Από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στον Παντουρκισμό και από εκεί στο Νέο – οθωμανισμό
epa06816414 A supporter of Turkish President Recep Tayyip Erdogan holds Turkish and AK party flags during an election campaign rally of Justice and Development Party (AK Party) in Istanbul, Turkey, 17 June 2018. Turkish President Erdogan announced on 18 April 2018 that Turkey will hold snap elections on 24 June 2018. The presidential and parliamentary elections were scheduled to be held in November 2019, but government has decided the change the date following the recommendation of the Nationalist Movement Party (MHP) leader Devlet Bahceli. EPA/ERDEM SAHIN
Γράφει ο Υποπλοίαρχος Παναγιώτης Γέροντας ΠΝ,
Επιτελής Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού
Σε προηγούμενες δημοσιεύσεις μου είχα αναφερθεί στην εθνολογική προέλευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και το πόσο μικρή σχέση αυτή με το “τουρκικό έθνος”. Εκεί λοιπόν είχα αναφέρει ότι η νομαδική τουρκική φυλή που εγκαταστάθηκε στην βυζαντινή περιοχη της Νικομηδειας εμπλουτίστηκε πληθυσμιακά με τους ανήμπορους και αβοηθητους στην μοίρα τους Βυζαντινούς χωρικούς. Στα ανώτερα πολιτικά αξιώματα της Αυτοκρατορίας μαλιστα ανέβαιναν μη Τούρκοι Μουσουλμάνοι.
Ήταν μάλιστα ύβρις να αποκαλέσει κάποιος τον Μέγα Βεζυρη (Πρωθυπουργός) αλλά και όποιον άλλο αξιωματούχο Τούρκο. Υπάρχει ιστορικό παράδειγμα: τον 19ο αιώνα ο Γάλλος συγγραφέας Leon Cahun για να κολακέψει Οθωμανό αξιωματούχο σε επιστολή του είπε ότι είχε μεγαπρεπή εμφάνιση που ήταν τυπικό τούρκικο χαρακτηριστικό. Έκπληκτος ο Γάλλος έλαβε την δριμεία απάντηση του Οθωμανύυ ότι είχε καταγωγή από την Δαμασκό και ότι δεν είχε καμία σχέση με τους χωριάτες. Παρ’ όλη την αραβική του καταγωγή, συνέχιζε, ήταν απόλυτα αφοσιωμένος στον Σουλτάνο και την Σημαία του (πηγή: Selim Deringil, The Well-protected Domains: Ideology and the Legitimation of Power in the Ottoman Empire, 1876-1909, σελ 8).
Στην συνέχεια οι Νεότουρκοι προσπάθησαν να εκτουρκίσουν τα πάντα. Σε αυτό το πρίσμα εξηγούνται οι εθνοκαθάρσεις και οι γενοκτονίες. Αν εξοντώνονταν, πίστευαν, οι Χριστιανοί που κατείχαν το εμπόριο και την οικονομία, τα μουσουλμανικά στίφη θα υποχρεούνταν να αναλάβουν τους ρόλους αυτούς και να υψώνουν σε έθνος. Ο Κεμάλ Ατατούρκ στην Μικρά Ασία διεξήγε έναν ταξικό πόλεμο που έγινε εθνικός. Από το 1923 τα ετερόκλητα μουσουλμανικά στίφη έπρεπε να ομογενοποιηθούν σε ένα τουρκικό έθνος. Αυτή η προσπάθεια έπεσε στο κενό, καθώς ακόμη και η προβολή της τουρκικής γλώσσας ως κοινό ενωτικό στοιχείο είναι κάτι το ουτοπικό. Παρά πολλές γλώσσες από πολλούς λαούς ομιλούνται στην τουρκική επικράτεια.
Αυτό όμως δεν εμπόδιζε την Τουρκία να προσπαθεί να εξάγει αυτό το μοντέλο προς τα έξω. Μια Τουρκία που κοιτάζει προς τα μέσα, εκτιμώ ότι κοιτάζει προς την διάλυσή της. Είναι κοινός τόπος ότι η Τουρκία συνεχώς εξάγει στο εξωτερικό την εσωτερική, διαρκή της κρίση. Δείγματα του παραπάνω είναι ο Παντουρανισμός και ο Παντουρκισμός. Και αν ο Παντουρανισμος, η ένωση όλων των λαών που μιλούν γλώσσες που ανήκουν στην ουραλοαλταϊκή οικογένεια, παρέμεινε στις “φιλοσοφικές συζητήσεις”, ο Παντουρκισμός χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από την τουρκική πολιτική.
Ο Παντουρκισμός ήταν ο πυρήνας της ιδεολογίας των Νεοτούρκων στις αρχές και τα μέσα του 20ου αιώνα, ενώ θα επανεμφανιστεί και πάλι στα τέλη της δεκαετίας του 1980 με τον Τουργκούτ Οζάλ (Halil Turgut Özal, 13 Οκτωβρίου 1927 – 17 Απριλίου 1993), ο οποίος ανέλαβε πρωθυπουργός και πρόεδρος της Τουρκίας. Ανέφερε χαρακτηριστικά: “Ο τουρκικός κόσμος τον 21ο αιώνα θα κυριαρχήσει στη ζώνη που εκτείνεται από την Αδριατική μέχρι το Σινικό Τείχος και θα καταστεί κυρίαρχη δύναμη στον κόσμο”. Η πολιτική του μάλιστα φάνηκε και στην πράξη με την συμμετοχή της Τουρκίας στον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ (1988 – 1994) μεταξύ Αρμενίων και Αζέρων στο πλευρό των τελευταίων. Η Εθνοσυνέλευση της Δημοκρατίας του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ψήφισε την ένωση με την Αρμενία. Ακολούθησε αιματηρός πόλεμος με συνέπεια η κάθε πλευρά να κατηγορεί την άλλη για εθνοκαθάρσεις.
Ο σύγχρονος νέο – οθωμανισμός του Ερντογάν αποτελεί συνέχεια του Παντουρκισμού αλλά με μια σημαντική διαφοροποίηση: το βάρος δεν δίνεται πια σε κάποιο τουρκικό έθνος αλλά στην πολιτισμική ταυτότητα του Οθωμανού. Με αυτόν τον τρόπο η Τουρκία προσπαθεί να εκμεταλλευθεί την διεθνικότητα του Ισλάμ. Μέχρι στιγμής, τα σχέδια του Ερντογάν συναντούν πολλά προβλήματα. Η ελληνική διπλωματία πρέπει να ευρίσκεται διαρκώς σε επαγρύπνηση αποτρέποντας συγκλίσεις και συμμαχίες.
About Post Author
