Ματσόπουλος: Η Ελλάδα πρέπει να προετοιμαστεί για την παγκόσμια ύφεση που είναι προ των πυλών
Ματσόπουλος: Η Ελλάδα πρέπει να προετοιμαστεί για την παγκόσμια ύφεση που είναι προ των πυλών και να θωρακίσει την οικονομία της.
Συνέντευξη με θέμα την παγκόσμια οικονομία και την ναυτιλία καθώς και τον τρόπο που οφείλει να αντιδράσει η Ελλάδα, παραχώρησε στο Geopolitics & Daily News και τη δημοσιογράφο Γιώτα Χουλιάρα ο CEO της Universal Carriers SA και Σύμβουλος Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών, ειδικός σε θέματα χρηματιστηριακών αγορών, Φάνης Ματσόπουλος.
Σε πρόσφατη ανάλυσή του, το ινστιτούτο Stratfor έγραψε πως το 2019 ο ανταγωνισμός ΗΠΑ- Κίνας θα κλιμακωθεί σε όλα τα επίπεδα. Πόσο θεωρείτε ότι η ασφυκτική πίεση που θα χρησιμοποιήσουν οι ΗΠΑ θα επηρεάσει την παγκόσμια οικονομία,καθώς σε παλαιότερη συνέντευξή σας μας είχατε προειδοποιήσει για δυο πιθανές φούσκες που έχουν να κάνουν με την Κίνα.
Το ζήτημα με τις “φούσκες” που κάποιος θεωρεί ότι μπορεί να υπάρχουν σε κάποιο τομέα της οικονομίας είναι η χρονική διάρκεια τους. Πιο συγκεκριμένα, ενδιαφέρει το κρίσιμο χρονικό σημείο που θα εκραγούν. Αυτό αποτελεί και το πιο δύσκολο σημείο σε μία αγορά από τα ακίνητα μέχρι τις μετοχές και την ναυτιλία, να εντοπίσει την κατάλληλη στιγμή να μπει και να βγει. Οι δύο πιθανές φούσκες είναι η αγορά ακινήτων της Κίνας και το σκιώδες τραπεζικό σύστημα, οι οποίες ευτυχώς προς το παρόν δεν έχουν σκάσει. Η πίεση που ασκούν οι ΗΠΑ θεωρώ ότι θα αποτελέσει μοναδική ευκαιρία ώστε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (WTO) να παρέμβει σε μία σειρά ζητημάτων, τα οποία κατά γενική ομολογία μπορούν να θεωρηθούν αθέμιτος ανταγωνισμός. Ενδεικτικά, αναφέρονται οι ακόλουθες συνθήκες που κυριαρχούν σε διάφορες χώρες κυρίως αναπτυσσόμενες:
- Απάνθρωπες συνθήκες εργασίας
- Μηδαμινή μέριμνα για την προστασία του περιβάλλοντος
- Τεχνητή διατήρηση νομισματικών ισοτιμιών σε επίπεδα που δεν αντανακλούν την δυναμική της οικονομίας. Όταν μια χώρα έχει εκτεταμένα και διαρκή πλεονάσματα στο εμπορικό της ισοζύγιο δεν γίνεται το νόμισμά της να παραμένει υποτιμημένο έναντι όλων των άλλων. Πρέπει να ανατιμάται.
- Διαφάνεια για τις εμπορικές πράξεις σε free trade zones όπως αυτή του Hong Kong.
- Προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας.
- Προώθηση συνεργασίας στη βάση ειλικρινούς διαλόγου και σεβασμός των συμφωνηθέντων.
- Θέσπιση κανόνων που διέπουν τις μεταφορές και τις χρηματιστηριακές συναλλαγές
Στην περίπτωση που μία σειρά ζητημάτων όπως αυτά ρυθμίζονταν μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του πλανήτη, θα ακολουθούσαν όλοι οι υπόλοιποι και το σύστημα θα εξυγιαινόταν. Μέχρι να γίνει αυτό, η σύγκρουση μεταξύ των δύο δυνάμεων θα επηρεάζει αρνητικά την παγκόσμια ισορροπία κάτω από τις εξής οπτικές:
Δημιουργούνται ανησυχίες που ξεπερνούν τα στενά όρια των διμερών εμπορικών σχέσεων και απότομες συναλλαγματικές εκροές. Αυτές ενισχύονται από την τάση της FED να αυξήσει τα επιτόκια και υπάρχει μεγάλη πιθανότητα για μία σειρά αναπτυσσόμενων χωρών, όπως οι BRICS και άλλες, να βρεθούν αντιμέτωπες με νομισματικές κρίσεις. Η FED μπορεί να στραγγίξει στην ουσία τις άλλες αγορές και κατ’ επέκταση να πλήξει την εξαγωγική δραστηριότητα της ΕΕ (που εξάγει) σε αυτές.
Το εξωτερικό δημόσιο χρέος πολλών χωρών του πλανήτη, αποτιμάται σε δολάρια ΗΠΑ. Μία αύξηση των επιτοκίων θα προκαλέσει ανατίμηση του δολαρίου έναντι αυτών των νομισμάτων και θα καταστήσει το εξωτερικό χρέος τους πιο δύσκολο να αποπληρωθεί. Σε αυτή την θέση βρέθηκε η Τουρκία πρόσφατα με την επιβολή κάποιων ήπιων κυρώσεων από την κυβέρνηση Τραμπ σε υπουργούς της. Η τουρκική λίρα διολίσθησε και πλήθος εταιρειών χρεοκόπησε εξαιτίας των δανείων τους που ήταν σε δολάρια γεγονός που αύξησε το βάρος αποπληρωμής υπέρμετρα.
Οι πιέσεις αυτές οδηγούν σε αυξημένο κίνδυνο, σε αβεβαιότητα και ενισχύουν τάσεις προστατευτισμού που τελικά οδηγούν σε οικονομική συρρίκνωση το παγκόσμιο εμπόριο. Η πίεση των ΗΠΑ πρέπει να εκληφθεί ως ευκαιρία από την Κίνα για παραγωγικό διάλογο και να κατανοήσει ότι δεν μπορεί μόνο εκείνη να εισπράττει τα οφέλη μιας παγκοσμιοποιημένης αγοράς.
Σε περίπτωση που καταστεί κατανοητό και εφόσον επιτευχθεί συμφωνία μας περιμένουν εξαιρετικά καλές μέρες. Σε αντίθετη περίπτωση θα βρεθούμε ως παγκόσμιο οικονομικό σύστημα σε ένα μακροχρόνιο καθοδικό κανάλι.
Με ποιο τρόπο η χώρα μας θα μπορούσε να προετοιμαστεί για ένα πιθανό σενάριο παγκόσμιας ύφεσης;
Δυστυχώς, η Ελλάδα δεν κατάφερε να εκμεταλλευτεί την ποσοτική χαλάρωση των τελευταίων ετών και να τοποθετηθεί εμπορικά (μέσω των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα) κάνοντας παράλληλα αναπτυξιακό άλμα. Οι εξαγωγές σε κράτη που παραδοσιακά κατόρθωσαν να εξασφαλίσουν υψηλά επίπεδα κοινωνικής ευημερίας (Ην.Βασίλειο, Γερμανία, ΗΠΑ) ανέρχονταν τουλάχιστον στο 25 τοις εκατό του ΑΕΠ. Στην Ελλάδα το 2017, παρά την “έκρηξη” των εξαγωγών, το ποσοστό αυτό έφτασε το 14,9 τοις εκατό. Οι ελληνικές εξαγωγές δεν μπορούν να συνεχίσουν να αυξάνονται με διψήφια ποσοστά ανάπτυξης, αφού δεν υπάρχει μεγάλος αριθμός εργοστασίων που λειτουργούν σε χαμηλά ποσοστά της παραγωγικής τους δυναμικότητας, ώστε να αυξηθεί ο όγκος παραγωγής που κατευθύνεται προς τα έξω. Η Ελλάδα πρέπει να προετοιμαστεί για την παγκόσμια ύφεση που είναι προ των πυλών και να θωρακίσει την οικονομία της. Υπάρχει ένα υπερπλεόνασμα στο ταμείο του κράτους, το οποίο της δίνει την ευχέρεια να χαλαρώσει την εξοντωτική φορολογική πολιτική.
- Η προκαταβολή φόρου, το ελληνικής εμπνεύσεως φορολογικό κατασκεύασμα, πρέπει να καταργηθεί και οι φορολογικοί συντελεστές να πέσουν στο 15 τοις εκατό, όταν γείτονες χώρες έχουν φορολογικούς συντελεστές 60 τοις εκατό χαμηλότερους από τους ελληνικούς.
- Ο χρόνος απονομής δικαιοσύνης στην χώρα μας κυμαίνεται από 700 μέρες για τον πρώτο βαθμό και ξεπερνάει τις 1100 μέρες για τον δεύτερο βαθμό. Πρακτικά σημαίνει ότι χρήματα παραμένουν μπλοκαρισμένα πιθανώς για 1800 μέρες. Αυτό συνεπάγεται κόστος για τους εμπλεκόμενους και αποτελεί καίριο ανασταλτικό παράγοντα για επενδύσεις. Πρέπει να ενισχυθεί η δικαιοσύνη με έμψυχο δυναμικό και άυλους πόρους και θεσμικά να θωρακιστεί από παρεμβάσεις. Όσο μικρότερος είναι ο χρόνος απονομής της δικαιοσύνης και όσο χαμηλότερο το κόστος, τόσο πιο πρόσφορο γίνεται το έδαφος για επενδύσεις.
- Οι ιδιωτικοποιήσεις πρέπει να γίνονται με αναπτυξιακή στόχευση στα πρότυπα της Fraport και των περιφερειακών λιμένων, σε πιο σύντομα χρονικά διαστήματα. Σε περίπτωση που καθυστερήσουν το country risk της χώρας λόγω της παγκόσμιας ύφεσης και της αβεβαιότητας που κυριαρχεί θα αυξηθεί και θα μειώσει περισσότερο την αξία των υποδομών και των κρατικά ελεγχόμενων εταιρειών.
- Πράσινη στροφή για την παραγωγή ενέργειας, η οποία αποτελεί βασικό στοιχείο του κόστους μεταποίησης. Η εκτόξευση των τιμών της αγοράς ρύπων απειλούν την ενεργειακή επάρκεια της χώρας στο προσεχές μέλλον. Η περίπτωση του κλάδου χάλυβα είναι χαρακτηριστική των ολέθριων συνεπειών που έχει στις επιχειρήσεις η έλλειψη φτηνής (συγκριτικά με άλλες χώρες) ενέργειας.
- Οι μισθοί θα πρέπει να επανέλθουν ταχύτερα στα προ κρίσεως επίπεδα με παράλληλη μείωση του μισθολογικού κόστους, το οποίο επιβαρύνει τις επιχειρήσεις. Με αυτόν τον τρόπο θα επανακινητοποιηθεί η εσωτερική αγορά και θα ενεργοποιηθεί το εμπόριο.
- Τα κλειστά επαγγέλματα πρέπει ανοίξουν για μεγαλύτερη μείωση των τιμών από εκείνη του διαθέσιμου εισοδήματος, ώστε να παραμείνει όσο γίνεται ανεπηρέαστη η αγοραστική δύναμη των πολιτών.
- Οι ΟΤΑ οφείλουν να συμπιέσουν το κόστος ιδίως τα δημοτικά τέλη στον μέγιστο δυνατό βαθμό.
Αυτά αποτελούν μερικά μόνο μέτρα, τα οποία εφόσον εφαρμοστούν, θα βοηθήσουν την οικονομία να ανακτήσει την αναπτυξιακή της δυναμική. Με αυτόν τον τρόπο το κόστος δανεισμού (τα spreads) θα πέσει και θα μπορέσει η ανάπτυξη να περάσει σταδιακά στον μικρομεσαίο επιχειρηματία, ο οποίος παλεύει να επιβιώσει σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες. Με την σειρά του αυτός θα προσλάβει κόσμο, η ανεργία θα πέσει και θα ανασάνουν το ασφαλιστικό σύστημα λόγω των αυξημένων εισφορών και οι τραπεζικοί ισολογισμοί λόγω της εξυπηρέτησης των κόκκινων δανείων. Το βέβαιο είναι ότι θα πρέπει να μετατοπιστεί το κέντρο της οικονομικής πολιτικής από τους φόρους και πιο συγκεκριμένα τους επαχθείς φόρους στις μεταρρυθμίσεις.
Η Ευρώπη είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει την οικονομική αβεβαιότητα;
Για να μπορέσει ένα σύνολο κρατών να αντιμετωπίσει την οικονομική αβεβαιότητα πρέπει σε πρώτο στάδιο να υπάρχει συναντίληψη για το πρόβλημα τόσο ως προς τα αίτια, όσο και ως προς τον τρόπο επίλυσης. Η παρούσα κατάσταση έχει ως εξής: οι ΗΠΑ και η ΕΕ, δύο από τους βασικότερους πόλους του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος σημειώνουν ανάπτυξη στην οικονομία για εννέα και έξι συνεχόμενα χρόνια αντίστοιχα. Οι ΗΠΑ πέτυχαν να ενεργοποιήσουν την οικονομία τους μετά το κραχ της αγοράς ακινήτων το 2008 με την σταθεροποίηση του τραπεζικού τους συστήματος και μετέπειτα την υιοθέτηση μηδενικών επιτοκίων μέσω της FED. Η ΕΕ εισήλθε στο μονοπάτι της ανάπτυξης με μία καθυστέρηση, λόγω της ποσοτικής χαλάρωσης – QE – που εφάρμοσε ο Ντράγκι, στον οποίο χρεώνεται και η διάσωση του ευρώ. Η χρήση όμως αυτών των νομισματικών εργαλείων οδεύει προς το τέλος της. Στις ΗΠΑ τα επιτόκια θα αυξηθούν και στην Ευρώπη η ποσοτική χαλάρωση σταδιακά περιορίζεται. Στην Κίνα γίνεται προσπάθεια μετατροπής του οικονομικού μοντέλου σε εντονότερα καταναλωτικό και για πρώτη φόρα αξιωματούχοι δίνουν μάχη προσδιορισμού και λήψης μέτρων για τον περιορισμό του σκιώδους τραπεζικού συστήματος. Ο συνδυασμός των ανωτέρω συνεπικουρούμενος από το γεγονός ότι οι ΗΠΑ κινούνται σε πρωτοφανή χαμηλά επίπεδα ανεργίας κλίνουν την πλάστιγγα υπέρ μίας επιβράδυνσης της παγκόσμιας ανάπτυξης και της εισόδου στην “καυτή” περιοχή της ύφεσης.
Η Ευρώπη για να μπορέσει να απαντήσει στην παγκόσμια αυτή πρόκληση πρέπει να κινηθεί προς το μοντέλο των ΗΠΑ, οι οποίες διαθέτουν κοινή εξωτερική πολιτική, στρατό, θεσμούς και σύνταγμα. Το σημαντικότερο όμως χαρακτηριστικό τους αποτελεί το σύστημα αυτόματης αναδιανομής πόρων. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ η Ενωμένη Ευρώπη αποτελεί μία νομισματική ένωση χωρίς τα τρία προαπαιτούμενα και, δυστυχώς, χωρίς μηχανισμό αναδιανομής πόρων. Απαιτείται πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης, αλλά για να μπορέσει να χτιστεί σωστά αυτό το οικοδόμημα πρέπει να χαρακτηρίζεται από αλληλεγγύη.
Πρέπει να αποφευχθεί αυτό που βίωσε η Ελλάδα και που γλίτωσε λόγω του μεγέθους της η Ιταλία. Μία άνευ προηγουμένου τιμωρητική – σαδιστική μονεταριστική πολιτική, που περιοριζόταν στην μείωση του ελλείμματος χωρίς κανένα παράλληλο εργαλείο αναπτυξιακής προοπτικής. Αντίθετα πρέπει να κινηθούμε όπως οι ΗΠΑ που έπραξαν τα ακόλουθα:
- ξεπέρασαν σε μηδενικό χρόνο τις όποιες ενστάσεις περί ηθικού-συστημικού ρίσκου και έσωσαν τις τράπεζες. Είναι γνωστό σε όλους ότι οι τράπεζες μέσα από τα πολύπλοκα χρηματοοικονομικά προϊόντα ευθύνονταν όχι τόσο για την κρίση αλλά για το βάθος της. Η σωτηρία των τραπεζών μέσω των μηχανισμών TARP εξασφάλισε την βιωσιμότητα των τραπεζών, της ασφαλιστικής AIG και σε βάθος χρόνου την γρήγορη ανάκαμψη της οικονομίας με κέρδος μάλιστα 8% ετησίως για το δημόσιο για όσα κεφάλαια τους δάνεισε.
- μείωσαν φορολογικούς συντελεστές στο 95% των οικογενειών
- έριξαν ζεστό χρήμα στην αγορά μέσω των μηδενικών επιτοκίων της FED.
Αυτά μπορούν να ενσωματωθούν σε ένα σύστημα αμοιβαιοποίησης χρέους και με την δημιουργία του ευρωομολόγου. Οι αγορές τότε θα κατανοήσουν την συστημική σταθερότητα που ευθέως αμφισβητούν. Παράλληλα θα πρέπει στις χώρες με τα “θαμπά” πρωτογενή πλεονάσματα και αυτές που δεν έχουν ιδιαίτερα εξαγωγικό προσανατολισμό να δοθούν περαιτέρω ενισχύσεις ώστε να μπορέσουν να εκβιομηχανοποιηθούν και να βελτιώσουν ουσιαστικά τις μακροοικονομικές τους επιδόσεις. Με αυτόν το τρόπο θα μειωθεί η ανομοιογένεια των επί μέρους οικονομιών και θα μπορέσει να διαμορφωθεί μια κοινή ευρωπαϊκή συνείδηση. Μόνο μέσω της προαναφερθείσας διαδικασίας θα μπορέσει η Ευρώπη να αντιμετωπίσει σε σωστή και βιώσιμη βάση την οικονομική αβεβαιότητα και να εξασφαλίσει το συμφέρον των πολιτών της.
Ως ειδικός σε θέματα ναυτιλίας θα θέλαμε ένα σύντομο σχόλιο σας για το ναυτιλιακό γίγνεσθαι το 2019. Υπάρχουν κίνδυνοι στους οποίους θα πρέπει να εστιάσουμε;
Η ναυτιλία επηρεάζεται από το διεθνές εμπόριο το οποίο διεξάγεται κατά 75% δια θαλάσσης. Όσο η παγκόσμια οικονομία αναπτύσσεται και οι παγκόσμιες εξαγωγές προϊόντων και πρώτων υλών αυξάνονται μεγαλώνει η ζήτηση για πλοία (υπό την προϋπόθεση συγκεκριμένων περιοχών φόρτωσης και εκφόρτωσης ώστε να μην αλλάζουν οι αποστάσεις και κατ’επέκταση τα τονομίλια). Ο εμπορικός πόλεμος που μαίνεται δημιουργεί αρρυθμίες και παράλληλα η ντιρεκτίβα του IMΟ, κατά την οποία θα πρέπει μέχρι το 2020 να υπάρξει περιορισμός των εκπομπών διοξειδίου του θείου που προέρχεται από την κίνηση των πλοίων σε παγκόσμιο επίπεδο. Η μέθοδος της εφαρμογής ειδικών φίλτρων (scrubbers) αποτελεί μία επένδυση που κυμαίνεται από ένα έως δύο εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, γεγονός που καθιστά ιδιαίτερα επιφυλακτικούς τους πλοιοκτήτες που δεν έχουν σύγχρονα πλοία και θεωρούν ότι βρίσκονται κοντά στην λήξη της οικονομικής και τεχνικής τους ζωής. Σε περίπτωση που δεν προχωρήσουν οι μικρομεσαίοι αλλά και οι μεγάλοι πλοιοκτήτες στον εκσυγχρονισμό, με τον οποίο έχουν ανοιχτά διαφωνήσει, πολλά πλοία θα θεωρηθούν μη εκμεταλλεύσιμα, η προσφορά τονάζ θα μειωθεί και οι ναύλοι θα ανέβουν απότομα. Το μακροπρόθεσμο αρνητικό σενάριο είναι ότι θα συμπιεστούν τα περιθώρια ελιγμών των μικρομεσαίων πλοιοκτητών, που δίνουν μάχη να ξεπληρώσουν τα καράβια τους. Πολλοί από αυτούς ίσως βγουν από την κούρσα εκσυγχρονισμού του στόλου τους. Η απόφαση επίσης μπορεί να θεωρηθεί ως ελλιπής αφού δεν υπάρχουν slots σε εταιρείες και ναυπηγεία να καλύψουν την συνολική ζήτηση που θα προκύψει. Δεν έχει γίνει σε θεσμικό επίπεδο έρευνα των διαθέσιμων κενών θέσεων με αποτέλεσμα και να επιθυμεί κάποιος να προχωρήσει στον “εκσυγχρονισμού” του στόλου του να είναι πρακτικά αδύνατο μέσα στους λίγους επόμενους μήνες να το καταφέρει. Ας ελπίσουμε ότι θα αποφασιστεί μία μεγάλη μεταβατική περίοδος δέκα ετών και ταυτόχρονα θα επιβληθεί κανονισμός slow steaming. Η μειωμένη ταχύτητα πλεύσης θα οδηγούσε σε δραστική μείωση των ρύπων, αφού ισχύει ο κανόνας του κύβου που προβλέπει ότι μια αύξηση του ένα τοις εκατό στην ταχύτητα οδηγεί σε τρία τοις εκατό αύξηση της κατανάλωσης και αντίστοιχα στην μείωση. Παράλληλα θα είχαν οι πλοιοκτήτες χρόνο να διαμορφώσουν την στρατηγική τους για την επέκταση και αναδιάρθρωση του στόλου τους. Σε αντίθετη περίπτωση θα επιβιώσουν ελάχιστα μεγάλα εταιρικά σχήματα σε μία αγορά που κατεξοχήν λόγω του φιλελεύθερου χαρακτήρα της προσέφερε πολλά στο διεθνές εμπόριο.