Υπόθεση Κασόγκι: Κλονίζεται η ιστορική σχέση Ριάντ-Ουάσινγκτον

Του Κώστα Ράπτη

Από το 1945, οπότε ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ συναντήθηκε, επιστρέφοντας από τη Γιάλτα, με τον Αμπντουλαζίζ ιμπν Σαούντ στη διώρυγα του Σουέζ, η συμμαχία των ΗΠΑ με τη Σαουδική Αραβία υπήρξε ένας από τους ακλόνητους πυλώνες της διεθνούς τάξης πραγμάτων. Πολύ περισσότερο μετά την αποσύνδεση του δολαρίου από τον χρυσό και το αραβικό πετρελαϊκό εμπάργκο στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Ήταν τότε που διαμορφώθηκε η έννοια του πετροδολαρίου, με τον Οίκο των Σαούντ να εγγυάται τη διεθνή ενεργειακή τροφοδοσία, ανακυκλώνοντας σε αντάλλαγμα τις προσόδους του σε αμερικανικούς τίτλους.

Και όμως: μέσα στις τόσες ανατροπές των ημερών μας ακόμη και ο άξονας Ουάσινγκτον – Ριάντ δείχνει το τελευταίο διάστημα να κλονίζεται.

Την αφορμή δεν έδωσε κάποια από τις πολλές παρεκτροπές των Σαούντ, όπως η ενίσχυση των τζιχαντιστών στη Συρία, το σφυροκόπημα της Υεμένης που έχει προκαλέσει λιμό και μαζικούς θανάτους, ο αποκλεισμός του ανταγωνιστικού εμιράτου του Κατάρ που παραλίγο να καταλήξει πέρσι σε ένοπλη επέμβαση ή η απαγωγή του πρωθυπουργού του Λιβάνου Σαάντ Χαρίρι.

Όλα αυτά συναντούσαν την ανοχή, αν όχι και τη σύμπραξη των δυτικών δυνάμεων, καθώς ο κύριος εμπνευστής τους, ήτοι ο φιλόδοξος νεαρός διάδοχος του θρόνου πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, εμφανιζόταν ως εκσυγχρονιστής και χαιρετιζόταν στον διεθνή τύπο ως η μεγάλη ελπίδα της ευρύτερης περιοχής.

Οι καιροί εκείνοι φαντάζουν πια πολύ μακρινοί. Η αποστασιοποίηση των μεγαλύτερων πολιτικών, επιχειρηματικών και μιντιακών παικτών της Δύσης από το βασίλειο των Σαούντ, σε καταγγελία των βίαιων μεθόδων του παρορμητικού διαδόχου, πήρε τον μήνα αυτόν διαστάσεις χιονοστιβάδας. Η ακύρωση της συμμετοχής της Κριστίν Λαγκάρντ και των επικεφαλής των μεγαλύτερων πολυεθνικών από το επικείμενο “Νταβός της ερήμου” είναι ενδεικτική.

Άγριο έγκλημα

Αφορμή πήρε η εξαφάνιση του εξόριστου Σαουδάραβα δημοσιογράφου, Τζαμάλ Κασόγκι, μετά την είσοδό του στο σαουδαραβικό προξενείο της Κωνσταντινούπολης. Η συνέχεια υπήρξε εφάμιλλη του “Pulp Fiction”. Οι τουρκικές αρχές είτε με διαρροές είτε με επίσημες ανακοινώσεις άρχισαν σταδιακά να γνωστοποιούν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι ο Κασόγκι δολοφονήθηκε και διαμελίστηκε εντός του προξενείου από ομάδα 15 προσώπων που είχαν καταφθάσει στην Κωνσταντινούπολη με δύο βασιλικά τζετ και περιλάμβαναν Σαουδάραβες στρατιωτικούς, σωματοφύλακες του διαδόχου, καθώς και τον αρχιατροδικαστή του βασιλείου.

Ο Κασόγκι δεν ήταν ένας απλός δημοσιογράφος. Υπήρξε για πολλά χρόνια συνεργάτης πολλών μελών της βασιλικής οικογένειας και δη του πρίγκιπα Τουρκί (αρχηγού των σαουδαραβικών μυστικών υπηρεσιών μέχρι την αιφνιδιαστική παραίτησή του δέκα ημέρες πριν από τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001), τον οποίο και συνόδευσε ως σύμβουλος τύπου στις κατοπινές μεταθέσεις του ως πρεσβευτή στην Ουάσινγκτον και το Λονδίνο. Ο πολυπράγμων δημοσιογράφος φέρεται μάλιστα να λειτούργησε κατά το παρελθόν ως κομιστής μηνυμάτων της βασιλικής οικογένειας προς τον Οσάμα μπιν Λάντεν.

Το τελευταίο διάστημα, οπότε ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν συγκέντρωσε στα χέρια του όλες τις πραγματικές εξουσίες, παραμερίζοντας βίαια τους λοιπούς πρίγκιπες, ο Κασόγκι εγκατασταθεί στις ΗΠΑ, όπου αρθρογραφούσε στην “Washington Post”, ενώ στις αρχές του χρόνου ίδρυσε πολιτική πρωτοβουλία για τον εκδημοκρατισμό του αραβικού κόσμου. Η δημοκρατική ρητορική δεν θα πρέπει να ληφθεί τοις μετρητοίς: Οι πολιτικές ρίζες του Κασόγκι βρίσκονταν στη Μουσουλμανική Αδελφότητα και η αρθρογραφία του ουδέποτε αμφισβήτησε τα θεμέλια της εξουσίας των Σαούντ. Όμως η δράση του ήταν αρκετή για να τον προγράψει ο αλαζόνας πρίγκιπας διάδοχος.

Ο ρόλος της Άγκυρας

Ο Ταγίπ Ερντογάν δεν είναι φίλος των Σαούντ (τους οποίους θεωρεί κύριους ανταγωνιστές του για την ηγεμονία στη Μέση Ανατολή), αλλά της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και του Κατάρ, το οποίο διέσωσε πέρσι από την επαπειλούμενη σαουδαραβική απειλή, με την αποστολή Τούρκων στρατιωτών στο εμιράτο, για να ανταμειφθεί φέτος με καταριανή ένεση 15 δισ. δολαρίων στο δοκιμαζόμενο τουρκικό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Είναι προφανές ότι αυτή τη στιγμή οι τουρκικές αρχές έχουν όλα τα απαραίτητα ηχητικά και άλλα τεκμήρια για να εκβιάζουν το Ριάντ, μέχρι να πετύχουν το κατάλληλο αντίτιμο, ενώ σε τακτά χρονικά διαστήματα τροφοδοτούν τον σάλο με όλο και πιο φρικιαστικές αποκαλύψεις, όπως ότι ο Κασόγκι διαμελίστηκε εν ζωή και το μαρτύριό του διήρκεσε επτά ολόκληρα λεπτά.

Οι λόγοι της μεταστροφής

Στις ΗΠΑ, πάλι, η υπόθεση Κασόγκι έγινε όπλο στα χέρια των πολυάριθμων αντιπάλων του Ντόναλντ Τραμπ, καθώς είναι γνωστές οι στενές σχέσεις του προέδρου και του γαμπρού του Τζάρεντ Κούσνερ με τον Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν. Ωστόσο, στην καταγγελία του Ριάντ συμμετέχουν και Ρεπουμπλικανοί γερουσιαστές, ενώ ο ίδιος ο ένοικος του Λευκού Οίκου άλλοτε προσπαθεί να απαλλάξει τους Σαούντ, κάνοντας λόγο για “ανεξέλεγκτα στοιχεία” που έδρασαν κατά του Κασόγκι, άλλοτε προσπαθεί να αποσπάσει ανταλλάγματα, υπενθυμίζοντας ότι η Σαουδική Αραβία έχει υποσχεθεί να αγοράσει από τις ΗΠΑ οπλισμό αξίας 100 δισ. δολαρίων και άλλοτε προειδοποιεί με “σοβαρές επιπτώσεις”.

Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τους λόγους της αμερικανικής οργής. Το σχέδιο του Σαουδάραβα διαδόχου για εισαγωγή του κρατικού πετρελαϊκού κολοσσού της Aramco στο χρηματιστήριο (πιθανότατα τη Γουόλ Στριτ) μόλις ακυρώθηκε, ενώ το Ριάντ συντονίζεται όλο και περισσότερο με τη Μόσχα για τη διατήρηση των τιμών του πετρελαίου στα σημερινά υψηλά επίπεδα, προκαλώντας τα οργισμένα tweets του Τραμπ. Παράλληλα, το Ριάντ απέτυχε να εξασφαλίσει τη συναίνεση της Παλαιστινιακής Αρχής στο σχέδιο για το Μεσανατολικό που εκπονούν οι Τραμπ και Κούσνερ, ενώ βρίσκεται σε ανταγωνισμό με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (που έχουν ισχυρό λόμπι στις ΗΠΑ) για τον έλεγχο των λιμένων της Υεμένης.

Οι απειλές και οι επιπτώσεις

Οι Σαούντ εμφανίζονται αγέρωχοι και απειλούν μέσω τρίτων (όπως ο διευθυντής του δικτύου Al Arabiya) ότι θα εκτινάξουν την τιμή του πετρελαίου στα 200 δολάρια, ότι θα αρχίσουν να πωλούν τον μαύρο χρυσό σε κινεζικά γουάν, ότι θα αρχίσουν να ξεφορτώνονται αμερικανικά ομόλογα, ότι θα συμφιλιωθούν με τη Χαμάς και τη Χεζμπολλάχ και ότι θα επιτρέψουν την ίδρυση ρωσικής βάσης στο έδαφός τους.

Πρόκειται, βεβαίως, για λεονταρισμούς – άλλωστε και η Ουάσινγκτον δεν είναι έτοιμη για συνολική ρήξη (πέρα ενδεχομένως από την άσκηση πιέσεων για την απομάκρυνση του ενοχλητικού διαδόχου). Όμως σε κάθε περίπτωση το διακύβευμα είναι μεγάλο. Η αποδυνάμωση της σχέσης Ριάντ – Ουάσινγκτον ακυρώνει τα περί δημιουργίας “αραβικού ΝΑΤΟ” στον Περσικό Κόλπο, δυσχεραίνει τους σχεδιασμούς Τραμπ για περικύκλωση του Ιράν, μεγαλώνει την απομόνωση του Ισραήλ στην περιοχή, πλήττει την οικονομικά εξαρτημένη από τους Σαούντ Αίγυπτο, ενισχύει τον άξονα Τουρκίας-Κατάρ, επιτρέπει τη λήξη του μακελειού στην Υεμένη, δίνει ρόλο διαιτητή στη Ρωσία και φυσικά κορυφώνει την αβεβαιότητα στην αγορά πετρελαίου.

*Αναδημοσίευση από το “Κεφάλαιο” που κυκλοφορεί