Η σημασία των προηγούμενων τροποποιήσεων στο Σύνταγμα της πΓΔΜ
Γράφει ο Γιώργος Τσακίρης
Σε συνέχεια προηγούμενου κειμένου, στο οποίο αναλύθηκε ο πραγματικός λόγος της αποδεκτής από την κυβέρνηση Ζάεφ τροπολογίας, με βάση την οποία η (λεγόμενη) «Μακεδονική ιθαγένεια», δεν καθορίζει την εθνότητα στην οποία ανήκουν στο σύνολό τους οι πολίτες της γειτονικής χώρας, είναι -έχω τη γνώμη- σκόπιμο, να αναλύσουμε λίγο περισσότερο συγκεκριμένα Άρθρα του Συντάγματος της πΓΔΜ, αλλά και το Προοίμιό του, ώστε να γίνει όσο το δυνατό πιο κατανοητή η προσπάθεια αλλά και ο σκοπός της άρχουσας πολιτικής τάξης των Βορείων γειτόνων μας.
Στο προοίμιο του πρώτου Συντάγματος λοιπόν της πΓΔΜ, διαβάζουμε :
«Λαμβάνοντας ως σημεία εκκίνησης την ιστορική, πολιτιστική, πνευματική και κρατική κληρονομιά του μακεδονικού λαού και τον αγώνα τους για αιώνες για εθνική και κοινωνική ελευθερία, καθώς και για τη δημιουργία του δικού τους κράτους (…) καθώς και το ιστορικό γεγονός ότι η Μακεδονία είναι εγκατεστημένη ως εθνικό κράτος του μακεδονικού λαού, όπου η πλήρης ισότητα ως πολίτες και η μόνιμη συνύπαρξη με τον μακεδονικό λαό παρέχεται στους Αλβανούς, τους Τούρκους, τους Βλάχους, τους Ρομά και άλλες εθνικοτήτες που ζουν στη Δημοκρατία της Μακεδονίας και έχουν ως στόχο (…) μεταξύ άλλων και :
– την εγγύηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των πολιτών, των ελευθεριών και της εθνικής ισότητας ·
– Παροχή ειρήνης και κοινής κατοικίας για τον λαό της πΓΔΜ με τις εθνότητες που ζουν στη Δημοκρατία της Μακεδονίας»
Αυτό που παρατηρούμε, είναι η ευθεία αναφορά στον «αγώνα του μακεδονικού λαού για εθνική ελευθερία», για το «ιστορικό γεγονός ότι η Μακεδονία είναι εγκατεστημένη ως εθνικό κράτος του μακεδονικού λαού» αλλά και το ότι το νέο κράτος εγγυάται την «εθνική ισότητα» καθώς και την «ειρήνη και κοινή κατοικία στις εθνότητες» που ζουν στο νεοσύτατο αυτό κράτος.
Λίγα χρόνια όμως αργότερα, και ουσιαστικά αμέσως μετά την Ενδιάμεση Συμφωνία με την Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1995, μία σειρά τροπολογιών έρχεται να αλλάξει αυτή την πραγματικότητα.
Στην Τροπολογία IV, το Προοίμιο του Συντάγματος αλλάζει. Πλέον, οποιαδήποτε αναφορά σε «εθνική ελευθερία», «εθνικοτητες» και «εθνικό κράτος», εξαφανίζεται. Τα μόνα που παραμένουν ως έχουν, είναι οι «στόχοι» του Συντάγματος, με τις αναφορές σε αυτούς να κάνουν λόγο για «εθνότητες» που ζουν στη (λεγόμενη) «Δημοκρατία της Μακεδονίας».
Διαβάζουμε :
«1. Οι πολίτες της Δημοκρατίας της Μακεδονίας, ο λαός της πΓΔΜ, καθώς και οι πολίτες που ζουν στα σύνορά της και είναι μέλη του αλβανικού λαού, του τουρκικού λαού, του βλάχικου λαού, του σερβικού λαού, του λαού των Ρομά, του βόσνιου λαού και άλλων, αναλαμβάνοντας την ευθύνη για το παρόν και το μέλλον της πατρίδας τους, γνωρίζοντας και ευχαριστώντας τους προκατόχους τους για τη θυσία και την αφοσίωσή τους στις προσπάθειές τους (…) αποφάσισαν να ιδρύσουν τη Δημοκρατία της Μακεδονίας ως ανεξάρτητο κράτος, (…) και την ευημερία στη ζωή του ατόμου και της κοινότητας και ,μέσω των εκπροσώπων τους, στη Συνέλευση της Δημοκρατίας της Μακεδονίας, που εκλέγονται με ελεύθερες και δημοκρατικές εκλογές, να υιοθετήσουν. . . .
Το σημείο 1 της τροπολογίας αντικαθιστά το Προοίμιο του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Μακεδονίας»
Αξιοσημείωτο είναι πως εδώ, για πρώτη φορά, η λέξη «εθνότητα» στο Προοίμιο, αντικαθίστται από τη λέξη «κοινότητα». Κάτι που θα συναντήσουμε στις τροποποιήσεις και άλλων Άρθρων που ακολουθούν.
Διαβάζουμε στο αρχικό Άρθρο 7 :
«Η μακεδονική γλώσσα, γραμμένη με το κυριλλικό της αλφάβητο, είναι η επίσημη γλώσσα στη Δημοκρατία της Μακεδονίας. Στις μονάδες τοπικής αυτοδιοίκησης όπου η πλειονότητα των κατοίκων ανήκουν σε εθνικότητα, εκτός από τη μακεδονική γλώσσα και το κυριλλικό αλφάβητο, η γλώσσα και το αλφάβητο τους είναι επίσης σε επίσημη χρήση, κατά τρόπο που καθορίζεται από το νόμο. Στις μονάδες τοπικής αυτοδιοίκησης όπου υπάρχει σημαντικός αριθμός κατοίκων που ανήκουν σε εθνικότητα, η γλώσσα και το αλφάβητο τους χρησιμοποιούνται επίσης επίσημα, εκτός από τη μακεδονική γλώσσα και το κυριλλικό αλφάβητο, υπό συνθήκες και κατά τρόπο που καθορίζεται από το νόμο»
Στην τροποποίηση με αριθμό V, το Άρθρο 7 αλλάζει ως εξής :
«1. Η μακεδονική γλώσσα, γραμμένη με το κυριλλικό της αλφάβητο, είναι η επίσημη γλώσσα σε όλη τη Δημοκρατία της Μακεδονίας και στις διεθνείς σχέσεις της Δημοκρατίας της Μακεδονίας.
Οποιαδήποτε άλλη γλώσσα που ομιλείται τουλάχιστον από το 20 τοις εκατό του πληθυσμού είναι επίσης μια επίσημη γλώσσα, γραμμένη με το αλφάβητο της, όπως καθορίζεται παρακάτω (…)
Η τροπολογία αυτή αντικαθιστά το άρθρο 7 του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Μακεδονίας»
Οποιαδήποτε αναφορά σε «εθνικότητα» έχει επίσης εξαφανιστεί.
Συνεχίζοντας στο αρχικό Άρθρο 8 :
«Οι θεμελιώδεις αξίες της συνταγματικής τάξης της Δημοκρατίας της Μακεδονίας είναι:
– οι βασικές ελευθερίες και τα δικαιώματα του ατόμου και του πολίτη, που αναγνωρίζονται στο διεθνές δίκαιο και ορίζονται στο Σύνταγμα,
– η ελεύθερη έκφραση της εθνικής ταυτότητας ·
(…)»
Η τροπολογία με αριθμό VI, αλλάζει την 2η γραμμή του Άρθρου, ως εξής :
«1. Η δίκαιη εκπροσώπηση των προσώπων που ανήκουν σε όλες τις κοινότητες σε δημόσιους φορείς σε όλα τα επίπεδα και σε άλλους τομείς της δημόσιας ζωής.
2. Το σημείο 1 της τροπολογίας αυτής αποτελεί προσθήκη στη γραμμή 2 του άρθρου 8 του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Μακεδονίας»
Συνεχίζουμε στο αρχικό Άρθρο 48, το οποίο αποτελεί χαρακτηριστικότατο παράδειγμα της προσπάθειας «αποεθνικοποίησης» του Συντάγματος της πΓΔΜ. Διαβάζουμε :
«Τα μέλη των εθνοτήτων έχουν το δικαίωμα να εκφράζουν ελεύθερα, να προωθούν και να αναπτύσσουν την ταυτότητά τους και τα εθνικά χαρακτηριστικά τους. Η Δημοκρατία εγγυάται την προστασία της εθνικής, πολιτιστικής, γλωσσικής και θρησκευτικής ταυτότητας των εθνοτήτων. Τα μέλη των εθνοτήτων έχουν το δικαίωμα να ιδρύσουν ιδρύματα πολιτισμού και τέχνης, καθώς και επιστημονικούς και άλλους συλλόγους για την έκφραση, την καλλιέργεια και την ανάπτυξη της ταυτότητάς τους. Τα μέλη των εθνοτήτων έχουν το δικαίωμα να διδάσκουν στη γλώσσα τους στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, όπως ορίζεται από το νόμο. Στα σχολεία όπου η εκπαίδευση εκτελείται στη γλώσσα της εθνικότητας, μελετάται επίσης η μακεδονική γλώσσα»
Η διατύπωση της τροπολογίας με αριθμό VIII, αξίζει τον κόπο να διαβαστεί :
«1. Τα μέλη των κοινοτήτων έχουν το δικαίωμα να εκφράζουν ελεύθερα, να καλλιεργούν και να αναπτύσσουν την ταυτότητα και τις ιδιότητες της κοινότητας και να χρησιμοποιούν τα κοινοτικά τους σύμβολα. Η Δημοκρατία εγγυάται την προστασία της εθνικής, πολιτιστικής, γλωσσικής και θρησκευτικής ταυτότητας όλων των κοινοτήτων. Τα μέλη των κοινοτήτων έχουν το δικαίωμα να δημιουργούν ιδρύματα για τον πολιτισμό, την τέχνη, την επιστήμη και την παιδεία, καθώς και επιστημονικές και άλλες ενώσεις για την έκφραση, την καλλιέργεια και την ανάπτυξη της ταυτότητάς τους. Τα μέλη των κοινοτήτων έχουν το δικαίωμα να διδάσκουν στη γλώσσα τους στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, όπως ορίζεται από το νόμο. Στα σχολεία όπου η εκπαίδευση εκτελείται σε άλλη γλώσσα, μελετάται επίσης η μακεδονική γλώσσα.
Η τροπολογία αυτή αντικαθιστά το άρθρο 48 του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Μακεδονίας»
Εδώ γίνεται πλέον εμφανής ο σκοπός όλων αυτών των τροποποιήσεων.
Στην προσπάθειά τους για την δημιουργία μιας ασφαλούς και χωρίς εθνοτικές τριβές κρατικής οντότητας, τα μέλη του κοινοβουλίου της πΓΔΜ, «αποδομούν» τις Συνταγματικές άμεσες αναφορές στην ύπαρξη ξεχωριστών εθνοτήτων οι οποίες απαρτίζουν και συνιστούν την ίδια την ύπαρξη αυτού του κράτους, αντικαθιστώντας όρους που σηματοδοτούν και ορίζουν αυτή την πραγματικότητα.
Στόχος τους, η δημιουργία μιας κρατικής οντότητας στην οποία διαβιούν μεν πολίτες με ξεχωριστή εθνική ταυτότητα, εξ ου και η διατήρηση της πρότασης «Η Δημοκρατία εγγυάται την προστασία της εθνικής, πολιτιστικής, γλωσσικής και θρησκευτικής ταυτότητας των εθνοτήτων”», με την ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ όμως αυτή, με την διατύπωση η οποία υιοθετήθηκε στην τροποποίηση που έγινε, να αφορά πλέον μία ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ των χαρακτηριστικών στοιχείων που μοιράζονται μεταξύ τους οι διαφορετικές ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ των πολιτών του κράτους, και ΟΧΙ οι διαφορετικές ΕΘΝΟΤΗΤΕΣ του, τροποποιώντας αυτόν ακριβώς τον όρο ως εξής : «Η Δημοκρατία εγγυάται την προστασία της εθνικής, πολιτιστικής, γλωσσικής και θρησκευτικής ταυτότητας όλων των κοινοτήτων».
Αξίζει δε να σημειωθεί πως οι τροποποιήσεις αυτές έγιναν από προηγούμενες κυβερνήσεις, όχι τόσο… «διαλακτικές», όσο αυτή του κ. Ζάεφ.
Στην προσπάθειά τους αυτή, δεν άφησαν ούτε ένα σημείο του Συντάγματός τους, το οποίο θα μπορούσε να αφήσει έστω κάποια υπόνοια για το σκοπό αυτών των τροποποιήσεων.
Έτσι, στο αρχικό Άρθρο 56 διαβάζουμε :
«Όλοι οι φυσικοί πόροι της Δημοκρατίας της Μακεδονίας, η χλωρίδα και πανίδα (…).
Η Δημοκρατία εγγυάται την προστασία, την προώθηση και την αξιοποίηση της ιστορικής και καλλιτεχνικής κληρονομιάς του Μακεδονικού λαού και των εθνοτήτων και των θησαυρών εκ των οποίων απαρτίζεται, ανεξάρτητα από το νομικό τους καθεστώς (…)»
Στην τροπολογία με αριθμό IX διαβάζουμε :
«1. Η Δημοκρατία εγγυάται την προστασία, την προώθηση και την ενίσχυση της ιστορικής και καλλιτεχνικής κληρονομιάς της Μακεδονίας και όλων των κοινοτήτων της Μακεδονίας και των θησαυρών από τους οποίους αποτελείται, ανεξάρτητα από το νομικό τους καθεστώς.
Το σημείο 1 της τροπολογίας αντικαθιστά την παράγραφο 2 του άρθρου 56 του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Μακεδονίας»
Αλλά και στα αρχικά Άρθρα 78 και 84, έχουμε :
«Άρθρο 84
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Μακεδονίας
– ορίζει έναν εκπρόσωπο για την σύσταση της κυβέρνησης της Δημοκρατίας της Μακεδονίας.
(…)
– προτείνει τα μέλη του Συμβουλίου για τις Διεθνικές Σχέσεις
(…)
Άρθρο 78
Η Συνέλευση ιδρύει Συμβούλιο για τις Διεθνοτικές Σχέσεις. Το Συμβούλιο απαρτίζεται από τον Πρόεδρο της Συνέλευσης και δύο μέλη από κάθε μία από τις τάξεις των Μακεδόνων, των Αλβανών, των Τούρκων, των Βλάχων και των Ρομά, καθώς και δύο μέλη από τις τάξεις άλλων εθνικοτήτων της Μακεδονίας. Ο Πρόεδρος της Συνέλευσης είναι Πρόεδρος του Συμβουλίου. Η Συνέλευση εκλέγει τα μέλη του Συμβουλίου. Το Συμβούλιο εξετάζει θέματα διεθνοτικών σχέσεων στη Δημοκρατία και κάνει εκτιμήσεις και προτάσεις για την επίλυσή τους. Η Συνέλευση είναι υποχρεωμένη να λαμβάνει υπόψη τις εκτιμήσεις και προτάσεις του Συμβουλίου και να λαμβάνει αποφάσεις σχετικά με αυτές.»
Σην τροπολογία με αριθμό XII, διαβάζουμε :
«1. Η συνέλευση συνιστά επιτροπή για τις ενδοκοινοτικές σχέσεις.
Η επιτροπή απαρτίζεται από 19 μέλη, εκ των οποίων 7 μέλη είναι από κάθε μία από τις τάξεις των Μακεδόνων και Αλβανών στην Συνέλευση, καθώς και ένα μέλος από τους Τούρκους, τους Βλάχους, τους Ρομά, τους Σέρβους και τους Βόσνιους. Εάν μία από τις κοινότητες δεν έχει εκπροσώπους, ο Δημόσιος Εισαγγελέας, μετά από διαβούλευση με τους αρμόδιους εκπροσώπους αυτών των κοινοτήτων, προτείνει τα υπόλοιπα μέλη της Επιτροπής.
(…)
Το σημείο 1 της παρούσας τροποποίησης αντικαθιστά το άρθρο 78 του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Μακεδονίας και η γραμμή 7 του άρθρου 84 διαγράφεται.»
Αν και κουραστική ίσως η ανάγνωση όλων αυτών των Άρθρων και των τροποποιήσεών τους, ήταν νομίζω απαραίτητη η αναφορά τους, ώστε να γίνουν απόλυτα κατανοητά από τον αναγνώστη τα εξής :
Α) στο αρχικό Σύνταγμα της πΓΔΜ, υπήρχαν από το Προοίμιό του ακόμη, αναφορές στις ξεχωριστές εθνότητες οι οποίες απαρτίζουν το νεοσύστατο τότε κράτος
Β) λόγω αυτής ακριβώς της αναγνώρισης, συγκεκριμένα Άρθρα του Συντάγματος κατοχυρώνουν τις ελευθερίες και τα δικαιώματα που πρέπει να απολαμβάνουν οι ξεχωριστές αυτές εθνότητες
Γ) η άρχουσα πολιτική τάξη της πΓΔΜ, ίσως και με την απαραίτητη «βοήθεια» παραγόντων που «κατεύθυναν» αυτήν την αλλαγή, αντιλαμβανόμενη πως η ύπαρξη ενός νεοσύστατου κράτους, το οποίο απαρτίζουν αναγνωρισμένες από το Σύνταγμα ξεχωριστές εθνότητες, είναι εξαιρετικά επισφαλής, ειδικά σε μία περιοχή όπως τα Βαλκάνια, αποφασίζουν να υιοθετήσουν μία διατύπωση που θα εξαλείφει αυτόν ακριβώς τον κίνδυνο
Δ) η ιδέα είναι να τροποποιήσουν το Σύνταγμά τους, έτσι ώστε να αναγνωρίζεται μεν η ύπαρξη ξεχωριστών εθνικών χαρακτηριστικών τα οποία όμως μοιράζονται μεταξύ τους οι ξεχωριστές (πλέον) κοινότητες, οι οποίες διαβιούν εντός της νέας κρατικής οντότητας
Γιατί, μην έχετε καμία αμφιβολία ότι είναι ΕΝΤΕΛΩΣ διαφορετικό ένα κράτος το οποίο αποτελείται από αναγνωρισμένες Συνταγματικά ξεχωριστές εθνότητες, από ένα κράτος στο οποίο απλά οι κοινότητες που το απαρτίζουν, μοιράζονται ξεχωριστά εθνικά χαρακτηριστικά.
Έτσι, μπορεί να γίνει απόλυτα κατανοητή και η τελευταία τροποποίηση η οποία έγινε δεκτή από την κυβέρνηση Ζάεφ, με βάση την οποία η (λεγόμενη) «Μακεδονική ιθαγένεια» ΔΕΝ καθορίζει την εθνότητα του συνόλου των πολιτών της πΓΔΜ.
Εκτός όλων των άλλων λόγων που αναλύθηκαν σε προηγούμενο κείμενο, οποιαδήποτε άλλη διατύπωση, θα ήταν «αντίθετη» με το γενικό «πνεύμα» του εν ισχύ Συντάγματος της γειτονικής χώρας.
Εάν όμως η διατύπωση εννοιών και όρων στο Σύνταγμα μιας χώρας, μπορεί μεν να εγγυάται τις σχέσεις των πολιτών μεταξύ τους, αλλά και των ίδιων με τον κρατικό μηχανισμό, είναι -κατά τη γνώμη μου- αμφίβολο πώς κάτι τέτοιο μπορεί να έχει την ίδια προοπτική, σε μία κρατική οντότητα όπως αυτή της πΓΔΜ.
Κυρίως δε, τόσο ως προς τις σχέσεις της με την Διεθνή κοινότητα, κυρίως όμως ως προς αυτές με το σύνολο των γειτονικών προς αυτή χωρών.
Και αυτό, είναι κάτι που μένει να φανεί.
