Η οικουμενική διάσταση του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού

Γράφει ο Λάμπρος Τζούμης
Αντιστράτηγος ε.α.

Κριτική ασκείται με άρθρο που διάβασα στο διαδίκτυο αναφορικά με εκδήλωση που οργανώνεται αύριο 6 Απρ. 2019 στην Κομοτηνή με τη συμμετοχή του μουσικοχορευτικού συγκροτήματος «Περιστρεφόμενοι Δερβίσηδες» και αναφέρεται ότι δεν επιτρέπεται να προβάλλουμε τον τουρκικό πολιτισμό. Με αφορμή τα παραπάνω να επισημάνω κάποια σημεία από τη διατριβή μου στη Σχολή Εθνικής Άμυνας με θέμα: «Η Ελλάδα ως πολιτισμική γέφυρα μεταξύ μουσουλμανικού κόσμου και Δύσης», σχετικά με την επίδραση της ελληνικής φιλοσοφίας και του χριστιανισμού στο πολιτικό και θρησκευτικό υπόβαθρο του Ισλάμ που σχετίζεται με το θέμα.

Το τάγμα των «περιστρεφόμενων δερβίσηδων» ιδρύθηκε το 1240 μ.χ. από τον Jelaladdin Rumi (Τζελαλεδίν Ρουμί), δηλ. Ρωμαίο ή Έλληνα. Ονομαζόταν Ρωμηός όχι επειδή ήταν Έλληνας αλλά διότι ήταν βαθειά επηρεασμένος από τον Πλάτωνα και είχε στενές σχέσεις με νεοπλατωνιστές μοναχούς της μονής του Αγίου Χαρίτωνα του Ικονίου της Τουρκίας, πόλης που ίδρυσε το τάγμα. Από της ιδρύσεως του τάγματος ο Jelaladdin, καθιέρωσε ειδικό κανόνα σύμφωνα με τον οποίο η προσευχή των μοναχών έπρεπε να συνοδεύεται από μουσική και χορό. Η τελετουργία του χορού έχει μια μυσταγωγία που σκοπός της είναι να απελευθερώσει την ψυχή και να την φέρει πιο κοντά στο Θεό.

Ο χορός των Δερβίσηδων έχει στενή σχέση με το τελετουργικό μέρος των ορφικών μυστηρίων. Παρόμοιος χορός αναφέρεται στους ορφικούς ύμνους και είχε τον ίδιο σκοπό : «Ω σεις Κουρήτες που πηδάτε και βαδίζετε ρυθμικά σύμφωνα με τα τραγούδια σας, που περιστρέφεστε σαν ρόμβοι (σβούρες) και ζείτε στα βουνά. Εσείς πρώτοι καθιερώσατε και την τελετουργία (μυστήρια)». To ρήμα ρέμβω (το οποίο συνδέεται με το λέξη «ρόμβος») σημαίνει κατά τον Πλούταρχο την ψυχή που κινείται έξω από το σώμα. Ακόμη και σήμερα υπάρχει η λαϊκή δοξασία σε κατοίκους του όρους Παγγαίου να μη ρέ(μ)βονται, επειδή υπάρχει ο φόβος να φύγει η ψυχή τους έξω από το σώμα. Η προετοιμασία για τον χορό των Περιστρεφόμενων Δερβίσηδων περιλαμβάνει αρχικά μουσική από φλάουτο και κύμβαλα. Οι Δερβίσηδες αρχίζουν το χορό αργά πραγματοποιώντας το γύρο της αίθουσας τρεις φορές, πού συμβολίζουν τους σταθμούς πού οδηγούν στο Θεό, την οδό της γνώσης, της ενόρασης και της αγάπης. Αρχίζουν να στριφογυρίζουν, με το δεξί χέρι υψωμένο προς τον ουρανό για να δεχτούν τη χάρη του Θεού και το αριστερό στραμμένο προς τη γη για να μεταδώσουν αυτή τη χάρη στον κόσμο. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή μπαίνει στον χορό και ο επικεφαλής και ό ρυθμός επιταχύνεται. Με την λάμψη της γνώσης του, γίνεται ό ήλιος και οι Δερβίσηδες, σαν τους πλανήτες, περιστρέφονται γύρω από τον εαυτό τους και γύρω του, κοινωνώντας έτσι με τον νόμο του σύμπαντος. Στριφογυρίζουν όλο και πιο γρήγορα και όλο τους το είναι, είναι εγκαταλελειμμένο και τεντωμένο προς τη μυστικιστική έκσταση, την ένωση με την ύψιστη πραγματικότητα, το Θεό.

Μετά το πέρας του χορού λαμβάνουν χώρα τα ονομαζόμενα γεύματα των «αδελφών», τα οποία είναι γνωστά ως 12 υπηρεσίες και ως τελετουργικό προσευχής συναντάτε και σ’ ένα ακόμη ισλαμικό τάγμα τους «Αλεβήδες». Και στις δύο περιπτώσεις η παραπομπή στο Μυστικό Δείπνο είναι προφανής και η επίδραση ακόμα και στο Ισλάμ του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού καταδεικνύει την οικουμενική του διάσταση.