Πως ένας «Φαραώ» χαλάει τα σχέδια Τούρκων και Αμερικανών
Γράφει ο Γιώργος Λυκοκάπης
Δεν λένε να κοπάσουν οι διαδηλώσεις στο Σουδάν, παρά την ανατροπή του Ομάρ Μπασίρ. Οι διαδηλωτές απαιτούν άμεσα τον σχηματισμό «πολιτικής κυβέρνησης», χωρίς τους εκπροσώπους του παλαιού καθεστώτος. Πλέον ο σουδανικός στρατός ασκεί την διακυβέρνηση της χώρας, μέσω του Μεταβατικού Στρατιωτικού Συμβουλίου. Δεσμεύτηκε να μην χρησιμοποιήσει βία εις βάρος των διαδηλωτών. Σε όλους τους τόνους διαβεβαιώνει, πως δεν σκοπεύει σε μία πραξικοπηματική κατάληψη της εξουσίας.
Έχει ήδη ξεκινήσει συλλήψεις στελεχών του καθεστώτος Μπασίρ, σε μία προσπάθεια να ηρεμήσει τα πνεύματα. Όμως οι διαδηλωτές δεν αρκούνται στις κινήσεις «καλής θέλησης» των ενόπλων δυνάμεων. Δεν ξεχνούν πως ο στρατός ήταν μέχρι πρότινος σύμμαχος του Ομάρ Μπασίρ. Έχουν αποφασίσει να μην επαναπαυτούν στις βεβαιώσεις του στρατού, όπως οι Αιγύπτιοι το 2013.
Τότε, οι οργανώσεις που πρωτοστάτησαν στις διαδηλώσεις κατά του Χόσνι Μουμπάρακ, έσπευσαν να υποστηρίξουν την πραξικοπηματική ανατροπή της κυβέρνησης των Αδελφών Μουσουλμάνων, που ακολούθησε. Για μία σειρά από κόμματα (ανάμεσα τους και το Αιγυπτιακό Κομμουνιστικό Κόμμα), η επέμβαση του αιγυπτιακού στρατού ήταν μία «προσωρινή λύση». Μία ιδανική λύση ανάγκης, έναντι της «ισλαμικής δικτατορίας» που σχεδίαζε η κυβέρνηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.
Όμως ο ισχυρός άνδρας των ενόπλων δυνάμεων, ο στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, δεν είχε καμία διάθεση να μοιραστεί την εξουσία. Αντί να προχωρήσει στον εκδημοκρατισμό της Αιγύπτου, εγκαθίδρυσε ένα αυταρχικό στρατιωτικό καθεστώς. Όσοι προσδοκούσαν πως η επέμβαση του αιγυπτιακού στρατού θα αποτελούσε μία προσωρινή λύση, γρήγορα διαψεύστηκαν. Αυτό αποδεικνύει η πρόσφατη συνταγματική μεταρρύθμιση στην Αίγυπτο, η οποία είναι κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του προέδρου Σίσι.
Δύσκολη η συνύπαρξη του «Φαραώ» με τον Τραμπ
Ο Αιγύπτιος πρόεδρος μπορεί να παραμείνει στην εξουσία μέχρι το 2030, θέτοντας εκ νέου υποψηφιότητα. Η συνταγματική μεταρρύθμιση ενισχύει τις προεδρικές εξουσίες έναντι της Δικαιοσύνης και του Τύπου. Δεν μοιάζει υπερβολικός ο ισχυρισμός πως ο Σίσι αποκτά εξουσίες «Φαραώ». Έχοντας καταπνίξει κάθε αντιπολιτευτική δραστηριότητα στο εσωτερικό, δεν φοβάται τις διεθνείς αντιδράσεις.
Η Δύση δεν θα ρισκάρει να διακινδυνεύσει τη σταθερότητα της μεγαλύτερης χώρας του αραβικού κόσμου. Η ΕΕ υπολογίζει στην Αίγυπτο για την αναχαίτιση των μεταναστευτικών ροών και την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Όσον αφορά τις ΗΠΑ, προσδοκούν σε μία άριστη συνεργασία με την αιγυπτιακή κυβέρνηση. Ο πρόεδρος Τραμπ έπλεξε το εγκώμιο του Αιγύπτιου ομολόγου του, κατά την επίσκεψη του τελευταίου στις ΗΠΑ.
Υπάρχει, όμως, έντονη ενόχληση στην Ουάσιγκτον για τις προθέσεις του να προμηθευτεί ρωσικά αεροπλάνα SU-35. Ο Τραμπ δεν επιβεβαίωσε τα σενάρια για αμερικανικές κυρώσεις εις βάρος της Αιγύπτου, που συζητούνται όλο και περισσότερο στην Ουάσιγκτον. Δεν θα είναι πάντως η πρώτη φορά που η κυβέρνηση Τραμπ θα επιβάλει οικονομικά αντίποινα στην Αίγυπτο.
Τον Αύγουστο του 2017, η Ουάσιγκτον ανακοίνωσε την περικοπή 300 εκατομμυρίων δολαρίων από την οικονομική βοήθεια στην Αίγυπτο. To State Department επικαλέστηκε την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην χώρα. Ο συγκεκριμένος ισχυρισμός έμοιαζε προσχηματικός, πόσο μάλλον όταν αναφερόμαστε στην κυβέρνηση Τραμπ. Αυτό που ενόχλησε τότε τον μεγιστάνα, ήταν οι άριστες σχέσεις του καθεστώτος Σίσι με την Βόρεια Κορέα.
Είναι ο Σίσι ο νέος Νάσερ;
Οι καλές σχέσεις της Αιγύπτου με την Πιονγιάνγκ είναι μία παράδοση στην εξωτερική πολιτική της αραβικής χώρας, που ξεκινάει από τα χρόνια του Ανουάρ Σαντάτ. Όμως, ο σημερινός Αιγύπτιος πρόεδρος, σε αντίθεση με τους προκατόχους του, επιθυμεί να περιορίσει την εξάρτηση της Αιγύπτου από τις ΗΠΑ. Γι’ αυτό επιδιώκει στενές σχέσεις με την Ρωσία και την Κίνα, θυμίζοντας, σε κάποιον βαθμό, τον συνταγματάρχη Νάσερ.
Μοιάζει αβάσιμος ένας παραλληλισμός του Σίσι με το Νάσερ, τον λαοφιλή ηγέτη της Αιγύπτου και στενό σύμμαχο της ΕΣΣΔ. Ο νασερισμός, ένα κράμα σοσιαλισμού και εθνικισμού, υπήρξε ιδεολογικό σημείο αναφοράς για τον αραβικό κόσμο. Ήταν ο φόβος και ο τρόμος για τις μοναρχίες της Σαουδικής Αραβίας και της Ιορδανίας. Όμως, η Ρωσία του Πούτιν δεν αποτελεί επαναστατική απειλή, όπως η Σοβιετική Ένωση. Την σημερινή ρωσοφοβία του αμερικανικού κατεστημένου δεν συμμερίζονται πλέον, ούτε οι Σαουδάραβες.
Ο Νάσερ ήταν ο μεγάλος εχθρός του Ισραήλ, ενώ ο Σίσι έχει επιλέξει να είναι σύμμαχος του εβραϊκού κράτους. Στο μόνο που συμφωνεί ο Σίσι με το Νάσερ είναι στην σκληρή αντιμετώπιση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, της μεγαλύτερης οργάνωσης του πολιτικού Ισλάμ στον αραβικό κόσμο. Ο Τραμπ, σε αντίθεση με τον προκάτοχο του, δεν πολυνοιάζεται για την τύχη τους. Ο Ομπάμα είχε υποστηρίξει την κυβέρνηση των Αδελφών Μουσουλμάνων.
Επισκεπτόμενος την Αίγυπτο ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Πομπέο, κατηγόρησε τον Ομπάμα ότι δεν «κατανόησε επαρκώς την Αραβική Άνοιξη«. Ο Πομπέο ισχυρίστηκε ότι ο τέως Αμερικανός πρόεδρος υποτίμησε την απειλή του πολιτικού Ισλάμ, φέρνοντας ως παράδειγμα την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους. Ο συγκεκριμένος ισχυρισμός, βρίσκει απολύτως σύμφωνη την αιγυπτιακή κυβέρνηση.
Ένα αραβικό ΝΑΤΟ
Οι ΗΠΑ προβλέπουν στην συγκρότηση της Στρατηγικής Συμμαχίας για την Μέση Ανατολή. Από κοινού με το Ισραήλ και την Σαουδική Αραβία, επιθυμούν ένα «αραβικό ΝΑΤΟ, έναντι του Ιράν. Η Αίγυπτος έχει καθοριστικό ρόλο στα αμερικανικά σχέδια, μιας και είναι η ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη του αραβικού κόσμου. Το καθεστώς Σίσι έχει άριστες σχέσεις με το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία, τους παραδοσιακούς συμμάχους των ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή.
Όμως, δυστυχώς γι’ αυτούς, ο στρατηγός Σίσι τους χαλάει τα σχέδια. Συμφωνεί σε μία στρατιωτική συνεργασία των αραβικών χωρών, αλλά δεν επιθυμεί να βάλει στο στόχαστρο το Ιράν. Σε αντίθεση με τους συμμάχους του, ο Αιγύπτιος πρόεδρος δεν βλέπει ως απειλή την επιρροή της Τεχεράνης. Στην πραγματικότητα προσδοκά σε ένα αραβικό ΝΑΤΟ έναντι της Τουρκίας! Θεωρεί πως είναι η κυβέρνηση Ερντογάν που υπονομεύει την ειρήνη και την σταθερότητα της Μέσης Ανατολής.
Ο Σίσι βλέπει τον Τούρκο ομόλογό του ως ένα είδος καθοδηγητή των Αδελφών Μουσουλμάνων. Το Κάιρο έχει βάλει στο στόχαστρο τις νεοοθωμανικές φιλοδοξίες της Άγκυρας στη Μέση Ανατολή. Γι’ αυτό και υποστηρίζει την προέλαση του στρατάρχη Χάφταρ στην Λιβύη, όπως και τους κινηματίες του Σουδάν. Πρέπει να σημειώσουμε πως η Αίγυπτος κατάφερε και απέσπασε την παλαιστινιακή οργάνωση Χαμάς, από την επιρροή της Άγκυρας.
Ήρεμη δύναμη
Σε μία κίνηση με μεγάλη γεωπολιτική σημασία, η Αίγυπτος ανακοίνωσε την αποχώρησή της από το αραβικό ΝΑΤΟ. Ξεκάθαρα, η στρατηγική της Αιγύπτου αποκλείει έναν πόλεμο κατά του Ιράν. Σε ανακοίνωσή του, το ιρανικό υπουργείο Εξωτερικών ευχαρίστησε την αιγυπτιακή κυβέρνηση. Δυστυχώς για τον άξονα Ουάσιγκτον-Τελ Αβίβ-Ριάντ, ο στρατηγός Σίσι δεν είναι πρόθυμος να συμπράξει και να μετατραπεί σε τοποτηρητή τους.
Επομένως δύσκολα μπορεί να κατηγορηθεί ο Αιγύπτιος πρόεδρος σαν «χωροφύλακας» των Αμερικανών από τον μεγάλο του εχθρό, τον Ερντογάν. Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε την Αίγυπτο ήρεμη δύναμη του αραβικού κόσμου. Έχει μία ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, που παρουσιάζει γεωπολιτικά κέρδη. Αποφεύγει, όμως, τις ρητορικές εξάρσεις και τον πόλεμο προπαγάνδας, όπως συνηθίζει το καθεστώς Ερντογάν.
Παραφράζοντας την ιστορική ρήση του Κίσινγκερ, θα μπορούσαμε να πούμε πως «για ειρήνη στην Μέση Ανατολή θες την Αίγυπτο«. Μοιάζει να το έχουν κατανοήσει όλες οι πλευρές στην Μέση Ανατολή και βεβαίως και η Ελλάδα. Βλέπουμε πως η συμμαχία με την Αίγυπτο αποτελεί μία σταθερή επιλογή της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, ανεξαρτήτως κυβερνήσεων.
