Κατέρρευσε η ενότητα που επέδειξε η Ευρώπη στο θέμα της Σαουδικής Αραβίας
Του Julien Barnes-Dacey
European Council On Foreign Relations
Πέντε μήνες μετά από τη δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Jamal Khashoggi στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη, η ευρωπαϊκή οργή για την δολοφονία έχει εξασθενήσει. Ίσως προβλέψιμα, τα μεγάλα κράτη-μέλη της ΕΕ επιστρέφουν τώρα σιωπηλά στις στενές, μακροχρόνιες στρατηγικές συνεργασίες τους με τη Σαουδική Αραβία. Σε αυτό το πλαίσιο, το Λονδίνο συγκεκριμένα εστιάζει στο να συνεργαστεί στενά με το Ριάντ για να διατηρήσει την υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας για την πολιτική διαδικασία στην Υεμένη.
Αν και αυτή η στροφή είναι κατανοητή δεδομένης της σοβαρής ανθρωπιστικής κρίσης στη χειμαζόμενη από τον πόλεμο χώρα, η νέα προσέγγιση των ευρωπαϊκών κρατών εγείρει ερωτήματα για την ευρύτερη στρατηγική τοποθέτηση της Σαουδικής Αραβίας. Από ορισμένες απόψεις, το Ηνωμένο Βασίλειο επανέρχεται τώρα σε μια στρατηγική η οποία τα τελευταία χρόνια, έχει αποτύχει να μετριάσει σημαντικά την αποσταθεροποίηση των σαουδαραβικών δραστηριοτήτων στη Μέση Ανατολή -και απομακρύνεται από μια πιο διεκδικητική και ενωτική ευρωπαϊκή προσέγγιση η οποία έχει αποδειχθεί πιο εποικοδομητική, όχι μόνο στην Υεμένη.
Η αλλαγή στη θέση του Ηνωμένου Βασιλείου πιστοποιήθηκε από την επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Jeremy Hunt στο Ριάντ πριν από λίγες ημέρες. Στη διάρκεια του ταξιδιού, ο Hunt συνάντησε τον Ibrahim al-Assaf, του οποίου ο πρόσφατος διορισμός ως υπουργού Εξωτερικών, φάνηκε ότι στόχο είχε να σηματοδοτήσει την μετά-Khashoggi μεταρρύθμιση στη Σαουδική Αραβία. “Η στρατηγική μας συνεργασία με τη Σαουδική Αραβία, μας βοηθάει να διατηρήσουμε το Ηνωμένο Βασίλειο ασφαλές, και να συζητήσουμε με ειλικρίνεια ζητήματα που μας ενδιαφέρουν”, τουήταρε ο Hunt μετά από την επίσκεψή του. Πρόσθεσε ότι συζήτησαν επίσης “μεταρρυθμίσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τρέχοντα ζητήματα συμπεριλαμβανομένου και αυτού του Khashoggi, των γυναικών ακτιβιστών”.
Αυτό σηματοδότησε μια μετατόπιση από την διεκδικητική στάση που είχε τηρήσει η Ευρώπη αμέσως μετά τη δολοφονία του Khashoggi. Σε αυτό το σημείο, οι υπουργοί Εξωτερικών της Γαλλίας, της Γερμανίας, και του Ηνωμένου Βασιλείου, έλαβαν το πρωτοφανές μέτρο του να ενωθούν ανοιχτά στο αίτημά τους για “ολοκληρωμένη, διάφανη και αξιόπιστη έρευνα” για τη δολοφονία. Δήλωσαν πως οι σχέσεις Σαουδικής Αραβίας-Ευρώπης, θα διαμορφωνόταν από τη φύση της απάντησης του Ριάντ.
Τα ευρωπαϊκά κράτη παραμένουν επιφυλακτικά στο να “αγκαλιάσουν” εμφανώς για άλλη μία φορά, τον de facto ηγέτη της Σαουδικής Αραβίας, τον πρίγκιπα του θρόνου Mohammed bin Salman. Και εξασφάλισαν ότι δεν θα βρισκόταν στη Σύνοδο Κορυφής μεταξύ της ΕΕ κσι του Αραβικού Συνδέσμου που διεξήχθη στην Αίγυπτο τον προηγούμενο μήνα. Ωστόσο λίγο εξ αυτών ζητούν ακόμη μια αξιόπιστη έρευνα για την υπόθεση Khashoggi (παρόλο που πολλοί Ευρωπαίοι ψηφοφόροι -όπως και το αμερικανικό Κογκρέσο- δεν είναι και τόσο έτοιμοι να αφήσουν το ζήτημα να ξεχαστεί). Η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο πιέζουν ταυτόχρονα τη Γερμανία να αντιστρέψει ένα εμπάργκο όπλων στη Σαουδική Αραβία, ένα μέτρο που αυτή τη στιγμή εμποδίζει την παράδοση των αεροσκαφών Eurofighter Typhoon που κατασκευάστηκαν με γερμανικά εξαρτήματα. Ορισμένα κράτη-μέλη επίσης προσφάτως υποχώρησαν σε μια απόφαση της ΕΕ να τοποθετήσουν τη Σαουδική Αραβία σε μια λίστα για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος.
Η ήπια προσέγγιση της Ευρώπης πιθανότατα υποκινήθηκε από την αναγνώριση ότι δεν υπάρχει πλέον η προοπτική μιας διαφανούς έρευνας για τη δολοφονία και της πεποίθησης ότι η συνεχής πίεση απλώς θα αποξενώσει το Ριάντ. Ενώ έχει συλλάβει 11 Σαουδάραβες πολίτες για το έγκλημα, το Ριάντ απορρίπτει σθεναρά τις κατηγορίες ότι η δολοφονία δόθηκε από την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας -παρά τις αξιολογήσεις των αμερικανικών υπηρεσιών περί του αντιθέτου. Ακόμη και με την έντονη διεθνή πίεση, δεν υπάρχει προοπτική μιας σαουδαραβικής έρευνας που θα αξιολογούσε με διαφάνεια αυτούς τους ισχυρισμούς.
Η υποχώρηση της επιμονής της Ευρώπης σε μια τέτοια έρευνα, καλύπτει αυτό που ήταν μια εντυπωσιακή στιγμή συνοχής σε ένα δύσκολο θέμα. Η ηχηρή ενότητα Βερολίνου, Παρισιού και Λονδίνου -έχοντας και την ευρύτερη ευρωπαϊκή στήριξη- έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις παραδοσιακές ήσυχες συζητήσεις με το ΡΙάντ σε διχαστικά ζητήματα, καθώς και με δεκαετίες ενδο-ευρωπαϊκού ανταγωνισμού αναφορικά με τα στρατηγικά και οικονομικά κέρδη των στενών δεσμών με τους Σαουδάραβες. Μένοντας ενωμένοι, οι Ευρωπαίοι προστάτευσαν τους εαυτούς τους από τον Σαουδική καταδίκη. Πραγματικά, ενώ τα προηγούμενα ευρωπαϊκά εμπάργκο όπλων κατέληγαν σε τιμωρητικά μέτρα εναντίον της Γερμανίας, το Ριάντ απάντησε στα μετά τη δολοφονία Khashoggi μέτρα με μια προσπάθεια να ενισχυθούν οι δεσμοί τους.
Επιπλέον, η αυξημένη πίεση των Ευρωπαίων και των Αμερικανών πιθανώς διαδραμάτισε κάποιο ρόλο στο να δημιουργήσει μια πιο “μετρημένη” θέση των Σαουδαράβων για την Υεμένη, η οποία περιλαμβάνει μια ώθηση για την κυβέρνηση της Υεμένης να αποδεχθεί την Συμφωνία της Στοκχόλμης για την οποία έχει μεσολαβήσει ο ΟΗΕ -μια συμφωνία που παράσχει κάποια ελπίδα για τον τερματισμό της καταστροφικής σύγκρουσης στη χώρα. Ενώ οι Ευρωπαίοι απέτυχαν να διερευνήσουν με αξιοπιστία τη δολοφονία Khashoggi και έχουν κάνει λίγα για να αντιταχθούν ουσιαστικά στην έντονη εσωτερική καταστολή που βρίσκεται σε εξέλιξη στη Σαουδική Αραβία, αυτή η πρόοδος αναφορικά με την Υεμένη είναι ευπρόσδεκτη.
Παρόλα αυτά, το Ηνωμένο Βασίλειο πιέζει ξανά τώρα μόνο του, προσπαθώντας να ενισχύσει τη διμερή συνεργασία με τη Σαουδική Αραβία και να χρησιμοποιήσει αυτή τη σχέση για να επιφέρει μόνιμες βελτιώσεις στην Υεμένη. Η “στρατηγική συνεργασία την οποία έχει το Ηνωμένο Βασίλειο με την Σαουδική Αραβία, είναι αυτή που μας επιτρέπει να έχουμε μια μεγάλη επιρροή στις προσπάθειες ειρήνευσης στην Υεμένη”, τονίζει ο Hunt, σηματοδοτώντας μια επιστροφή στην μακροχρόνια πολιτική του Ηνωμένου Βασιλείου -η οποία κάθε άλλο παρά επιτυχημένη ήταν δεδομένης της διάρκειας και του βάθους της κρίσης της Υεμένης. Εργαζόμενοι προς αυτή την κατεύθυνση, Παρίσι και Λονδίνο ήταν πρόθυμες να κριτικάρουν ανοιχτά το γερμανικό εμπάργκο όπλων, ως εκ τούτου αποδεικνύοντας ότι η ευρωπαϊκή ενότητα μετά τη δολοφονία Khashoggi αναφορικά με τη Σαουδική Αραβία, καταρρέει.
Παραμένει ασαφές τι μπορεί να πετύχει αυτή τη προσέγγιση όταν αποσυνδεθεί από την ενοποιημένη ευρωπαϊκή εξουσία. Το Ηνωμένο Βασίλειο ουσιαστικά βασίζεται στην ελπίδα ότι το Ριάντ έχει μάθει από την υπόθεση Khashoggi και τις ευρύτερες περιφερειακές “ατυχίες” των τελευταίων ετών. Αυτό μπορεί να είναι ένα επικίνδυνο στοίχημα, δεδομένης της εκτεταμένης αστάθειας στη Μέση Ανατολή και της συγκρουσιακής συμπεριφοράς της κυβέρνησης trump απέναντι στην περιοχή (όπως αποδεικνύεται από την αντί-ιρανική Σύνοδο Κορυφής που έλαβε χώρα προσφάτως στη Βαρσοβία). Σε αντίθεση με τον ομόλογό του, του Ηνωμένου Βασιλείου, ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Heiko Maas έχει αφήσει να εννοηθεί ότι το Βερολίνο δεν θα δώσει στο Ριάντ αυτό το όφελος της αμφιβολίας. Απαντώντας στα αιτήματα του Λονδίνου για τερματισμό του εμπάργκο όπλων, δήλωσε πως οποιαδήποτε απόφαση θα “εξαρτηθεί από τις εξελίξεις στη σύγκρουση στην Υεμένη και από το εάν αυτά που συμφωνήθηκαν στις συζητήσεις ειρήνευσης στην Στοκχόλμη, εφαρμόζονται”.
