Ισορροπία τρόμου στη Συρία
Γράφει ο Γιώργος Λυκοκάπης*
Το συριακό καθεστώς βομβαρδίζει αδιάκοπα την πόλη Ντεράα στην Συρία. Ελικόπτερα του συριακού στρατού εκτοξεύουν βαρέλια με εκρηκτικά, για πρώτη φορά μετά από πολλούς μήνες. Ο Μπασάρ αλ Άσαντ κλιμακώνει τις πολεμικές επιχειρήσεις έναντι των αντικαθεστωτικών. Ο Σύρος πρόεδρος αγνοεί τις προειδοποιήσεις των ΗΠΑ και του ΟΗΕ. Στην Ντεράα είχε υπογραφεί μία συμφωνία «αποκλιμάκωσης» ανάμεσα στα εμπλεκόμενα μέρα, με την μεσολάβηση των ΗΠΑ και της Ρωσίας.
Είχε προηγηθεί μία «μυστηριώδης» αεροπορική επιδρομή που σημειώθηκε την προηγούμενη βδομάδα στην Συρία. Τα αεροπορικά πλήγματα έπληξαν την περιοχή Ντέιρ Εζόρ, εξοντώνοντας δεκάδες φιλοκυβερνητικούς μαχητές των δυνάμεων του Μπασάρ αλ Άσαντ. Δεν υπήρξε ανάληψη ευθύνης για την συγκεκριμένη επίθεση. Αξιωματικοί του συριακού καθεστώτος κατηγόρησαν τις αμερικανικές δυνάμεις που σταθμεύουν στην χώρα, όμως οι Αμερικανοί αρνήθηκαν ότι την πραγματοποίησαν.
Σύμφωνα με διαρροές Αμερικανού ανώτατου αξιωματικού, πίσω από την επίθεση είναι το Ισραήλ. Η ισραηλινή αεροπορία έχει πραγματοποιήσει στο πρόσφατο παρελθόν και άλλες επιδρομές έναντι ιρανικών στόχων στην Συρία. Ανάμεσα στα θύματα της επίθεσης στο Ντέιρ Εζόρ, περιλαμβάνονται σιίτες μαχητές της ιρακινής οργάνωσης «Μονάδες Λαϊκής Κινητοποίησης» (PMU).
Η PMU συνεργάστηκε με τον ιρακινό στρατό στις μάχες εναντίον του Ισλαμικού Κράτους. Το Ιράν εξοπλίζει και χρηματοδοτεί την οργάνωση, όπως κάνει με την Χεζμπολάχ στον Λίβανο από την δεκαετία του ’80. Η PMU μετατράπηκε σε τμήμα των ιρακινών ενόπλων δυνάμεων με απόφαση της ίδιας της ιρακινής κυβέρνησης. Όμως για το Ισραήλ είναι μία οργάνωση «τρομοκρατών», εφάμιλλη με την Χεζμπολάχ.
Το Ισραήλ δεν θέλει μία νέα Χεζμπολάχ στη Συρία
Η ανάπτυξη της PMU και άλλων φιλοϊρανικών παραστρατιωτικών ομάδων στην Συρία είναι «κόκκινη γραμμή» για το Ισραήλ. Θεωρεί πως θα απειληθεί η στρατιωτική κατοχή του Γκολάν. Το Ισραήλ κατέχει παράνομα το Γκολάν από τον πόλεμο του 1967. Για την διεθνή κοινότητα αποτελεί έδαφος της Συρίας. Ο Χαφέζ αλ Άσαντ απέφευγε την οποιαδήποτε πρόκληση έναντι των ισραηλινών στρατευμάτων κατοχής, πολιτική που συνέχισε και ο γιος του.
Το Τελ Αβίβ φοβάται πως αυτό θα αλλάξει, εάν ο Μπασάρ αλ Άσαντ μετατραπεί σε «όμηρο» της Τεχεράνης. Θυμάται πως ήταν η δράση της φιλοιρανικής Χεζμπολάχ, που είχε αναγκάσει τα ισραηλινά στρατεύματα κατοχής να αποχωρήσουν το 2000 από τον Λίβανο. Η ισραηλινή κυβέρνηση δεν θέλει το σενάριο αυτό να επαναληφθεί στο Γκολάν. Έχει «καταπιεί» την ύπαρξη της Χεζμπολάχ και την ιρανική επιρροή στην Βηρυτό. Δεν θα ανεχτεί όμως μία μόνιμη στρατιωτική παρουσία του Ιράν στην Συρία, είτε από τους Φρουρούς της Επανάστασης, είτε από την PΜU, είτε από άλλες φιλοϊρανικές παραστρατιωτικές ομάδες.
Η ισραηλινή κυβέρνηση κρατά μονίμως χαμηλούς τόνους, αρνούμενη συχνά να σχολιάσει τις επιδρομές που πραγματοποιεί η ισραηλινή αεροπορία στην Συρία. Το γεγονός αυτό, με δεδομένο τον χαρακτήρα του εθνικιστή Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου, μοιάζει ασυνήθιστο. Ο λόγος είναι πως το Ισραήλ θέλει να αποφύγει το ξέσπασμα ενός γενικευμένου πολέμου, τουλάχιστον το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Οι στόχοι της ισραηλινής αεροπορίας περιορίζονται στην εμπόλεμη Συρία. Πριν μερικές ώρες το Τελ Αβίβ έπληξε στρατιωτικές αποθήκες της Χεζμπολάχ στην Δαμασκό. Όμως βλέπουμε πως αποφεύγει επιμελώς ένα χτύπημα κατά της έδρας της οργάνωσης, δηλαδή στις βάσεις και στα στρατόπεδα της στον Λίβανο. Ο Νετανιάχου γνωρίζει πως σε αυτό το ενδεχόμενο η Χεζμπολάχ θα απαντήσει με μαζικές εκτοξεύσεις πυραύλων έναντι του νοτίου Ισραήλ.
Ρίχνουν τους τόνους Ιράν και Άσαντ
Το καθεστώς Άσαντ και το Ιράν κατηγόρησαν τις ΗΠΑ για την επίθεση της προηγούμενης εβδομάδας. Απέφυγαν όμως να κάνουν την παραμικρή αναφορά σε πιθανή εμπλοκή του Ισραήλ. Μόλις τον περασμένο Μάϊο, το Ιράν είχε εκτοξεύσει ορισμένους πυραύλους στο Γκολάν, ως απάντηση σε παρόμοια ισραηλινή επιδρομή στην Συρία. Όμως τώρα βλέπουμε πως η Τεχεράνη βγάζει το Τελ Αβίβ από «το κάδρο των ευθυνών».
Η Τεχεράνη έχει ως προτεραιότητα να διατηρήσει το «σιιτικό τόξο», που έχει συγκροτήσει σε αραβικές χώρες. Έχει στραμμένη την προσοχή της στο Ιράκ και στις κινήσεις του Μοκτάντα αλ Σαντρ. Παρακολουθεί με ανησυχία τις εξελίξεις στον εμφύλιο της Υεμένης. Οι υποστηριζόμενες από την Σαουδική Αραβία κυβερνητικές δυνάμεις, σημείωσαν ορισμένες στρατιωτικές επιτυχίες, έναντι των σιιτών ανταρτών Χούθι. Υπό αυτές τις συνθήκες, το Ιράν δεν επιθυμεί ένα νέο θερμό πολεμικό μέτωπο με το Ισραήλ.
Φυσικά το ίδιο ισχύει και για τον Σύρο πρόεδρο Άσαντ, που δεν είναι τρελός να προκαλέσει το Τελ Αβίβ. Αποφάσισε από την πλευρά του να αξιοποιήσει την αεροπορική επιδρομή στο Ντέιρ Εζόρ. Συγκεκριμένα να παραβιάσει τις συμφωνίες «αποκλιμάκωσης» και να εξαπολύσει μία γενικευμένη επίθεση στις περιοχές, όπου ελέγχουν ακόμα οι αντικαθεστωτικοί. Αυτό εξηγεί τους σφοδρούς βομβαρδισμούς στην συριακή πόλη Ντεραά.
Ο Άσαντ υπολογίζει πως οι Αμερικανοί δεν θα αντιδράσουν και μοιάζει να έχει δίκιο. Είναι φανερό πως οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν μία στρατιωτική εμπλοκή στην Συρία. Σύμφωνα με την ηγεσία των αντικαθεστωτικών ανταρτών, η Ουάσιγκτον διαμήνυσε πως δεν θα παρέμβει στρατιωτικά. Θα αρκεστεί σε ορισμένες ρητορικές αντιδράσεις, που δεν θα έχουν κανένα πρακτικό αντίκρισμα.
Στην κόψη του ξυραφιού
Ο Μπασάρ αλ Άσαντ δεν έχει την πολυτέλεια να απεξαρτηθεί από την Τεχεράνη. Η Ρωσία είναι επίσης στενός σύμμαχος του καθεστώτος, αλλά ο Σύρος πρόεδρος δυσπιστεί για ορισμένες πρωτοβουλίες της Μόσχας. Για παράδειγμα ήταν η Ρωσία που «κουβάλησε» τους Τούρκους στο Αφρίν, υπονομεύοντας την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας.
Αντιθέτως η ιρανική κυβέρνηση απολαμβάνει της απολύτου εμπιστοσύνης του Μπασάρ αλ Άσαντ. Στην στρατιωτική αντεπίθεση στην Ντεράα, συμμετέχουν Ιρανοί Φρουροί της Επανάστασης και σιιτικές παραστρατιωτικές ομάδες του Λιβάνου και του Ιράκ. Η συμμαχία Άσαντ-Τεχεράνης αποφεύγει να επιτεθεί στις δυνάμεις της SDF, οι οποίες εξοπλίζονται από την Ουάσιγκτον.
Κομβικό ρόλο στην SDF έχουν οι Κούρδοι του YPG. Μπορεί να είναι οι πιο αξιόπιστοι σύμμαχοι των ΗΠΑ στην Συρία, αλλά έχουν ταυτόχρονα παρασκηνιακές επαφές με το συριακό καθεστώς. Η Ουάσιγκτον δεν μπορεί να υπολογίζει στην SDF για μία αντιπαράθεση με την Τεχεράνη ή την Δαμασκό. Δεν υπάρχει περίπτωση να πολεμήσουν οι Κούρδοι εναντίον του Άσαντ, όταν οι Αμερικανοί βάζουν τους Τούρκους από την «πίσω πόρτα» στην Μανμπίτζ.
Η επόμενη μέρα στην Συρία μοιάζει μία μικρογραφία της «ισορροπίας τρόμου» της ψυχροπολεμικής περιόδου. Θα συνεχιστεί ο ανταγωνισμός των εμπλεκόμενων παιχτών. Θα έχουμε συχνά αιματηρά επεισόδια μεταξύ των δυνάμεων που υποστηρίζουν. Όλες οι πλευρές θα επιδιώκουν να αποφύγουν μία γενικευμένη πολεμική εμπλοκή. Όμως οι ισορροπίες είναι σε τεντωμένο σκοινί.
Πρέπει να σημειώσουμε πως η πόλη Ντεραά συνορεύει με το κατεχόμενο Γκολάν. Το Τελ Αβίβ είναι ήδη σε αναβρασμό. Σε αντίθεση με την Ουάσιγκτον, δεν θα καθίσει με «σταυρωμένα χέρια». Δεν είναι βέβαιο ότι το Ιράν θα εξακολουθήσει να προκρίνει χαμηλούς τόνους, ειδικά εάν οι σκληροπυρηνικοί πάρουν το πάνω χέρι στο καθεστώς. Τα στρατιωτικά επιτελεία προετοιμάζονται ήδη για το σενάριο ενός γενικευμένου πολέμου. Υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο να γίνει πραγματικότητα.
*Ο Γιώργος Λυκοκάπης είναι πολιτικός επιστήμονας. Τα ενδιαφέροντά του επικεντρώνονται στην ιστορία, την πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις.
