικής αναμέτρησης του Ιουνίου.
Ήδη κυκλοφόρησε ένα βίντεο χολιγουντιανής υπερπαραγωγής, στο οποίο σε επίπεδο συμβολισμών γίνονται παραπομπές στο ένδοξο οθωμανικό παρελθόν, προκειμένου να επισημανθεί η νεοθωμανική συνείδηση που επιθυμεί ο Ερντογάν. Σ΄ αυτό, εμφανίζονται ηγετικές μορφές της τουρκικής ιστορίας, όπως ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ ή Αμπνουλχαμίτ, ο Μουσταφά Κεμάλ, ο Αντνάν Μεντερές, ο Τουργκούτ Οζάλ για να καταλήξει στο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Η επιλογή των προσώπων που προβάλλονται στο βίντεο δεν είναι τυχαία και αναφορικά με αυτά να επισημάνουμε τα εξής:
– Αβδούλ Χαμίτ ή Αμπντουλχαμίτ Β΄: Αποτελεί σημείο αναφοράς για τον Ερντογάν καθόσον είναι ο τελευταίος σουλτάνος-χαλίφης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την αναβίωση της οποία ονειρεύεται ο ίδιος. Ο Ερντογάν έχει δηλώσει : «Η ιστορία δεν είναι μόνον το παρελθόν ενός λαού, αλλά κι η πυξίδα για το μέλλον του». Ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ ανέβηκε στο θρόνο το 1876, σε μία ταραγμένη περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1877 ξεσπά ο ρωσοτουρκικός πόλεμος που εντασσόταν στην ρωσική προσπάθεια ελέγχου του βαλκανικού χώρου. Λόγω της κριτικής που δεχόταν ο Αβδούλ Χαμίτ για την πολιτική που ακολουθούσε στον πόλεμο με τη Ρωσία, το 1878 ανέστειλε τη λειτουργία της Βουλής, η οποία στα επόμενα 30 χρόνια δεν ξαναλειτούργησε. Κατά τη διάρκεια που βρισκόταν στο θρόνο του σουλτάνου, προχώρησε σε εκσυγχρονιστικές μεταρρυθμίσεις, αλλά ο σουλτανικός θεσμός είχε δεχτεί σοβαρά πλήγματα στο κύρος του. Το 1908, εκδηλώθηκε το Κίνημα των Νεότουρκων με την υποστήριξη του στρατού, που οδήγησε στην εκθρόνιση και εξορία του Αβδούλ Χαμίτ στη Θεσσαλονίκη στην έπαυλη Αλλατίνη, που θα παραμείνει σε κατ’ οίκον περιορισμό έως το 1912. Το όνομά του συνδέθηκε με διωγμούς σε βάρος των Αρμενίων και για τις δολοφονίες χιλιάδων αντιφρονούντων, λόγω των οποίων χαρακτηρίστηκε ως «κόκκινος ή αιμοσταγής σουλτάνος».
– Τουργκούτ Οζάλ : Αποτελεί για τον Ερντογάν τον καθοριστικό διαμορφωτή της μετα-κεμαλικής εποχής μαζί με τον Νετσμεντίν Ερμπακάν, κυρίως στο θέμα της πολιτικής σύνθεσης και των μεταρρυθμίσεων στην οικονομία. Ο Οζάλ ανέλαβε τα καθήκοντα του πρωθυπουργού το Νοέμβριο του 1983 με το Κόμμα της Μητέρας Πατρίδας. Δεν ανήκε στο κεμαλικό κατεστημένο, αλλά ήταν εθνικιστής ισλαμιστής με φιλοδυτικό προσανατολισμό. Προέβη σε σημαντικές παραχωρήσεις πάνω σε θρησκευτικά ζητήματα σε σημείο που το Ισλάμ να καταστεί σημείο αναφοράς ακόμα και από το στρατιωτικό κατεστημένο. Είχε βαθειά προσήλωση στην εκπλήρωση της αποστολής του για την ανάδειξη της Τουρκίας σε περιφερειακή υπερδύναμη. Το 1988, κατά τη διάρκεια ενός συνεδρίου του κόμματος, έγινε απόπειρα δολοφονίας εναντίον του. Το 1989 ο Οζάλ έγινε ο όγδοος Πρόεδρος της Τουρκίας, με απόφαση της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης. Το 1993 ο Τουργκούτ Οζάλ πέθανε από καρδιακή προσβολή. Στη συνέχεια ήλθαν στην επιφάνεια μαρτυρίες σύμφωνα με τις οποίες ο Οζάλ δολοφονήθηκε με δηλητήριο. Για το θέμα διενεργήθηκε έρευνα και το 2013, αποδόθηκαν κατηγορίες σε δύο απόστρατους αξιωματικούς, εκ των οποίων ο ένας είχε ήδη κατηγορηθεί για την υπόθεση Εργκένεκον. (Της οργάνωσης που φερόταν να έχει στόχο την αποσταθεροποίηση και μετέπειτα την ανατροπή της κυβέρνησης Ερντογάν).
– Αντνάν Μεντερές : Η σημειολογία στο πρόσωπο του Μεντερές σχετίζεται με το γεγονός ότι αποτέλεσε και αυτός όπως ο Ερντογάν στόχος πραξικοπηματιών και μάλιστα του πρώτου πραξικοπήματος που εκδηλώθηκε στην Τουρκία στις 27 Μαΐου 1960. Ο στρατηγός Τζεμάλ Γκιουρσέλ, επικεφαλής μιας ομάδας 37 νεαρών Τούρκων αξιωματικών, ανέτρεψε την εκλεγμένη κυβέρνηση του Δημοκρατικού Κόμματος. Τα περισσότερα στελέχη του κόμματος συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε θάνατο, μεταξύ αυτών και ο Μεντερές. Κατηγορήθηκαν και καταδικάστηκαν για διαφθορά, κατάχρηση δημόσιου χρήματος και καταπάτηση του τουρκικού συντάγματος. Αν και ο λόγος της ανατροπής της κυβέρνησης ήταν η επαναφορά μιας πιο φιλολαϊκής και αξιοκρατικής πολιτικής, ο στρατός παρέδωσε την εξουσία σε πολιτικούς που ήλεγχε. Οι κρεμάλες που έστησαν οι στρατηγοί θύμιζαν στους πολιτικούς ποιος κυβερνά την Τουρκία.
– Μουσταφά Κεμάλ ή «Ατατούρκ», που σημαίνει ο πατέρας των Τούρκων : Είναι ο χαρισματικός ηγέτης που ο Ερντογάν επιθυμεί να αντικαταστήσει στην τουρκική εθνική συνείδηση, καθόσον συγκαταλέγεται ανάμεσα στις σημαντικότερες προσωπικότητες που επηρέασαν καθοριστικά με την παρουσία τους την πορεία της Τουρκίας. Ο Κεμάλ γεννήθηκε, όπως είναι γνωστό το 1881, στη Θεσσαλονίκη. Ακολούθησε στρατιωτική καριέρα μέσα από την οποία αναδείχθηκε στα ανώτατα αξιώματα. Η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, έδωσε στον Κεμάλ απεριόριστη δύναμη και εξουσία στην εσωτερική πολιτική σκηνή. Το 1923 ορκίστηκε πρώτος Πρόεδρος της Τουρκίας, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι και το 1938, ημερομηνία θανάτου του. Η αποδόμηση της εικόνας του Κεμάλ από τον Ερντογάν επιχειρείται με την αμφισβήτηση των συνθηκών που καθόρισαν τα σημερινά σύνορα της Τουρκίας, σε αντιπαράθεση με τα σύνορα της καρδιάς του σημερινού Προέδρου, που επεκτείνονται στα όρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που έχει θέσει ο Ερντογάν το 2023, κατά την επέτειο της συμπλήρωσης 100 ετών από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας και την άνοδο στην εξουσία του Κεμάλ, επιθυμεί να έχει αφήσει τη δική του σφραγίδα και το αποτύπωμα, στη σύγχρονη τουρκική ιστορία και να έχει αντικαταστήσει τον Κεμάλ στο τουρκικό εθνικό υποσυνείδητο.