Ψυχραιμία
Γράφει ο Άγγελος Μ. Συρίγος*
Τις τελευταίες ημέρες είχαμε μια θετική εξέλιξη στο σκηνικό εντάσεως που στήνει/σκηνοθετεί επιμελώς η Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο. Τον Δεκέμβριο του 2017 κατέφτασε εν χορδαίς και οργάνοις στην Κωνσταντινούπολη ένα σκάφος (μεταχειρισμένο μεν, εξαιρετικής τεχνολογίας δε) για γεωτρήσεις στην ανοικτή θάλασσα. Οι προσδοκίες που συνόδευαν το νέο απόκτημα αποτυπώθηκαν στη μετονομασία του: «Πορθητής» [Fatih]. Τον Αύγουστο του 2018, ο «Πορθητής» ελλιμενίσθηκε στην Αττάλεια απέναντι από την Κύπρο. Η απειλή ήταν ότι σύντομα θα προχωρούσε σε παράνομες γεωτρήσεις σε περιοχές της κυπριακής ΑΟΖ. Την 30ή Οκτωβρίου ο «Πορθητής» βγήκε επιτέλους στη θάλασσα. Παρά τις ανησυχίες, οι Τούρκοι επέλεξαν να το οδηγήσουν στην περιοχή «Αλάνια» που βρίσκεται καθαρά εντός της τουρκικής υφαλοκρηπίδας, μόλις 60 χιλιόμετρα από την ακτή. Οταν αγκυρώσει στη θέση της γεωτρήσεως, δεν θα μπορεί να μετακινηθεί για αρκετούς μήνες. Αυτό σημαίνει ότι ένα βασικό πιόνι βγαίνει από το παιχνίδι της εντάσεως.
Επρόκειτο για μια απολύτως ορθολογική κίνηση των Τούρκων. Κατ’ αρχάς υπάρχει ένα σοβαρό αντικειμενικό πρόβλημα τεχνικής φύσεως. Ο «Πορθητής» χρειάζεται εξειδικευμένο πλήρωμα. Λόγω των διαβημάτων Κύπρου και Ελλάδας, οι ξένες εταιρείες που θα μπορούσαν να στελεχώσουν το σκάφος αρνήθηκαν να συνεργασθούν. Το σημερινό πλήρωμα του «Πορθητή» αποτελείται από ετερόκλητα στοιχεία που δεν έχουν ποτέ στο παρελθόν εργασθεί μαζί. Καλούνται να λειτουργήσουν ένα σκάφος που ήταν παροπλισμένο από τον Μάιο του 2015. Ολα αυτά απαιτούν χρόνο και ηρεμία. Δεν θα μπορούσαν να γίνουν μέσα στην ένταση που θα δημιουργείτο, εάν ο «Πορθητής» έμπαινε σε τεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ. Τέλος, δεν είναι σαφές εάν η Τουρκία έχει βρει εταιρείες που εξειδικεύονται στις σωληνώσεις και τσιμεντώσεις της γεωτρήσεως. Είναι ελάχιστες στον κόσμο και είναι απίθανο να σταθούν απέναντι στους κολοσσούς ΕxxonMobil, Total και ΕΝΙ, με τους οποίους συνεργάζονται σε παγκόσμιο επίπεδο.
Υπάρχει όμως και μια σημαντική πολιτική διάσταση στην απόφαση των Τούρκων να στείλουν τον «Πορθητή» για γεώτρηση στην υφαλοκρηπίδα τους. Τις τελευταίες ημέρες διεξήχθησαν επανειλημμένες στρατιωτικές ασκήσεις στις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου και στη θάλασσα νοτίως του νησιού. Στρατιωτικές δυνάμεις από ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Ισραήλ και Ελλάδα πέρασαν ένα μήνυμα που η Τουρκία αντιλαμβάνεται καλά. Εάν προχωρήσει σε βίαιες ενέργειες στα τεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ που έχουν εκχωρηθεί σε ξένες εταιρείες, θα βρεθεί διεθνώς απομονωμένη.
Η προσωρινή εξουδετέρωση του «Πορθητή» δεν σημαίνει ότι ηρεμούμε. Η ρητορική της Αγκυρας παραμένει σε υψηλούς τόνους. Ενδεικτικές ήσαν οι δηλώσεις και οι φωτογραφίες που συνόδευαν την έξοδο του «Πορθητή». Εάν δεν ήξερε κάποιος ότι έβγαινε λίγο έξω από την Αττάλεια, θα είχε την εντύπωση ότι εισέρχεται σε εμπόλεμη ζώνη. Επιπλέον, στην ευρύτερη περιοχή από την Κύπρο μέχρι την Κρήτη θα συνεχισθούν οι τουρκικές στρατιωτικές ασκήσεις. Ισως εμφανισθούν και χάρτες με νέες τουρκικές διεκδικήσεις. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι το ερευνητικό σκάφος «Μπαρμπαρός» παραμένει εδώ και ημέρες ακριβώς στο όριο μεταξύ κυπριακής ΑΟΖ και ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Δεν ξέρουμε πώς θα επιλέξει να κινηθεί.
Το βέβαιον είναι ότι η Τουρκία προσπαθεί να επαναλάβει την παλιά δοκιμασμένη συνταγή του Αιγαίου για δημιουργία «γκρίζων ζωνών». Θέλει να μας παρασύρει σε ένα παιχνίδι εντάσεων για να ζητήσει στη συνέχεια αμοιβαία αποχή από οποιαδήποτε ενέργεια σε όλη την περιοχή. Πρέπει να συνεχίσουμε να αγνοούμε τις τουρκικές προκλήσεις. Ο προορισμός είναι η ολοκλήρωση του ενεργειακού προγράμματος Κύπρου και Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο. Ενα μεγάλο βήμα θα αρχίσει με τη γεώτρηση της ExxonMobil σε λίγες ημέρες στο τεμάχιο 10. Οι Τούρκοι θα φωνάζουν αλλά θα μείνουν μακριά.
* Ο κ. Άγγελος Μ. Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.