09/12/2024

Bruegel: Tι πρέπει να κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση με την τουρκική κρίση;

c2c8a0ce4fa449a9886d8f1043638d7c

Των Grégory Claeys και Guntram B. Wolff

Ποιο είναι το πρόβλημα; 

Η τουρκική λίρα έχει χάσει περισσότερο από το 30% της αξίας της έναντι του αμερικανικού δολαρίου από την αρχή του έτους. Μετά την κλιμάκωση των πολιτικών εντάσεων μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας και την αύξηση των δασμών σε ορισμένες τουρκικές εισαγωγές την περασμένη εβδομάδα, η λίρα βρέθηκε προσωρινά σε ελεύθερη πτώση. Η κατάσταση αυτή φαίνεται να έχει σταθεροποιηθεί τώρα αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά ερωτήματα σχετικά με την υγεία της τουρκικής οικονομίας.

Σύμφωνα με το ΔΝΤ, το 23% περίπου του βραχυπρόθεσμου εξωτερικού χρέους της Τουρκίας -δηλαδή περίπου 180 δισεκατομμύρια δολάρια εξωτερικού χρέους- προέρχεται κυρίως από μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις που χρειάζονται χρηματοδότηση.

Το ΔΝΤ έχει προειδοποιήσει για την υπερθέρμανση της οικονομίας της και ζήτησε μεγαλύτερη προσοχή στις δημοσιονομικές εγγυήσεις των δανειακών προγραμμάτων των τραπεζών και άλλων έμμεσων υποχρεώσεων.

Ωστόσο ο λόγος του δημοσίου χρέους προς το ΑΕΠ της χώρας έχει περιοριστεί σε περίπου 28% και το έλλειμμα είναι πάνω από 3%. Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών είναι πάνω από 5%. Έτσι οι συνολικοί αριθμοί υποδηλώνουν πράγματι ότι απαιτείται διόρθωση των μακροοικονομικών πολιτικών της.

Είναι πολύ νωρίς να πούμε πως η Τουρκία χρειάζεται ένα πρόγραμμα διάσωσης όπως μερικοί έχουν προτείνει. Βέβαια, αν η πολιτική σύγκρουση με τις ΗΠΑ κλιμακωθεί η νευρικότητα στις αγορές σχετικά με την χρηματοδότησή της Τουρκίας θα αυξηθεί. Και ενώ η λίρα έχει σταθεροποιηθεί τις τελευταίες ημέρες η όλη κατάσταση σίγουρα καλεί τους Ευρωπαίους ιθύνοντες να σκεφτούν τι πρέπει να κάνει η Ευρωπαϊκή ένωση σχετικά με την Τουρκία.

 

Για ποιους λόγους η Ευρωπαϊκή Ένωση να ενδιαφερθεί; 

Υπάρχουν τρεις βασικοί λόγοι για τους οποίους η Ευρωπαϊκή Ένωση νοιάζεται για την κρίση στο τουρκικό νόμισμα.

Πρώτον μια οικονομική κρίση σε μια γειτονική χώρα της Ε.Ε. θα μπορούσε να είχε άμεσο αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομία της Ε.Ε. κυρίως μέσω της έκθεσής της σε τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην Τουρκία (κυρίως από Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία και Γερμανία) και μέσω του εμπορίου με την Τουρκία.

Σε σχέση με το μέγεθος της ευρωπαϊκής οικονομίας αυτές οι εκθέσεις της Τουρκίας είναι σχετικά μικρές και θα έπρεπε να είναι διαχειρίσιμες. Ωστόσο παρόλο που η ανάκαμψη της Ευρώπης ξεκίνησε το 2013 μερικές ευρωπαϊκές χώρες εξακολουθούν να είναι ευάλωτες, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία. Σε τι βαθμό τα προβλήματα της τουρκικής οικονομίας θα επηρεάσουν και άλλες αναδυόμενες αγορές, αυτό είναι ένα ζήτημα που τίθεται υπό αμφισβήτηση.

Η πτώση του ραντ, του νομίσματος της Νότιας Αφρικής, της ρουπίας ή του Μεξικάνικου πέσο υποδηλώνει κάποια μετάδοση της κρίσης αλλά υπάρχουν και άλλες πιο επιφυλακτικές εκτιμήσεις: η άμεση μετάδοση δεν θα μπορούσε να είναι πολύ ισχυρή αλλά υπάρχουν ορισμένες παγκόσμιες αιτίες που οδηγούν στην διάδοση των κινδύνων στις αναδυόμενες αγορές όπως είναι η εξομάλυνση της νομισματικής πολιτικής και η ενίσχυση του δολαρίου.

Ο δεύτερος λόγος ανησυχίας σχετικά με την κρίση στην Τουρκία έχει να κάνει με τις πολιτικές επιπτώσεις και τις αλλαγές στην μεταναστευτική της πολιτική. H Τουρκία είναι πέρασμα για τους περισσότερους πρόσφυγες και για τους οικονομικούς μετανάστες που επιθυμούν να έρθουν στην Ευρώπη από την Μέση Ανατολή και την Ασία.

Η Ε.Ε. έχει συμφωνήσει με την Τουρκία σε ό,τι αφορά τους Σύριους πρόσφυγες. Θα μπορούσε μια οικονομική κρίση να αλλάξει την στάση της Τουρκίας στο μεταναστευτικό; Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση έχει μεγάλη σημασία για την Ε.Ε.

Τέλος, σημαντικές είναι και οι σκέψεις γύρω από τα γεωπολιτικά. Ο Ερντογάν έχει ήδη ανακοινώσει πως η χώρα του θα μπορούσε να γυρίσει την πλάτη στη Δύση και να αναζητήσει νέους συμμάχους.

Η Τουρκία είναι σύμμαχος του ΝΑΤΟ από το 1952 και εδώ και πολύ καιρό για τις δυτικές χώρες διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη Μέση Ανατολή. Ακόμα η Τουρκία εξακολουθεί να θεωρείται επίσημα χώρα που βρίσκεται στη διαδικασία ένταξης στην Ε.Ε. Η Τουρκία ίσως να δυσκολευόταν να εντοπίσει άλλους συμμάχους που θα μπορούσαν να τη χρηματοδοτήσουν σε περίπτωση που  κρίση επιδεινωθεί. Συνεπώς η Ε.Ε. πρέπει να εξετάσει πολύ προσεκτικά αυτή την γεωπολιτική απειλή καθώς θα επέφερε στην ίδια σοβαρές επιπτώσεις.

 

Ποια μέσα έχει στη διάθεσή της η Ε.Ε. αν η Τουρκία ζητήσει βοήθεια; 

Το ΔΝΤ είναι ο πιο προφανής υποψήφιος για την παροχή βοήθειας στην χώρα με χρηματοδότηση σε δολάρια. Μπορεί οι ΗΠΑ να μην έχουν δικαίωμα να ασκήσουν βέτο στο ΔΝΤ, ωστόσο είναι δύσκολο το ΔΝΤ να προχωρήσει σε βοήθεια χωρίς την έγκριση των Αμερικανών. Και μια τέτοια συμφωνία θα μπορούσε δύσκολα να επιτευχθεί στις μέρες μας δεδομένης της σημερινής στάσης της αμερικανικής κυβέρνησης απέναντι στη Τουρκία και της πρόσφατης απόφασής της για επιβολή κυρώσεων και διπλασιασμό των δασμών στον τουρκικό χάλυβα και το αλουμίνιο.

Εάν η υιοθέτηση ενός προγράμματος του ΔΝΤ είναι δύσκολη υπόθεση τότε η Ευρώπη θα μπορούσε να οργανώσει ένα δικό της πρόγραμμα στήριξης. Στην πραγματικότητα η Ε.Ε. θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το πρόγραμμα Χρηματοδοτικής Βοήθειας (MFA) που προορίζεται για χώρες εκτός ευρωπαϊκής ένωσης και έχει χρησιμοποιηθεί πρόσφατα για να βοηθήσει χώρες όπως η Τυνησία, η Ιορδανία, η Μολδαβία, η Γεωργία και η Ουκρανία.

 

Γιατί είναι δύσκολο για την Ε.Ε. να παρέμβει; 

Η χρήση του παραπάνω προγράμματος για την Τουρκία μπορεί να αποδειχτεί δύσκολη υπόθεση. Πρώτον γιατί προϋπόθεση ένταξης στο συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας, δεύτερον διότι η συμμετοχή του ΔΝΤ θεωρείται απαραίτητη και τρίτον γιατί τα ποσά των δανείων του MFA είναι συνήθως περιορισμένα και αρκετά μακριά από το σχέδιο διάσωσης που απαιτείται για την Τουρκία.

Εν κατακλείδι, τι πρέπει να κάνει η Ε.Ε.;

Η απόφαση στήριξης της Τουρκίας είναι ένα δύσκολο πολιτικό ερώτημα για την Ε.Ε.

Πρώτα πρέπει να καταστεί σαφές πως οι χώρες της Ε.Ε. λόγω της γεωγραφικής τους θέσης είναι πιο ευάλωτες απέναντι σε μια πιθανή κατάρρευση της Τουρκίας σε σχέση με τις ΗΠΑ. Ως εκ τούτου η Ε.Ε. πρέπει γρήγορα να αναπτύξει μια κοινή θέση και να είναι σε θέση να ενεργήσει με τα κατάλληλα μέσα.

Επίσης η Ε.Ε. πρέπει να ξεκαθαρίσει αν ως οργανισμός προάγει τις δημοκρατικές αξίες ή εάν έχει μια διαφορετική προσέγγιση ανάλογη με αυτή του ΔΝΤ.

Η καλύτερη προσέγγιση για την Ε.Ε. είναι να περιμένει και να δει τι θα συμβεί στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας. Ωστόσο, η Ε.Ε. δεν μπορεί να παραμείνει αδιάφορη αλλά πρέπει να αναπτύξει τη γραμμή πολιτικής της και τα κατάλληλα μέσα της τώρα.

capital.gr 

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Don`t copy text!