Η Άνοιξη της Πράγας
Γράφει ο Υποπλοίαρχος Παναγιώτης Γέροντας ΠΝ,
Επιτελής Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού
Στις 5 Ιανουαρίου του 1968, ο Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ αναλαμβάνει τη θέση του Α’ Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Τσεχοσλοβακίας. Η αλλαγή στα στελέχη του κόμματος θα φέρει την φιλελευθεροποίηση σε πολλούς τομείς. Είχε προηγηθεί κίνηση των διανοουμένων και βίαιη διάλυση μαζικής διαδήλωσης φοιτητών στο κέντρο της πόλης από αστυνομικές δυνάμεις στις 30 Οκτωβρίου.
Ο Ντούμπτσεκ ανακοινώνει τη χαλάρωση της λογοκρισίας στα μέσα ενημέρωσης απομακρύνοντας σκληροπυρηνικα στελέχη του κόμματος από νευραλγικες θέσεις. Στις 9 Απριλίου δημοσιεύεται το ” ο Τσεχοσλοβακικός δρόμος προς τον σοσιαλισμό”, του οποίου βασικές θέσεις είναι ο δραστικός περιορισμός των δυνάμεων καταστολής και της δράσης των μυστικών υπηρεσιών, η κατάργηση της προληπτικής λογοκρισίας, η συνταγματική κατοχύρωση της ελευθερίας συγκέντρωσης, κίνησης και συνεταιρισμού, η αποκέντρωση της οικονομίας και θέσπιση νέας εκλογικής νομοθεσίας για την ενίσχυση του πολιτικού πλουραλισμού.
Το βράδυ της 20ης Αυγούστου, η Κεντρική Επιτροπή του Κ.Κ. Σοβιετικής Ένωσης συνέρχεται σε έκτακτη συνεδρίαση, λαμβάνοντας την απόφαση εισβολής στην Πράγα. Στις 22:00, τα τανκς 5 χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας, σε συνδυασμό με εκατοντάδες στρατιώτες εισβάλουν στην Τσεχοσλοβακία. Η πόλη τυλίγεται στις φλόγες και οι Τσεχοσλοβακοι διαδηλώνουν πετώντας πέτρες στα τανκς. Πολλοί άνθρωποι θα βρουν τον θάνατο. Η “τάξη” θα αποκατασταθεί και ο Ντούμπτσεκ θα αναγκαστεί να “δηλώσει υποταγή” στην Μόσχα. Η “Άνοιξη της Πράγας” είχε τελειώσει.
Η προϊστορία – η αντίδραση των διανοουμένων
Πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο; Πριν τα καταιγιστικά γεγονότα, υπήρξε η αντίδραση των διανοουμένων. Ο Διευθυντής Οικονομικού Ινστιτούτου της Ακαδημίας Επιστημών της Πράγας Ότα Σικ (Ota Šik) θα υποστηρίξει ότι έπρεπε να εγκαταλειφθεί ο κεντρικός σχεδιασμός και ο κρατικός έλεγχος της οικονομίας και στη θέση τους να αναπτυχθεί μια “σοσιαλιστική οικονομία της αγοράς”, να απελευθερωθούν οι επιχειρήσεις από τον κρατικό έλεγχο και να παταχθεί η γραφειοκρατία. Επισης υποστήριξε ότι έπρεπε να επιτραπεί η λειτουργία αυτόνομων συνδικάτων και μικρών ιδιωτικών κοινοπραξιών (joint ventures) με δυτικές εταιρείες, να προωθηθούν θεσμοί αυτοδιοίκησης των εργαζομένων και να σταματήσει ο κρατικός έλεγχος των τιμών. Αυτό ονομάστηκε συνοπτικά “Τρίτος Δρόμος”.
Το επόμενο χτύπημα ήταν στην λογοτεχνία με την αποκατάσταση του συγγραφέα Φραντς Κάφκα (Franz Kafka). Το όλο θέμα έλαβε πολιτικές διαστάσεις. Οι Ανατολικογερμανοι σύνεδροι υποστήριζαν ότι, σύμφωνα με τον Καρλ Μαρξ, αλλοτρίωση του εργαζόμενου από την εργασία του δεν θα μπορούσε να υπάρξει στον σοσιαλισμό. Οι Τσέχοι διαφώνησαν. Το έντυπο “Λογοτεχνική Εφημερίδα” (Literární Noviny) προέβαλε την διαμάχη με αποτέλεσμα να ανέβει κατακόρυφα η κυκλοφορία της. Ο αρχισυντάκτης αντικαταστάθηκε και ο διάδοχός του δεν κατάφερε να ελέγξει την κατάσταση. Σ’ ένα συνέδριο της Ένωσης Τσεχοσλοβάκων Λογοτεχνών, τον Ιούνιο του 1967, τρεις συντάκτες, εκπρόσωποι της εφημερίδας Literární Noviny, άσκησαν για πρώτη φορά ευθεία κριτική στην ηγεσία του κόμματος. Η εφημερίδα βρέθηκε υπό τον στενό έλεγχο του κράτους προκαλώντας την αντίδραση των δημοσιογράφων, καλλιτεχνών και ανθρώπων του πνεύματος. Αυτό οδήγησε στην κατάργηση της λογοκρισίας το 1968. Παράλληλα είχαν ξεκινήσει και διαμαρτυρίες φοιτητών για τις συνθήκες διαβίωσης στις φοιτητικές εστίες…
About Post Author
