28/03/2024

Ο Ερντογάν πηγαίνει στο Βερολίνο

HAMBURG, GERMANY - JULY 07: German Chancellor Angela Merkel (R) welcomes Turkish President Recep Tayyip Erdogan at the start of the the G20 summit on July 7, 2017 in Hamburg, Germany. Leaders of the G20 group of nations are meeting for the July 7-8 summit. Topics high on the agenda for the summit include climate policy and development programs for African economies. (Photo by Matt Cardy/Getty Images)



Του Mark Pierini
Carnegie Europe 

Σπάνια ένας ξένος ηγέτης έχει τόσο αντιφατική απήχηση στη Γερμανία τα τελευταία χρόνια. Παρά το ότι είναι τόσο έντονα σε κόντρα με την ηθική της χώρας και με τις βασικές αξίες της ΕΕ –και παρά τις σοβαρές αντιδράσεις από τα γερμανικά κόμματα της αντιπολίτευσης- ο Τούρκος πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan θα γίνει δεκτός από το Βερολίνο με πλήρη τιμή στα τέλη Σεπτεμβρίου. Το ερώτημα είναι εάν μπορεί να βγει κάτι καλό από αυτή την αμοιβαία προσπάθεια για τη βελτίωση της γερμανό-τουρκικής σχέσης.

Η κρατική επίσκεψη του Erdogan στη Γερμανία είναι η πεμπτουσία του realpolitik. Ίσως αναμένονται σημαντικές βελτιώσεις ως προς τη νηφαλιότητα, αλλά το παρασκήνιο είναι ευαίσθητο και στις δύο πλευρές.

Η τουρκική οικονομία είναι κατεστραμμένη –όχι από κάποια διεθνή συνεργασία, αλλά από σειρά κακών επιλογών στις δημόσιες δαπάνες, στην πιστωτική πολιτική, στα επιτόκια, και από μια σοβαρή έλλειψη αξιοπιστίας στους οικονομικούς κύκλους. Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ είναι σε χαμηλό σημείο εξαιτίας της απόφασης της Τουρκίας να βοηθήσει το Ιράν (στην υπόθεση Zarrab-Halkbank), να προμηθευτεί πυραύλους από τη Ρωσία (αδιανόητο για τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ), και να χρησιμοποιήσει ξένους φυλακισμένους ως διαπραγματευτικό χαρτί με την κάλυψη της “ανεξάρτητης δικαιοσύνης”, στην οποία κανείς δεν πιστεύει. Η ξαφνική επίδειξη στοργής της Τουρκίας για την ΕΕ και τη Γερμανία έχει στόχο να αντισταθμίσει την κρίση στις σχέσεις με την Ουάσιγκτον, αλλά οι λανθασμένες πολιτικές της Άγκυρας επηρεάζουν αρνητικά και την Ευρώπη.

Όπως φαίνονται τα πράγματα από το Βερολίνο, η επίσκεψη δεν είναι εύκολη.

Το 2017, οι επανειλημμένες συγκρίσεις των αποφάσεων του Βερολίνου με το ναζισμό από τον Erdogan –κάνοντας ακόμη λόγο μέχρι και για θαλάμους αερίων- αντηχεί ακόμη στα αυτιά των Γερμανών πολιτικών και των πολιτών. Μέχρι σήμερα, δεν έχει υπάρξει “συγνώμη”.

Η συμφωνία της ΕΕ με την Τουρκία για τους Σύριους πρόσφυγες έχει επιλύσει κάποια από τα συναφή ανθρωπιστικά ζητήματα, αλλά η γενναιόδωρη πολιτική ανοιχτών θυρών της Γερμανίας το 2015, είχε βαρύ πολιτικό τίμημα για την Καγκελάριο Angela Merkel και το κόμμα της. Τα μεταναστευτικά ζητήματα έχουν γίνει πλέον καθοριστικός παράγοντας στη γερμανική πολιτική σκηνή. Σα να μην ήταν αυτό αρκετά άσχημο, τα τουρκικά οικονομικά προβλήματα έχουν σοβαρές αρνητικές επιδράσεις ιδιαίτερα για τη Γερμανία –τη χώρα της Ευρώπης με τον μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων στην Τουρκία, μεταξύ των οποίων οι Bosch, Mercedes, Siemens. Εκτός από αυτό, αφθονούν οι απεικονίσεις της θλιβερής κατάστασης του κράτους δικαίου στην Τουρκία. Τουρκό-γερμανοί πολίτες και άλλες εμβληματικές προσωπικότητες όπως ο Osman Kavala, φυλακίζονται χωρίς συγκεκριμένο λόγο και η αναδιοργάνωση της συντακτικής ομάδας της Cumhuriyet –ένα από τα τελευταία ελεύθερα εναπομείναντα μέσα ενημέρωσης- πριν από λίγες ημέρες, είναι απλώς δύο παραδείγματα.

Ωστόσο, και οι δύο πλευρές θέλουν να καλλιεργήσουν κάποιο είδος ομαλοποίησης των σχέσεων. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο εάν όλοι οι εμπλεκόμενοι παίξουν δίκαια.

Για τους πρόσφυγες, η συνεργασία θα συνεχιστεί προς το συμφέρον και των δύο πλευρών. Η τωρινή ανθρωπιστική πολιτική λειτουργεί, προς ικανοποίηση τόσο της Τουρκίας όσο και της ΕΕ, και η Γερμανία έχει τεράστια συμβολή στη συμφωνία. Αυτό που θα βελτίωνε την ατμόσφαιρα, θα ήταν να δοθεί ένα τέλος στη μόνιμη υπονόμευση της συμφωνίας από τον Τούρκο πρόεδρο. Είτε είναι συνεργασία είτε είναι εχθρική στάση, αλλά όχι και τα δύο. Καθώς η μάχη για την επαρχία Ιντλίμπ στη Συρία γίνεται βίαιη, η Γερμανία και η ΕΕ θα βοηθήσει με το κύμα των προσφύγων που κατευθύνεται τώρα στα τουρκικά σύνορα. Εδώ επίσης, είναι απαραίτητη η συνεργασία, όχι η αντιπαράθεση, καθώς οι ευρωπαϊκής καταγωγής τζιχαντιστές σκοπεύουν να επιστρέψουν στην Τουρκία και στην Ευρώπη.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν θεωρούν πλέον την ένταξη της Τουρκίας στην Ε ως μια ενεργή προοπτική. Η τουρκική ηγεσία θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι οι πολιτικές της φωνές –υπέρεκτελεστική προεδρία χωρίς ελέγχους και ισορροπίες, καθολική καταστολή κάθε μορφής διαφωνίας- είναι εντελώς ασυμβίβαστες με τον πυρήνα των αξιών της ΕΕ. Δεν υπάρχει περίπτωση να επιστρέψει στην ατζέντα η προσπάθεια ένταξης της Τουρκίας, ιδιαίτερα καθώς το στρατόπεδο “όχι ένταξη” στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, έχει μεγαλώσει. Παρά το ότι ακόμη αναφέρεται σε “κοινές αξίες” στον επίσημο λόγο της, η Άγκυρα στην πραγματικότητα αισθάνεται ανακουφισμένη από αυτό που χαρακτηρίζει ως “επιλογή της ΕΕ” -με άλλα λόγια, που δεν πρέπει να συμμορφώνεται με τα πολιτικά πρότυπα της ΕΕ, ως μέρος της διαδικασίας ένταξης.

Είναι επομένως καιρός να δοθεί σημασία στην στρατηγική εταιρική σχέση με την Τουρκία που εδώ και καιρό προτείνεται από τη Γερμανία και τη Γαλλία. Εάν η Άγκυρα δεν θέλει να έχει την εχθρική αφήγηση ως μόνιμο χαρακτηριστικό της σχέσης της με την ΕΕ, θα ήταν σοφό να βάλει σάρκα και οστά σε αυτή την ιδέα.

Τα τουρκικά οικονομικά μεγέθη είναι εντυπωσιακά: χωρίς πετρέλαιο και φυσικό αέριο, με χαμηλές αποταμιεύσεις σε σχέση με το ΑΕΠ, η χώρα είναι σε ανάγκη καθημερινών βραχυπρόθεσμων δανείων και μακροπρόθεσμων άμεσων ξένων επενδύσεων. Για να το θέσουμε απλά, ο δανεισμός και οι επενδύσεις γίνονται πρωτίστως με την ΕΕ. Επομένως, υπάρχει μια σταθερή βάση για βελτίωση της υφιστάμενης τελωνειακής ένωσης και εμβάθυνση του οικονομικού διαλόγου.

Η σκληρή πραγματικότητα είναι πως μια ανανεωμένη τελωνειακή ένωση ΕΕ-Τουρκίας προϋποθέτει ισότιμους όρους –δηλαδή, παρόμοιους κανόνες στην οικονομία, στις δημόσιες συμβάσεις και στην εργασία- και ένα αξιόπιστο δικαστικό σύστημα. Η Τουρκία αυτή τη στιγμή απέχει πολύ από όλα αυτά. Είναι καιρός η Άγκυρα να συνειδητοποιήσει ότι οι ισχυροί οικονομικοί δεσμοί με την Ευρώπη μπορούν να στηριχθούν μόνο σε μια διακυβέρνηση βασισμένη σε κανόνες. Πρέπει να ληφθούν αποφάσεις.

Μόλις γίνει αυτό, το Βερολίνο θα πρέπει να αποδεχθεί την έναρξη των διαπραγματεύσεων από την Κομισιόν, για τον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης. Οι συζητήσεις είναι τεχνικά έτοιμες αλλά πολιτικά μπλοκαρισμένες. Όπως έχει ήδη δηλώσει η Γερμανίδα Καγκελάριος, η Γερμανία και η ΕΕ έχουν πολλά να χάσουν από την κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας. Θέλουν να βοηθήσουν, αλλά όχι με οποιοδήποτε κόστος.

Τέλος, οι πιο δύσκολες πτυχές της σχέσης: το στυλ και η προσωπική εμπιστοσύνη. Η τωρινή πολιτική συμμαχία ΑΚΡ-ΜΗΡ έχει ως αποτέλεσμα μια εχθρική ρητορική προς τη Δύση και προς την ΕΕ συγκεκριμένα. Αυτή είναι πράγματι μια επιλογή του κράτους, αλλά δεν θα βοηθήσει την τουρκική οικονομία ή τον πρόεδρό της. Ομοίως, το να παίξει την ΕΕ ενάντια στις ΗΠΑ θα ήταν εντελώς μάταιο. Και οι θεωρίες συνωμοσίας-ένα εργαλείο το οποίο μπορούν να χρησιμοποιούν οι λαϊκιστές ηγέτες για να κατηγορούν όλους τους άλλους εκτός από τους εαυτούς τους για οποιαδήποτε δυσμενή εξέλιξη- δεν θα έχει αποτέλεσμα επίσης.

Στο Βερολίνο, στο Παρίσι και αλλού στην ΕΕ –με την πολύ συμβολική εξαίρεση της Βουδαπέστης- τα δημοκρατικά διαπιστευτήρια του προέδρου Erdogan είναι ανύπαρκτα μετά από τις εκλογές του 2017 και 2018 στην Τουρκία. Ωστόσο η realpolitik του δίνει την ευκαιρία να εξασφαλίσει καλύτερες οικονομικές σχέσεις με την Ευρώπη και να εμβαθύνει την ανθρωπιστική και αντιτρομοκρατική συνεργασία. Ναι, υπάρχει ένα τίμημα: η αποκατάσταση του κράτους δικαίου σε αρκετούς τομείς, με συμβολικές χειρονομίες αλλά και ουσιαστικές βελτιώσεις. Εάν ο πρόεδρος Erdogan ακολουθήσει αυτή την πορεία, οι βελτιώσεις θα έλθουν. Εάν δεν το κάνει, θα δει την οικονομία της χώρας του να βυθιστεί περαιτέρω.

Με την επίσημη επίσκεψη στο Βερολίνο, ο Γερμανός πρόεδρος Steinmeier και η Καγκελάριος Merkel κάνουν ένα εξαιρετικά τολμηρό βήμα και αντιμετωπίζουν έντονη κριτική, μεταξύ άλλων και από Γερμανούς. Αλλά προσφέρουν στην Τουρκία μια μοναδική ευκαιρία. Να την εκμεταλλευτεί, αλλά να μην την σπαταλήσει.

 

Capital.gr 

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024