Γλώσσα και fake news
Γράφει ο Υποπλοίαρχος Παναγιώτης Γέροντας ΠΝ,
Επιτελής Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού
Ο Ελβετός γλωσσολόγος Ferdinand de Saussure (Σωσσύρ) ήταν ο άνθρωπος που ανέλυσε την έννοια της λέξης ως της μικρότερης μονάδας που φέρει ένα νόημα στην γλώσσα. Σύμφωνα με αυτόν, η λέξη αποτελείται από το “σημαίνον” και το “σημαινόμενο”.
Η λέξη λοιπόν δεν είναι μόνο ένας ήχος-εικόνα, αλλά και μια έννοια, ιδέα, αντίληψη. Το σημαίνον ερμηνεύεται ως η υλική μορφή (κάτι που μπορεί κάποιος να δει και να ακούσει), ενώ το σημαινόμενο ως μια πνευματική έννοια. Κάθε λέξη λοιπόν “κουβαλά πάνω της” ένα ολόκληρο στεφάνι, ένα περικείμενο ιδεών, απόψεων, αντιλήψεων ακόμη και συναισθημάτων.
Μια συλλογική κοινότητα μάλιστα κατανοεί όλο αυτό “το στεφάνι των ιδεών” χωρίς καμία πρόσθετη επεξήγηση. Όταν λέω την φράση “Επανάσταση του 1821” όλοι μας, ως Έλληνες, ασυναίσθητα φέρνουμε στο μυαλό μας την εικόνα του κλέφτη και του αρματολού.
Η παραπάνω εμπειρική διαπίστωση μας δείχνει το ποσό σημαντική ήταν πάντα η πληροφορία στον πόλεμο. Τώρα μάλιστα ακόμη περισσότερο με την δυνατότητα των διαδικτυακών μέσων, τα οποία μπορούν να προσβάλουν μαζικά πολλούς δέκτες ταυτόχρονα.
Τα λεγόμενα fake news προκαλούν διεγέρσεις στον πληθυσμό ουσιαστικά ανακινώντας συναισθήματα. Δεν είναι άλλως τε τυχαίο ότι πολλά sites, τα οποία επιδίδονται σε αυτό το σπορ πολύ συχνά τελειώνουν την επικεφαλίδα με ένα θαυμαστικό. Το θαυμαστικό επιτείνει την συναισθηματική διέγερση.
Εκτιμώ ότι ήρθε η στιγμή, η Ελλάδα να αντιμετωπισει ουσιαστικά αυτήν την απειλή συναισθηματικών διεγέρσεων μέσω ψευδών ειδήσεων. Αυτή η αντιμετώπιση μάλιστα δεν πρέπει να είναι απλά απαντητική – παθητική αλλά να είναι και επιθετική. Δεν ζούμε σε κοινωνία αγγέλων: η Ελλάδα πρέπει και η ίδια να σχεδιάζει δομές παραπληροφόρησης σε χώρες εχθρικές προς αυτήν. Πριν να γίνει αυτό, πρέπει να συγκροτηθούν επιτροπές επιστημόνων – και εδώ θα βοηθούσαν ιδιαίτερα φιλόλογοι, ιστορικοί και ψυχολόγοι – ώστε να καθοριστούν τα θέματα και οι τακτικές. Τί φοβούνται περισσότερο οι εχθρικοί γείτονες; Πώς θα μπορούσαμε αυτό να τους το προβάλουμε;
Όσο αφορά εμάς ιδιωτικά πρέπει να εξετάζουμε την ορθότητα των όσων διαβάζουμε. Βλέπουμε κάτι που μας προκαλεί ανησυχία; Πριν το κοινοποιησουμε στο Facebook καλό είναι να αναζητήσουμε και άλλες πηγές στο ίντερνετ. Μπορούμε ακόμη να ζητήσουμε την γνώμη κάποιου ειδικού ή τελικά να δούμε ποιός και γιατί το έγραψε αναζητώντας παράλληλα και κάποια αναφερόμενη πηγή από την οποία άντλησε ο συγγραφέας την πληροφορία.
Σημείωση: Στην εικόνα η ανάλυση του γλωσσικού σημείου κατά Saussure
About Post Author
