Γιατί οι Αμερικανοί δίνουν τα κλειδιά του Αφγανιστάν στους Ταλιμπάv
Γράφει ο Γιώργος Λυκοκάπης
Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, λίγο πριν επισκεφτεί την Ινδία, πραγματοποίησε μία αιφνιδιαστική επίσκεψη στο Αφγανιστάν. Για λόγους ασφαλείας, η επίσκεψη του Μάικ Πομπέο δεν είχε ανακοινωθεί. Οι ανησυχίες της Ουάσιγκτον κάθε άλλο παρά υπερβολικές μπορούν να χαρακτηριστούν. Ενώ ο Αμερικανός υπουργός βρίσκονταν στην χώρα, έγινε γνωστός ο θάνατος δύο Αμερικανών στρατιωτών. Ο Μάικ Πομπέο συνάντησε τον Αφγανό πρόεδρο Γάνι, όπου συζήτησαν το νέο γύρο των ειρηνευτικών συνομιλιών με τους Ταλιμπάν.
Ξεκάθαρα οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν πια πως έχουν χάσει τον πόλεμο στο Αφγανιστάν. Διακηρυγμένος στόχος της Ουάσιγκτον είναι να επιτευχθεί ένα χρονοδιάγραμμα αποχώρησης των αμερικανικών στρατευμάτων από την χώρα. Από όταν διεκδικούσε το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων, ο Ντόναλντ Τραμπ χαρακτήριζε το Αφγανιστάν ως μία “χαμένη υπόθεση” για τις ΗΠΑ. Ο μεγιστάνας δεν είχε άδικο. Έπειτα από 18 χρόνια συνεχιζόμενου πολέμου, η κατάσταση μοιάζει εφιαλτική για τους Αμερικανούς.
Το Αφγανιστάν έχει μετατραπεί σε έρμαιο των Ταλιμπάν, οι οποίοι πραγματοποιούν μία σειρά από αιματηρές επιθέσεις. Η διεφθαρμένη αφγανική κυβέρνηση θα μετρούσε, στην κυριολεξία μέρες, χωρίς την στρατιωτική παρουσία των Αμερικανών. Τα μεγαλεπήβολα σχέδια του υιού Μπους για την πολεμική “εξαγωγή της δημοκρατίας”, αποδείχτηκαν παντελώς ουτοπικά. Περισσότερο θύμιζαν τις ιδεοληψίες των Αφγανών κομμουνιστών για τη “στρατιωτική” επιβολή του σοσιαλισμού στο Αφγανιστάν!
Ο Χένρι Κίσσινγκερ έλεγε για το Βιετνάμ πως «οι αντάρτες κερδίζουν όταν δεν χάνουν, ενώ ο τακτικός στρατός χάνει όταν δεν κερδίζει». Αυτή η φράση περιγράφει εύστοχα την κατάσταση στο Αφγανιστάν. Η προτεραιότητα για τον Αμερικανό πρόεδρο είναι να απαγκιστρωθούν οι ΗΠΑ από έναν ακόμα “άχρηστο” πόλεμο. Ο Ντόναλντ Τραμπ έφτασε στο σημείο, τον περασμένο Ιανουάριο, να δικαιολογήσει ακόμα και την εισβολή της ΕΣΣΔ, προκαλώντας τις έντονες αντιδράσεις της αφγανικής κυβέρνησης.
Ζητούνται “μετριοπαθείς” Ταλιμπάν
Πάντως ούτε οι ίδιοι οι Αμερικανοί φαίνεται να υπολογίζουν ιδιαίτερα την αφγανική κυβέρνηση. Τον περασμένο Μάρτιο, η Ουάσιγκτον χαρακτήρισε τον σύμβουλο εθνικής ασφάλειας του Αφγανού προέδρου Γάνι, ως “ανεπιθύμητο πρόσωπο”. Ο Αφγανός αξιωματούχος είχε ασκήσει σφοδρή κριτική στον Αμερικανό απεσταλμένο για το Αφγανιστάν, τον Ζαλμάι Χαλιλζάντ. Τον κατηγόρησε πως προσφέρει “πολιτική νομιμοποίηση” στους Ταλιμπάν και ότι συμπεριφέρεται σαν αντιβασιλέας!
Ήταν κοινό μυστικό πως η αμερικανική κυβέρνηση πραγματοποιούσε, εδώ και χρόνια, παρασκηνιακές συνομιλίες με τους Ταλιμπάν. Ο Μπαράκ Ομπάμα υποστήριζε τις διαπραγματεύσεις με τους λεγόμενους “μετριοπαθείς” Ταλιμπάν. Πράγματι ο ορισμός “μετριοπαθείς Ταλιμπάν” ηχεί περισσότερο ως ανέκδοτο για ένα από τα πιο ακραία κινήματα του φονταμενταλιστικού Ισλάμ. Παρά την απέχθεια που τρέφει για τον προκάτοχο του, ο Ντόναλντ Τραμπ ουσιαστικά συνέχισε την πολιτική Ομπάμα στο Αφγανιστάν.
Είναι μάλιστα τέτοια η σπουδή του Τραμπ να αποχωρήσει από το Αφγανιστάν, που φαίνεται να προκρίνει τις συνομιλίες με τους Ταλιμπάν, παρακάμπτοντας ακόμα και την ίδια την αφγανική κυβέρνηση! Παγίως οι Ταλιμπάν υποστήριζαν τις απ’ ευθείας διαπραγματεύσεις με τους Αμερικανούς, αρνούμενοι να συνομιλήσουν με τα “ανδρείκελα” της αφγανικής κυβέρνησης. Πρέπει να σημειώσουμε πως οι συνομιλίες των Αμερικανών με τους Ταλιμπάν, ελάχιστα επηρεάστηκαν από τις αιματηρές επιθέσεις που πραγματοποίησαν οι μαχητές του ισλαμικού κινήματος.
Αντιθέτως, οι δύο πλευρές κατέληξαν σε μία ιστορική συμφωνία τον περασμένο Ιανουάριο, στην οποία υποχρεώθηκε να συμφωνήσει με “βαριά καρδιά” η αφγανική κυβέρνηση. Η συμφωνία προβλέπει την αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων από το Αφγανιστάν, την κατάπαυση του πυρός και απαιτεί μία συγκεκριμένη δέσμευση από τους Ταλιμπάν. Συγκεκριμένα να αναλάβουν να προστατεύσουν τα αφγανικά εδάφη από “τρομοκρατικές οργανώσεις”. Ο συγκεκριμένος όρος της συμφωνίας είναι που ενδιαφέρει περισσότερο τον Μάικ Πομπέο και γενικότερα τους Αμερικανούς.
Καλύτερα οι Ταλιμπάν, παρά το ISIS
Εκτός των Ταλιμπάν, στο Αφγανιστάν δραστηριοποιείται και το Ισλαμικό Κράτος, όπως και άλλες τζιχαντιστικές ομάδες. Σύμφωνα με τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, το ISIS εξαπλώνεται δυναμικά στο Αφγανιστάν. Όπως έδειξαν οι αιματηρές επιθέσεις στην Σρι Λάνκα, η οργάνωση αποφασίζει να εστιάσει στην Ασία, μετά την ήττα της στα πολεμικά μέτωπα της Μέσης Ανατολής. Το Αφγανιστάν θα μπορούσε να αποτελέσει προνομιακό πεδίο για το ISIS. Η οργάνωση έχει ήδη αποκτήσει ισχυρά ερείσματα στο γειτονικό Πακιστάν.
Μιας και ο αφγανικός στρατός δεν φημίζεται για το αξιόμαχο του, οι μόνοι που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν το ISIS είναι οι “μπαρουτοκαπνισμένοι” μαχητές των Ταλιμπάν. Οι Ταλιμπάν βλέπουν ανταγωνιστικά την δράση του Ισλαμικού Κράτους στο Αφγανιστάν. Θεωρούν τους μαχητές του ISIS “παρείσακτους” και δεν έχουν καθόλου άδικο. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 το Αφγανιστάν βυθίστηκε σε έναν φαύλο κύκλο πολεμικών συγκρούσεων. Οι Ταλιμπάν είναι τα “παιδιά” των αιματηρών αφγανικών πολέμων, που προηγήθηκαν της ίδρυσης τους.
Οι μαχητές τους προέρχονται από τα “σπλάχνα” της αφγανικής κοινωνίας. Είναι σουνίτες Παστούν, όπως και η πλειονότητα των Αφγανών. Το ISIS στρατολογεί τζιχαντιστικά στοιχεία από όλο τον κόσμο και έχει στις τάξεις του ακόμα και Ευρωπαίους πολίτες. Η ένοπλη δράση των Ταλιμπάν περιορίστηκε στο κατεχόμενο Αφγανιστάν, συχνά με αιματηρά αποτελέσματα. Όμως, απέφυγαν να οργανώσουν επιθέσεις στο εξωτερικό, όπως το Ισλαμικό Κράτος. Η ηγεσία τους δεν επεδίωξε να λειτουργήσει ως πηγή έμπνευσης για το τζιχανιστικό Ισλάμ, όπως ο Αμπού Ομάρ αλ Μπαγκάντι.
Χωρίς καμία υπερβολή, οι Ταλιμπάν είναι μαχητές της “παλιάς σχολής”. Μόλις τα τελευταία χρόνια άρχισαν να χρησιμοποιούν το internet και τα social media, χωρίς να καταφέρουν να φτάσουν το επίπεδο προπαγάνδας του ISIS. Οι περισσότεροι από τους παλιούς συμπολεμιστές του Οσάμα Μπιν Λάντεν, όπως ο Μουλάς Ομάρ, έχουν πλέον φύγει από την ζωή. Η νέα γενιά των Ταλιμπάν ουδόλως ενδιαφέρεται για την εξαγωγή του τζιχαντιστικού Ισλάμ, όπως επιθυμούσε ο ιδρυτής της Αλ Κάϊντα και επιδιώκει σήμερα το ISIS.
Ρωσία και Ιράν θα καλύψουν το κενό
Πάντως δεν είναι σίγουρο πως οι Ταλιμπάν θα δείξουν αυτοσυγκράτηση μετά την αποχώρηση των Αμερικανών. Δεν αποκλείεται να επιδιώξουν να κλείσουν τους αιματηρούς λογαριασμούς που έχουν με τους αντιπάλους τους στο εσωτερικό. Είναι ο βασικός λόγος που η αφγανική κυβέρνηση “τρέμει” μία ενδεχόμενη αποχώρηση των Αμερικανών. Οι Ταλιμπάν κατάφεραν να αντιπαρατεθούν με τον αμερικανικό στρατό, δεν θα φοβηθούν τις ανυπόληπτες αφγανικές ένοπλες δυνάμεις.
Σίγουρα το κενό της αποχώρησης των Αμερικανών θα καλυφθεί από άλλες δυνάμεις, όπως την Ρωσία, ή ακόμα και το Ιράν. Το Ιράν έχει αποκτήσει διαύλους επικοινωνίας με τους Ταλιμπάν, οι οποίοι ήταν θανάσιμοι εχθροί του τα προηγούμενα χρόνια. Όσον αφορά την Ρωσία, προφανώς θα επιδιώξει να εντάξει το Αφγανιστάν στην “ευρασιατική” σφαίρα επιρροής της. Η Μόσχα έχει καλές σχέσεις με τους Ταλιμπάν, ίσως και για ιστορικούς λόγους. Οι Ταλιμπάν την δεκαετία του ’90 πολέμησαν τους μουτζαχεντίν, τις αντάρτικες ομάδες που είχαν μετατρέψει το Αφγανιστάν σε κόλαση για τις σοβιετικές δυνάμεις κατοχής.
Εξάλλου το μέλλον του Αφγανιστάν δεν πολυαπασχολεί την αμερικανική κυβέρνηση. Ο ίδιος ο Τραμπ έχει εμφανιστεί πρόθυμος να αναλάβουν ενεργό ρόλο στο Αφγανιστάν τρίτες χώρες, κατονομάζοντας την Ρωσία, το Πακιστάν, ακόμα και την Ινδία. Απέδωσε μάλιστα την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, στην εμπλοκή της στο Αφγανιστάν. Ο μεγιστάνας έχει πολλάκις κατηγορηθεί για επιδερμική γνώση της παγκόσμιας ιστορίας. Όμως, στην περίπτωση του Αφγανιστάν, μοιάζει να έχει κατανοήσει πως η ασιατική χώρα μπορεί να μετατραπεί στο “νεκροταφείο” της αμερικανικής αυτοκρατορίας.
