Γιατί έγιναν οι επιθέσεις στα δεξαμενόπλοια και ποιες οι επιπτώσεις
Γράφει ο Παναγιώτης Σωτήρης
Οι επιθέσεις σε δύο δεξαμενόπλοια ήρθαν να θυμίσουν την κλιμακούμενη ένταση σε μια περιοχή ιδιαίτερα κρίσιμη για τις παγκόσμιες ενεργειακές ροές.
Είναι ένα από τα πιο πολυσύχναστα σημεία ως προς την ναυσιπλοΐα. Από εκεί περνούν περίπου το ένα τρίτο του υγροποιημένου φυσικού αερίου που διακινείται παγκοσμίως και 16,8 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου ημερησίως, ήτοι το 20% της παγκόσμιας παραγωγής. Το τι συμβαίνει εκεί έχει άμεσο αντίκτυπο σε όλους μας γιατί επηρεάζει την τιμή του πετρελαίου.
Αναφερόμαστε στα στενά του Ορμούζ, το στενό πέρασμα που ενώνει τον Περσικό Κόλπο με τον Κόλπο του Ομάν. Εκεί όπου το τελευταίο διάστημα έχουμε ταυτόχρονα μια σειρά από επιθέσεις σε δεξαμενόπλοια αλλά και μία μεγάλη γεωπολιτική σύγκρουση.
Δεν είναι η πρώτη φορά. Στη διάρκεια του πολέμου Ιράν – Ιράκ είχαν υπάρξει εκατοντάδες επιθέσεις – και από τα δύο αντιμαχόμενα μέρη – σε δεξαμενόπλοια στην ευρύτερη περιοχή. Ήταν ο περίφημος «πόλεμος των τάνκερ».
Οι επιθέσεις στα δεξαμενόπλοια
Στην τρέχουσα συγκυρία οι πρώτες επιθέσεις έγιναν το Μάιο όταν δύο τάνκερ και δύο άλλα πλοία έξω από τη Φουτζέιρα δέχτηκαν υπέστησαν σοβαρές ζημιές, ενώ μία μέρα μετά θα υπάρξει και επίθεση με drone από αντάρτες Χούτι σε έναν από τους σαουδαραβικούς αγωγούς. Οι σιίτες αντάρτες Χούτι, που πολεμούν ενάντια στις κυβερνητικές δυνάμεις στην Υεμένη και έχουν την υποστήριξη του Ιράν, έχουν δοκιμάσει διάφορες επιθέσεις εναντίον σαουδαραβικών στόχων, ιδίως από τη στιγμή που η Σαουδική Αραβία είναι το βασικό στήριγμα των κυβερνητικών δυνάμεων στην Υεμένη.
Για την επίθεση του Μαΐου οι αρχές των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων που θα την ερευνήσουν, θα υποστηρίξουν ότι διαπίστωσαν κρατική δράση, χωρίς να κατονομάσουν το ποιο κράτος. Θα είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, δια στόματος του Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας Τζον Μπόλτον, που θα υποστηρίξουν ότι «σχεδόν σίγουρα» οι επιθέσεις ήταν έργο του Ιράν, παρότι η Ισλαμική Δημοκρατία το αρνήθηκε κατηγορηματικά. «Ποιος άλλος πιστεύετε ότι θα μπορούσε να είναι;», ρώτησε ο κ. Μπόλτον.
Οι επιθέσεις της 13ης Ιουνίου έγιναν στον Κόλπο του Ομάν και αφορούσαν δύο τάνκερ, το νορβηγικών συμφερόντων Front Altair και το ιαπωνικών συμφερόντων Kokuka Courageous.
Η νέα αμερικανική επιθετικότητα ενάντια στο Ιράν
Στο φόντο αυτής της αντιπαράθεσης υπάρχει βέβαια η νέα κλιμάκωση της αντιπαράθεσης ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ιράν. Σημείο κλειδί ήταν η επιλογή του Ντόναλντ Τραμπ να αποχωρήσουν οι ΗΠΑ μονομερώς από τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και στη συνέχεια να προσπαθήσουν να μπλοκάρουν τις ιρανικές εξαγωγές πετρελαίου. Η απαγόρευση εισαγωγών ιρανικού πετρελαίου κλιμακώθηκε τον περασμένο Απρίλιο όταν η αμερικανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι τερματίζει την προσωρινή άρση των κυρώσεων που είχε δώσει σε ορισμένες χώρες, ώστε να συνεχίσουν να εισάγουν πετρέλαιο από το Ιράν.
Σημειώνουμε ότι ήδη οι αμερικανικές κυρώσεις έχουν οδηγήσει τις ιρανικές εξαγωγές πετρελαίου να υποχωρήσουν από τα 2,5 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως στις 400.000 βαρέλια.
Είναι σαφές ότι οι ΗΠΑ δοκίμαζαν ουσιαστικά να επιστρέψουν στην εποχή των κυρώσεων και της προσπάθειας να γονατίσουν οικονομικά το Ιράν. Η προσπάθεια αυτή δεν είχε σχέση μόνο με το ερώτημα του πυρηνικού προγράμματος, άλλωστε η πραγματικότητα είναι ότι αυτή τη στιγμή το Ιράν έχει συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις της διεθνούς κοινότητας.
Για την αμερικανική κυβέρνηση το Ιράν αποτελεί μια απειλή κυρίως γιατί είναι μια ισχυρή δύναμη, έχει μεγάλη επιρροή στο εσωτερικό του γειτονικού Ιράκ, που ασκεί καθοριστική επιρροή στο εσωτερικό του Λιβάνου, μέσω της Χεζμπολάχ, που στηρίζει τους αντάρτες στην Υεμένη και που στήριξε ανοιχτά την κυβέρνηση Άσαντ στον πόλεμο στη Συρία.
Σε αυτό το φόντο μετά και τις σημερινές επιθέσεις εναντίον δύο δεξαμενοπλοίων, με αναφορά ακόμη και για χρήση τορπίλης, αναμένεται οι ΗΠΑ να κλιμακώσουν τη ρητορική τους εναντίον του Ιράν και την πίεση για ακόμη πιο σκληρές κυρώσεις.
Το Ιράν αρνείται τις κατηγορίες
Το ίδιο το Ιράν έσπευσε για άλλη μια φορά όχι απλώς να αρνηθεί κάθε ανάμειξη στις επιθέσεις, που έχουν βάλει σε μεγάλη ανησυχία την παγκόσμια ναυτιλιακή και ενεργειακή βιομηχανία, αλλά και περίπου να μιλήσει για προβοκάτσια. «Η λέξη ύποπτο δεν αρκεί για να περιγράψει αυτό που έγινε σήμερα το πρωί» ήταν η χαρακτηριστική δήλωση του Ιρανού υπουργού Εξωτερικών Τζαβάντ Ζαρίφ.
Πάντως έχει ενδιαφέρον ότι ο Στρατηγός Φρανκ ΜακΚένζι, επικεφαλής της αμερικανικής Κεντρικής Διοίκησης, η ενοποιημένη διοίκηση των αμερικανικού Υπουργείου Άμυνας που έχει ως ζώνη ευθύνης τη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Ασία και τη Βόρεια Αφρική, δήλωνε την περασμένη εβδομάδα ότι πίστευε ότι οι Ιρανοί ή κάποιοι που δρουν για λογαριασμό τους θα πραγματοποιούσαν μια επίθεση ανά πάσα στιγμή.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι η αντίδραση του Ιράν είναι ειλικρινής. Το Ιράν κάνει μια μεγάλη προσπάθεια να απαντήσει στην αμερικανική πίεση, προσπαθώντας ουσιαστικά να δείξει ότι οι ΗΠΑ είναι απομονωμένες σε αυτή τους την επιλογή. Δεν έχει κάποιο λόγο να προχωρήσει σε μια επιθετική ενέργεια που επειδή θα οδηγήσει σε άνοδο του ενεργειακού κόστους παγκοσμίως θα διαμορφώσει ένα ιδιαίτερα αρνητικό κλίμα σε βάρος του.
Δεν είναι τυχαίο ότι το Ιράν κάνει μια μεγάλη προσπάθεια να μιλήσει με άλλες δυτικές χώρες και με αυτό τον τρόπο να περάσει μηνύματα και προς τις ΗΠΑ. Μόλις μία μέρα πριν τις επιθέσεις το Ιράν υποδέχτηκε για πρώτη φορά στην ιστορία του Ισλαμικής Δημοκρατίας τον Ιάπωνα πρωθυπουργό Σίνζο Άμπε, με τον τελευταίο να έχει δηλώσει ήδη από την πρόσφατη συνάντησή του με τον αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ την επιθυμία του να συμβάλει στην εκτόνωση των εντάσεων στον Περσικό Κόλπο. Επιπροσθέτως, πρόσφατα επισκέφτηκε την Τεχεράνη και ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας.
Με αυτή την έννοια δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι το Ιράν θα ήθελε την κλιμάκωση μιας αντιπαράθεσης που θα ενίσχυε τελικά τις θέσεις είτε των «ιεράκων» στο εσωτερικό της αμερικανικής κυβέρνησης, όπως π.χ. του Τζον Μπόλτον, είτε των χωρών εκείνων που πιέζουν για επιθετική αντιμετώπιση του Ιράν όπως είναι το Ισραήλ και ειδικά ο Μπ. Νετανιάχου.
Από την άλλη υπάρχουν και αυτοί που υπενθυμίζουν τις κατά καιρούς απειλές του Ιράν ότι εάν δεν μπορεί αυτό να εξάγει από τον Περσικό Κόλπο τότε δεν θα πρέπει να μπορεί κανένας να εξάγει από τον Περσικό Κόλπο και άρα θα μπορούσε να υπάρξει ανάμειξη σε τέτοιες επιθέσεις που κάνουν επισφαλή ξανά τη μεταφορά πετρελαίου από τη συγκεκριμένη περιοχή.
Οι επιπτώσεις στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου
Ανεξαρτήτως του ποιος βρίσκεται πίσω από τις επιθέσεις το σίγουρο είναι ότι επηρεάζουν σημαντικά την παγκόσμια ενεργειακή αγορά. Η αρχική αντίδραση των αγορών πετρελαίου ήταν μια απότομη αύξηση των προθεσμιακών τιμών πετρελαίου κατά 4,5%, μια από τις μεγαλύτερης αυξήσεις των τελευταίων μηνών, όμως μετά υποχώρησαν στο 2%, καθώς οι αγορές πετρελαίου διαβλέπουν μειωμένη ζήτηση λόγω της υποχώρησης της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας και του κινδύνου εμπορικού πολέμου ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα αλλά και λόγω της ανακοίνωσης μεγάλων αμερικανικών αποθεμάτων, που είναι στο υψηλότερο επίπεδο από το 2017. Πάντως σε πρώτη φάση η αντίδραση των χρηματιστηρίων ήταν μάλλον θετική με τη Wall Street να συνεχίζει την ανοδική της πορεία, με τις ενεργειακές εταιρείες να εμφανίζονται ενισχυμένες.
Ωστόσο, σε βάθος χρόνου η προοπτική ευρύτερης διατάραξης των ροών πετρελαίου σε μια τόσο κρίσιμη περιοχή για την παγκόσμια αγορά πετρελαίου θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στις τιμές, πέρα της όποια αντιστάθμισης δίνει αυτή τη στιγμή η σχετικά μειωμένη ζήτηση.
