Βloomberg: Ο Xi Jinping -και όχι ο Trump- είναι ο πραγματικός ψυχρός πολεμιστής
Του Michael Schuman
Ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας μοιάζει ολοένα και περισσότερο με τον Ψυχρό Πόλεμο. Οι δασμοί του Προέδρου Donald Trump, η καταστολή της υποτιθέμενης κλοπής αμερικανικής τεχνολογίας από τους Κινέζους και η αντίστοιχη ρητορική ανέτρεψαν πολλές δεκαετίες εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ που έδιναν προτεραιότητα στη συνεργασία. Στο μεταξύ, ο ομόλογός του, Xi Jinping, δεν έχει κάνει καμία παραχώρηση. Ειδικοί της Κίνας ανησυχούν ότι οι σχέσεις μεταξύ των δύο σημαντικότερων χωρών του κόσμου έχουν φτάσει σε σημείο καμπής.
Συνήθως η ευθύνη για την επιδείνωση των σχέσεων (ή τα εύσημα ανάλογα με το πώς σκέφτεσαι) αποδίδεται στον Trump. Δεν είναι όμως ο πραγματικός ένοχος. Ο πραγματικά υπεύθυνος είναι ο πρόεδρος της Κίνας. Ο Xi άλλαξε την πορεία της κινεζικής πολιτικής με τρόπους που καθιστούσαν σχεδόν αναπόφευκτη μια αναμέτρηση με τις ΗΠΑ, ανεξάρτητα από το ποιος θα έμπαινε στον Λευκό Οίκο.
Κανείς θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι η αναμέτρηση επωαζόταν εδώ και δεκαετίες. Το Πεκίνο έχει επιδείξει ελάχιστη προθυμία να κατευνάσει τις μακρόχρονες καταγγελίες της Ουάσιγκτον ότι η Κίνα έχει χειραγωγήσει το νόμισμά της, έχει κακομεταχειριστεί τις αμερικανικές εταιρείες και έχει κλέψει πνευματική ιδιοκτησία. Κάποια στιγμή, η δυσαρέσκεια θα “ξεχείλιζε”.
Αλλά μέχρι να εμφανιστεί ο Xi, Αμερικάνοι πολιτικοί, επιχειρηματίες και think-tankers μπορούσαν ακόμα να ισχυριστούν ότι η Κίνα κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση – στρέφεται περισσότερο προς την αγορά, ενσωματώνεται στην παγκόσμια τάξη υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και αποκτά μεγαλύτερη εξωστρέφεια. Αυτή η ρόδινη εικόνα μεταφέρθηκε στο αρχικό στάδιο της εποχής του Xi. Το 2012, όταν διεκδίκησε την εξουσία, ο πρόεδρος θεωρήθηκε ευρέως ως ένθερμος μεταρρυθμιστής. Αυτή η φήμη φάνηκε να επιβεβαιώνεται ένα χρόνο αργότερα, όταν υιοθέτησε ένα οικονομικό σχέδιο που έδωσε την υπόσχεση για βαθύτερη απελευθέρωση της αγοράς.
Τότε εμφανίστηκε ο πραγματικός Xi. Το πρόγραμμά του ενίσχυσε το κινεζικό μοντέλο κρατικού καπιταλισμού μέσω της στόχευσης νέων βιομηχανιών για κρατική στήριξη, παρουσιάζοντας μια άμεση πρόκληση για την αμερικανική οικονομική κυριαρχία. Στο πεδίο της διπλωματίας, ο Xi ενθάρρυνε τις υποστηριζόμενες από την Κίνα εναλλακτικές λύσεις στην παγκόσμια οικονομική τάξη, δημιουργώντας την Ασιατική Τράπεζα Υποδομών και Επενδύσεων και εγκαινιάζοντας το πρόγραμμα “Μια ζώνη, ένας δρόμος” Στο στρατιωτικό πεδίο, αύξησε την ικανότητα των ενόπλων δυνάμεων της Κίνας, δοκιμάζοντας την αμερικανική υπεροχή στον Ειρηνικό. Και στο εσωτερικό, ο Xi μετέτρεψε την κυβέρνηση σε μονοπρόσωπη δικτατορία, εγκαθιστώντας στο μεταξύ μια κρατική εποπτεία προηγμένης τεχνολογίας για να ενισχύσει τον έλεγχο του κομμουνιστικού κόμματος. Εν τω μεταξύ, οι προσπάθειες των ΗΠΑ να διαπραγματευτούν για βελτιωμένη πρόσβαση στην αγορά, καλύτερη προστασία της τεχνολογίας και άλλα σημαντικά ζητήματα έπεσαν στο κενό. Ο Xi κατέστησε αδύνατο για οποιονδήποτε στις ΗΠΑ να ισχυριστεί ότι η Κίνα εξακολουθεί να κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση.
Ίσως η αυταρέσκεια του Xi να προέρχεται από προηγούμενες κυβερνήσεις που διαμαρτυρήθηκαν δυνατά αλλά σπάνια προέβησαν σε δράση. Ή ίσως υποθέτει ότι η αμερικανική απληστία θα κάνει τους CEOs να συνεχίσουν να επενδύουν στην Κίνα και την Ουάσιγκτον να συμμοφώνεται.
Το πιο πιθανό είναι πως οι αντιφατικές του πολιτικές είναι μια συνειδητή συνέπεια της αναζήτησής του για περισσότερη εξουσία στο εσωτερικό. Ένα βασικό στοιχείο στο μήνυμα του Xi είναι ότι θα αποκαταστήσει το μεγαλείο που η Κίνα δικαιούται. Η ανάγκη εθνικιστικών θριάμβων οδήγησε σε μια υπερβολικά επιθετική εξωτερική και οικονομική πολιτική.
Πλέον αυτού, η επιταγή του Xi για μεγαλύτερο έλεγχο στην Κίνα έχει διαβρώσει την εμπιστοσύνη στις σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο. Οι ξένοι φοβούνται ότι ο Xi έχει απλώσει τα πλοκάμια του σε σχεδόν κάθε πτυχή της κινεζικής κοινωνίας, υποχρεώνοντας τα πάντα να υπηρετούν τους στόχους του κράτους. Αυτό έχει εντείνει τις υποψίες ότι οι κινεζικές εταιρείες και οι επιχειρηματίες – ακόμη και οι πιο σημαντικοί, όπως ο Jack Ma της Alibaba Group Holding- είναι πιθανές απειλές για την εθνική ασφάλεια.
Η πρωτοβουλία “Μια ζώνη, ένας δρόμος” υποφέρει από μια δικαιολογημένη αντίληψη ότι είναι απλώς ένα μέτωπο για την επέκταση της κινεζικής επιρροής στο εξωτερικό. Και φαίνεται ότι είναι μόνο θέμα χρόνου πριν η φρικτή μεταχείριση του πληθυσμού της μειονότητας των Ουιγούρων της Κίνας γίνει στόχος έντονης παγκόσμιας κριτικής που θα καταστήσει ακόμη πιο δύσκολη την επαφή με το καθεστώς του.
Ο Trump κατάφερε να αφυπνίσει την Ουάσινγκτον ως προν τον πραγματικό κίνδυνο της Κίνας του Xi. Αλλά η στάση του είναι, τουλάχιστον εν μέρει, μια αντίδραση στις δραστικές αλλαγές που έχει επιφέρει ο Xi.
Αυτό σημαίνει ότι μεγάλο μέρος της ευθύνης για την επιδιόρθωση των δεσμών εναπόκειται στον πρόεδρο της Κίνας. Δυστυχώς, δεν δείχνει να προβληματίζεται για το ρόλο του στην επικείμενη διεθνή κρίση. Μέχρι να το κάνει, οι σχέσεις με τις ΗΠΑ θα συνεχίσουν να επιδεινώνονται, η Κίνα θα απομονώνεται ολοένα και περισσότερο και ο κόσμος θα βρεθεί αντιμέτωπος με τον κίνδυνος μιας ανανεωμένης διαμάχης υπερδυνάμεων.
