Οι ψηφοφόροι αμφισβήτησαν το status quo της Ευρώπης
Της Judy Dempsey
Carnegie Europe
Ας αρχίσουμε με τα καλά νέα. Πρώτον, η προσέλευση των ψηφοφόρων στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που διεξήχθησαν στο διάστημα 23-26 Μαΐου, σημείωσε άλμα σε πάνω από 50%. Αυτή ήταν η πρώτη φορά τα τελευταία 50 χρόνια που περισσότεροι από τους μισούς Ευρωπαίους πολίτες, ανεξαρτήτως πολιτικής σχέσης, πήγαν και ψήφισαν για την ευρωβουλή.
Δεύτερον, τα ακροδεξιά κόμματα δεν τα πήγαν όσο καλά αναμενόταν, εκτός της Γαλλίας. Εκεί, το κόμμα της Marine Le Pen, National Rally, έλαβε σχεδόν το 24% των ψήφων, αφήνοντας το Renaissance του προέδρου Macron στη δεύτερη θέση.
Τρίτον, οι εκλογές στις περισσότερες χώρες αφορούσαν ζητήματα, ιδιαιτέρως την κλιματική αλλαγή. Οι Πράσινοι τα πήγαν εξαιρετικά καλά στη Γερμανία. Ανέβηκαν από το 10,7% στις εκλογές του 2014, σε πάνω από 20,6% φέτος, αφήνοντας τους Σοσιαλδημοκράτες σε ένα άθλιο 15,5%, χαμηλότερα από το 27,3% το 2014.
Οι Πράσινοι τα πήγαν καλά και σε άλλες χώρες επίσης, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων (αλλά επίσης μεταξύ των όχι και τόσο νέων). Τα κόμματα των Πρασίνων “έπαιξαν” με την κλιματική αλλαγή, ενώ πολλοί ψηφοφόροι θυμήθηκαν το περασμένο καλοκαίρι με τις πλημμύρες. Οι ψηφοφόροι είναι επίσης ενήμεροι για την επίδραση που έχει η κλιματική αλλαγή όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά επίσης και στον υπόλοιπο κόσμο, σε ό,τι αφορά στη μετανάστευση, στη γεωργία και στην απερήμωση. Και μην ξεχνάτε το ρόλο της Greta Thungberg, της 16χρονης Σουηδής μαθήτριας που έχει μεγάλη απήχηση στους νέους ανθρώπους.
Τέταρτον, οι εκλογές συνέπεσαν με κάποια δημοψηφίσματα που είχαν θετική έκβαση. Η Ιρλανδία ψήφισε την απελευθέρωση των νόμων περί διαζυγίου, ενώ σε ένα μη δεσμευτικό δημοψήφισμα στη Ρουμανία οι ψηφοφόροι απέρριψαν τις προσπάθειες της κυβέρνησης να δώσει χάρη στους πολιτικούς που κατηγορούνται για διαφθορά. Η Ιρλανδία επιβεβαίωσε ότι είναι μια κοινωνία που έχει αγκαλιάσει την αλλαγή και τον κοσμικό της χαρακτήρα με τον δικό της ρυθμό και με τρόπους που έχουν αλλάξει θεμελιωδώς το status quo. Οι Ρουμάνοι ακόμη ζητάνε να δοθεί τέλος σε ένα status quo που έχει δείξει τεράστια ανθεκτικότητα στην αλλαγή.
Και αυτό σημαίνουν αυτές οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Εκτός από την Πολωνία, την Ουγγαρία και λίγες άλλες χώρες όπου τα κυβερνώντα κόμματα είχαν άνετη νίκη, οι κυβερνήσεις ανά την ΕΕ είναι τώρα εξαιρετικά εύθραυστες.
Πάρτε για παράδειγμα τη Γερμανία. Η σταθερότητα και η αντοχή του κεντροδεξιού συνασπισμού της Καγκελαρίου Angela Merkel, των Χριστιανοδημοκρατών και των Σοσιαλδημοκρατών, δεν είναι πλέον δεδομένη. Η υποστήριξη για το SPD κατέρρευσε όχι μόνο στις ευρωεκλογές, αλλά επίσης και στις εκλογές για το κρατίδιο της Βρέμης που διεξήχθησαν την ίδια ημέρα. Το SPD είχε κυριαρχήσει σε αυτό το λιμάνι της Βόρειας Γερμανίας για περισσότερες από επτά δεκαετίες. Αυτή η φαινομενική ανικανότητα τελείωσε στις 26 Μαΐου, όταν ένας νέος Χριστιανοδημοκράτης, ο Carsten Meyer-Heder, νίκησε τον τωρινό δήμαρχο της πόλης-κράτους.
Όχι μόνο αυτό. Υπάρχουν πιθανότητες οι συντηρητικοί να σχηματίσουν συνασπισμό με τους Πρασίνους στη Βρέμη. Σε ομοσπονδιακό επίπεδο, είναι δύσκολο να δούμε την Andrea Nahles να παραμένει ηγέτης του SPD. Είναι ακόμη πιο δύσκολο να δούμε το κόμμα να παραμένει στον συνασπισμό της Merkel μέχρι τις επόμενες ομοσπονδιακές εκλογές, οι οποίες πρόκειται να διεξαχθούν το 2021.
Σε ό,τι αφορά την επιλεγμένη διάδοχο της Merkel, την Annegret Kramp-Karrenbauer, εκτός και αν αλλάξει τις πολιτικές της, οι ψηφοφόροι θα συνεχίσουν να απομακρύνονται από τα μεγάλα κόμματα της Γερμανίας. Πραγματικά, περισσότεροι από 1 εκατ. Ψηφοφόροι του CDU και ο ίδιος αριθμός των ψηφοφόρων του SPD αποχώρησαν στις 26 Μαΐου και οδηγήθηκαν στους Πρασίνους. Και δεν ήταν λόγω της κλιματικής αλλαγής. Τα δύο μεγάλα κόμματα έχουν εστιάσει πολύ στο να υπηρετούν την παλαιότερη γενιά και να αυξήσουν τις συντάξεις, εις βάρος των νεότερων ψηφοφόρων.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας αντιμετωπίζει επίσης προβλήματα. Το κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε στη δεύτερη θέση των ευρωεκλογών, κερδίζοντας το 24% των ψήφων, πολύ πιο πίσω από την αντιπολίτευση της Νέας Δημοκρατίας, η οποία συγκέντρωσε το 33%. Ο Τσίπρας προκήρυξε πρόωρες εκλογές αντί να περιμένει τον Σεπτέμβριο, οπότε και αναμενόταν οι επόμενες εκλογές.
Δεν ήταν όλα ρόδινα ούτε για τον Matteo Salvini, ηγέτη της ακροδεξιάς Βόρειας Λέγκας. Το κόμμα του έλαβε το 34% των ψήφων, αλλά ο κυβερνητικός του εταίρος, Κίνημα Πέντε Αστέρων, ήρθε τρίτο με ποσοστό 17%, πίσω από το Δημοκρατικό Κόμμα που έλαβε το 24%.
Το αποτέλεσμα όλων αυτών των τάσεων είναι ότι οι νέοι ηγέτες των θεσμικών οργάνων της ΕΕ οι οποίοι θα διοριστούν στους επόμενους μήνες, δεν μπορούν να συνεχίσουν το business as usual.
Σε μια έκτακτη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες στις 28 Μαΐου, οι ηγέτες της Ένωσης θα προσπαθήσουν να συμφωνήσουν ποιος θα ηγηθεί της Κομισιόν, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της ΕΚΤ, και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Δεδομένου του αποτελέσματος των εκλογών, είναι δύσκολο να δούμε τη Merkel ή τον Macron να πηγαίνουν προς την Κομισιόν ή την κεντρική τράπεζα. Οι πιθανότητες είναι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να εκμεταλλευτεί την υψηλή συμμετοχή για να απαιτήσει να έχει πολύ μεγαλύτερο λόγο στο ποιος θα αναλάβει τα ηνία των θεσμικών οργάνων.
Ένα πράγμα είναι βέβαιο. Η υψηλότερη προσέλευση σημαίνει ότι οι εκλογές για το ευρωκοινοβούλιο του 2019, ήταν κάτι περισσότερο από μια δημοσκόπηση για τους εθνικούς ηγέτες. Αφορούσαν την Ευρώπη και τη μελλοντική της κατεύθυνση.
