Trump και Putin, σπίτια σας
της Gwendolyn Sasse
Carnegie Europe
Το καλύτερο πράγμα από τη συνάντηση της 16ης Ιουλίου μεταξύ του Αμερικανού προέδρου Donald trump και του Ρώσου προέδρου Vladimir Putin, είναι πως -και όλη η φρενίτιδα που τη συνόδευσε- έχει τελειώσει. Σε ένα ορισμένο επίπεδο, μπορεί κάποιος να μπει στον πειρασμό να ρωτήσει γιατί όλη αυτή η φασαρία. Οι δηλώσεις των προέδρων στην συνέντευξη Τύπου επρόκειτο να είναι γενικής φύσεως, με τους προέδρους να μην υποχωρούν από τις γνωστές θέσεις τους για την εσωτερική και εξωτερική τους πολιτική. Ωστόσο, το focus που δόθηκε από όλο τον κόσμο, σε κάθε λέξη και χειρονομία αυτής της συνάντησης, υπογράμμισε με οδυνηρό τρόπο ότι το στυλ της παγκόσμιας πολιτικής έχει αλλάξει και ότι οι δυτικές κυβερνήσεις, καθώς και μέρος της αμερικανικής γραφειοκρατίας, δυσκολεύονται να βρουν μια κατάλληλη απάντηση. Συνολικά, το μήνυμα που εστάλη από τη σύνοδο κορυφής η οποία δεν ονομάστηκε σύνοδος κορυφής, είναι βαθιά ανησυχητικό για την ΕΕ και το ΝΑΤΟ, καθώς και για τους πληθυσμούς των Δυτικών δημοκρατιών που βλέπουν πως μια διεθνής τάξη βασισμένη σε αξίες και κανόνες, δεν μπορεί πλέον να θεωρείται δεδομένη.
Οποιαδήποτε χαλαρή δήλωση μπορεί να έγινε από τον Trump σε αυτή τη δίωρη ιδιωτική συνάντηση με τον Putin, δεν θα γίνει ποτέ γνωστή ούτε θα μπορέσει ποτέ να επαληθευτεί. Σε αντίθεση με τους ευρύτατους φόβους μεταξύ των Δυτικών παρατηρητών και των ίδιων των δηλώσεων του trump πριν από τη συνάντηση, οι λεπτομέρειες αναφορικά με την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και οι δυτικές κυρώσεις, ήταν υπόπτως απούσες από τις προσεκτικά διατυπωμένες δηλώσεις στη συνέντευξη Τύπου. Όταν απαντούσαν στις ερωτήσεις των δημοσιογράφων, έχει ενδιαφέρον ότι ήταν ο Putin αυτός που ανέφερε το θέμα της Κριμαίας. Δήλωσε ρητά ότι οι ΗΠΑ θεωρούσαν πως η αλλαγή των συνόρων ήταν παράνομη, ενώ η Ρωσία έβλεπε το θέμα διαφορετικά. Αναφέρθηκε στο “εμείς” όταν έκανε λόγο για τη διεξαγωγή ενός “δημοκρατικού” δημοψηφίσματος στην Κριμαία. Μέχρι σήμερα, η έμφαση στο επίσημο ρωσικό αφήγημα ήταν οτι η Ρωσία ανταποκρινόταν στο αίτημα του πληθυσμού της Κριμαίας παρά στο ότι ενορχήστρωσε τα γεγονότα το Φεβρουάριο και το Μάρτιο του 2014.
Ο πρόεδρος Trump προσπάθησε να πλαισιώσει τη συνάντηση ως την τελευταία σε μια μακρά σειρά ιστορικών αμερικανό-σοβιετικών και σοβιετό-αμερικανικών συνόδων, εκ των οποίων αρκετές έλαβαν χώρα στο Ελσίνκι. Ούτε η συγκυρία ούτε η (απούσα) σημασία της συνάντησης αξίζουν αυτή τη σύγκριση. Στην καλύτερη περίπτωση, η συνάντηση θα μπορούσε να αποτελέσει αφετηρία για την ενίσχυση των αδρανών επαφών σε διαφορετικό επίπεδο της στρατιωτικής, πολιτικής δομής και δομής ασφάλειας, και στις δύο πλευρές. Μια σχετική ελπίδα ήταν ότι αυτή η συνάντηση θα μπορούσε να αναζωογονήσει μια κοινή δέσμευση στον πυρηνικό αφοπλισμό. Ενώ ο πρόεδρος Trump τόνισε ιδιαίτερα αυτό σε γενικούς όρους τουλάχιστον, αναφερόμενος στους πρωταρχικούς στόχους της ειρήνης και της σταθερότητας, ο πρόεδρος `Putin δεν είπε τιποτα για το θέμα.
Και οι δύο πρόεδροι μίλησαν πρωτίστως στα εσωτερικά τους ακροατήρια. Ο Putin εξακολουθεί να αντλεί μεγάλο μέρος της νομιμότητάς του στο εσωτερικό, από την εξωτερική πολιτική, η οποία τον βοηθάει να αποσπάται η προσοχή από τα εσωτερικά κοινωνικό-οικονομικά προβλήματα. Ο trump απευθύνθηκε στους υποστηρικτές του και τους διαβεβαίωσε για την προσέγγισή του “Η Αμερική πρώτα”. Ομοίως, ο Putin έδωσε έμφαση στις ερωταπαντήσεις της συνέντευξης Τύπου, στο ότι και οι δύο χώρες θέτουν το εθνικό τους συμφέρον πρώτα και ότι η εμπιστοσύνη μεταξύ τους είναι χαμηλή.
Τα ομοιότητες στις προσεγγίσεις των δύο προέδρων είναι εντυπωσιακές: και οι δύο δείχνουν περιφρόνηση προς το κράτος δικαίου και στην ελευθερία του Τύπου. Εκμεταλλεύονται ευκαιρίες για να αναδείξουν την διαρθρωτική αδυναμία της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Και όταν ο trump αποκάλεσε την ΕΕ, την Κίνα και τη Ρωσία “εχθρούς” λίγο πριν από τη συνάντηση, η ρητορική του ήταν έμοιαζε με την εικόνα ενός οχυρωμένου φρουρίου, την οποία έχει δημιουργήσει ο Putin εδώ και πολύ καιρό για τη Ρωσία.
Ένα σημαντικό μέρος της συνέντευξης Τύπου δόθηκε στο θέμα της παρέμβασης της Ρωσίας στις αμερικανικές εκλογές. Μετά από ένα ελεγχόμενο άνοιγμα στην ομιλία του Trump για το θέμα το οποίο αναφερόταν στο ότι έχει συζητηθεί το ζήτημα με τον Putin, καλώντας τον να σχολιάσει. ο trump γρήγορα “χάθηκε” σε μία από τις γνωστές του ατάκες εναντίον των Δημοκρατικών και των προηγουμένων προεδρικών διοικήσεων -και για άλλη μία φορά αμφισβήτησε τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν από τις έρευνες έως τώρα. Ο Putin θα μπορούσε απλώς να καθίσει πίσω και να παρακολουθεί καθώς ο ομόλογός του μπλεκόταν στα επιχειρήματά του. Όταν αναφέρθηκε στη “γενναιόδωρη” πρόταση του Putin να επιτρέψει στις αμερικανικές αρχές να ανακρίνουν τους Ρώσους υπόπτους στη Ρωσία, χωρίς να επισημάνει τον όρο που έθεσε ο Putin για αντίστοιχη πρόσβαση σε άτομα όπως ο Bill Browder, ο Trump μιλούσε για κάτι που δεν γνώριζε.
Ο Putin πήγε σε αυτή τη συνάντηση από θέση ισχύος. Το σκηνικό του παρείχε την ευκαιρία να παρουσιαστεί στη διεθνή σκηνή ως ισότιμος εταίρος, κάτι το οποίο επιζητούσε χρόνια. Οι κίνδυνοι για τον Trump ήταν μεγαλύτεροι, αν μη τι άλλο λόγω των κατηγοριών για παρέμβαση στις εκλογές του 2016. Οι υποστηρικτές του trump θα του αναγνωρίσουν ότι έμεινε στις θέσεις του, και κάποιοι θα μπορούσαν να θεωρήσουν τις διαβεβαιώσεις του ότι έχει επιτευχθεί συμφωνία, αληθείς.
Οι επικριτές του Trump στις ΗΠΑ έχουν “κολλήσει” στις δηλώσεις που αφήνουν να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να πιστέψει στις διαβεβαιώσεις του Putin περισσότερο από τις δικές του μυστικές υπηρεσίες και νομικές διαδικασίες. Ωστόσο, η ακόμη μεγαλύτερη εικόνα, κινδυνεύει να χαθεί μέσα στη συζήτηση για την εκλογική παρέμβαση: δηλαδή, η μετωπική επίθεση στη μορφή και στην ουσία της διεθνούς πολιτικής. Η ΕΕ και το ΝΑΤΟ βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, προσπαθώντας να απαντήσεις στις δηλώσεις Trump. Ενώ η απαγόρευση των fake news σε ΕΕ ή ΝΑΤΟ και μεμονωμένα κράτη-μέλη είναι απαραίτητη, δεν είναι αρκετή. Είναι πλέον καιρός να προχωρήσουμε από τη συνειδητοποίηση ότι η ΕΕ δεν μπορεί πλέον να υπολογίζει στις ΗΠΑ ως εγγυητή της ασφάλειας και έναν αξιόπιστο οικονομικό και πολιτικό εταίρο σε πραγματικές προτάσεις για το πώς θα αντιμετωπιστεί αυτή η πρόκληση.