Πρώτο τεστ για τον Boris Johnson η κρίση με το Ιράν
Των Julien Barnes-Dacey, Ellie Geranmayeh
European Council on Foreign Relations
Καθώς ο Boris Johnson έγινε πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, το πρώτο του τεστ στην εξωτερική πολιτική δεν είναι το Brexit, αλλά η διαχείριση μιας απροσδόκητης κρίσης με το Ιράν. Η κατάληψη από τους Ιρανούς ενός τάνκερ με βρετανική σημαία στα Στενά του Ορμούζ -που έρχεται μετά από ημέρες αφότου το βασιλικό Ναυτικό βοήθησε το Γιβραλτάρ να κρατήσει ένα ιρανικό πετρελαιοφόρο που φερόταν να κατευθύνεται στη Συρία- έχει προκαλέσει αναταραχή στις σχέσεις μεταξύ Λονδίνου και Τεχεράνης. Αυτό έρχεται σε μια πολύ ευαίσθητη περίοδο, όταν το Ηνωμένο Βασίλειο, μαζί με τη Γαλλία και τη Γερμανία, προσπαθούν απεγνωσμένα να σώσουν την ιρανική πυρηνική συμφωνία.
Μια κόντρα με το Ιράν είναι ίσως το τελευταίο πράγμα το οποίο ήθελε ο Boris Johnson να έχει ως βάπτισμα του πυρός στην πρωθυπουργική καρέκλα. Είναι κρίσιμο να προχωρήσει ώστε να αποτρέψει ένα σενάριο με βάση το οποίο το Ηνωμένο Βασίλειο “σκοντάφτει” σε μια ευρύτερη αντιπαράθεση στη Μέση Ανατολή. Σε αυτό το πλαίσιο των συνεχιζόμενων αβεβαιοτήτων αναφορικά με το Brexit, ο Johnson θα πρέπει να το δει αυτό ως ευκαιρία για να δείξει ηγετικές διαθέσεις στο εσωτερικό, ενώ παράλληλα θα αναδείξει την αξία ενός διπλωματικά αφοσιωμένου Ηνωμένου Βασιλείου στους Ευρωπαίους εταίρους και στις ΗΠΑ.
Οι επιθέσεις του Ιράν σε πλοία, οι συνεχιζόμενες δραστηριότητες στην περιοχή, η αναστολή της πλήρους συμμόρφωσης με την συμφωνία για τα πυρηνικά, και οι φυλακίσεις ατόμων με διπλή υπηκοότητα όπως τον Nazanin Zaghari-Ratcliffe, έχουν καταδικαστεί από κυβερνήσεις από όλη την Ευρώπη. Ωστόσο, όπως γνωρίζει ο Johnson, η στρατιωτική σύγκρουση με το Ιράν δεν θα λύσει κανένα από αυτά τα ζητήματα -και ρισκάρει να κάνει τα πράγματα χειρότερα.
Οι πρόσφατες δραστηριότητες του Ιράν στα Στενά του Ορμούζ δεν έγιναν στο κενό. Ήρθαν ως άμεσο αποτέλεσμα της απόφασης των ΗΠΑ να επισπεύσει την εκστρατεία της μέγιστης πίεσης προς το Ιράν. Το Λονδίνο έχει δικαιολογήσει την κατάληψη του ιρανικού τάνκερ στη βάση ότι παραβίασε τις κυρώσεις της ΕΕ αναφορικά με τη Συρία,. Η Τεχεράνη πιστεύει ότι η αμερικανική κυβέρνηση ενορχήστρωσε την κράτηση του πλοίου και έχει δώσει “ταμπέλα-πειρατείας” στην κίνηση του Ηνωμένου Βασιλείου.
Εάν, εν τω μέσω αυτών των εντάσεων, συμπλεύσει με την αμερικανική στρατηγική για το Ιράν, το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πιθανό να επισπεύσει την πλήρη κατάρρευση της πυρηνικής συμφωνίας και να αναδείξει το ρίσκο ενός ακόμη πολέμου στη Μέση Ανατολή- κάτι που επίσης δεν είναι προς όφελος του Ηνωμένου Βασιλείου. Αντί να ακολουθήσει αυτή την καταστροφική πορεία, ο Johnson πρέπει να βάλει προτεραιότητα την εξαντλητική διπλωματία. Ως ένα πρώτο βήμα, ο πρωθυπουργός θα πρέπει άμεσα να διευθετήσει τη διαφωνία σε σχέση με τα δύο τάνκερ.
Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα θελήσει να μπει σε διαπραγματεύσεις με το Ιράν, συγκρίνοντας τη νόμιμη κατάσχεσή του με την ιρανική “πειρατεία”, αλλά ο Johnson θα πρέπει να ξεκινήσει απανωτές συζητήσεις με στόχο να απελευθερωθούν τα δύο πλοία. Αυτό θα πρέπει να ξεκινήσει με την άμεση απελευθέρωση των πληρωμάτων και των δύο πλευρών. Όπως έχει ήδη αφήσει να εννοηθεί το Ηνωμένο Βασίλειο, το ιρανικό πλοίο θα μπορούσε να απελευθερωθεί με την εγγύηση ότι το πετρέλαιο που μεταφέρει δεν θα φτάσει στη Συρία, προσφέροντας σε όλους μια αξιοπρεπή διέξοδο.
Η Τεχεράνη έχει συμφέρον και αυτή από μια διπλωματική λύση. Δεν θα ωφεληθεί το Ιράν εάν πιέσει το Ηνωμένο Βασίλειο πιο κοντά στην πολιτική του Trump. Ως ένα από τα μέρη της πυρηνικής συμφωνίας, το Ηνωμένο Βασίλειο αναλαμβάνει πολιτική πυρηνική συνεργασία με το Ιράν, την οποία οι ηγέτες στην Τεχεράνη θέλουν να διατηρήσουν. Ο διορισμός ενός νέου πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου, προσφέρει στον Ιρανό πρόεδρο Hassan Rouhani μια ευκαιρία να πείσει την ευρύτερη ιρανική ηγεσία να δοκιμάσει ένα διπλωματικό reset με το Ηνωμένο Βασίλειο μέσω κινήσεων καλής θέλησης, όπως την απελευθέρωση του Zaghari-Ratckliffe. Δεδομένης της στήριξης του Αμερικανού προέδρου στο πρόσωπό του, ο Johnson θα μπορούσε να διαδραματίσει έναν χρήσιμο μεσολαβητικό ρόλο μεταξύ της Ουάσιγκτον και της Τεχεράνης.
Το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να το συνδυάσει αυτό με μια πρωτοβουλία που αποσκοπεί στο να διασφαλίσει το ασφαλές πέρασμα των εμπορικών πλοίων από τα Στενά του Ορμούζ. Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες αναμένεται να χαιρετίσουν μια τέτοια κίνηση. Ο Johnson θα υποστηρίξει μια πανευρωπαϊκή θαλάσσια επιχείρηση που θα προστατεύει τα διεθνή τάνκερ στην περιοχή. Θα πρέπει να συντονίσει αυτή την προσπάθεια με την Ουάσιγκτον χωρίς να συνδεθεί με ένα σχέδιο που θα παρουσιάσουν οι ΗΠΑ, το οποίο η συγκρουσιακή προσέγγιση του Trump προς το Ιράν θα μπορούσε να συμβιβάσει. Η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία θα μπορούσε επίσης να βελτιώσει τη σχέση του Johnson με τους Ευρωπαίους ομολόγους του, εν όψει των διαπραγματεύσεων για το Brexit.
Το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ευρωπαίοι εταίροι του θα πρέπει επίσης να συγκαλέσουν διάσκεψη για την θαλάσσια ασφάλεια στην επικείμενη γενική συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών -πιθανώς σε συνεργασία με το Ομάν, ένα από τα λίγα ουδέτερα κράτη στη Μέση Ανατολή. Άλλα αραβικά κράτη του Κόλπου -τα οποία έχουν γνώση όχι μόνο της ιρανικής πρόκλησης αλλά επίσης και της αμερικανικής θέσης, καθώς φοβούνται ότι θα πληρώσουν υψηλό τίμημα για περαιτέρω κλιμάκωση- θα μπορούσαν να υποστηρίξουν το εγχείρημα. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε επίσης να προσεγγίσει την Κίνα, η οποία έχει ισχυρό συμφέρον στο να εγγυηθεί την ασφαλή διέλευση πετρελαίου μέσω των Στενών του Ορμούζ.
Δεδομένου του κινδύνου μια αυξανόμενη στρατιωτική παρουσία σε πολιτικά φορτισμένα ύδατα θα μπορούσε να προκαλέσει εκούσια κλιμάκωση, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πρέπει επίσης να προσκαλέσουν το Ιράν σε αυτό το συνέδριο. Η συνάντηση θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για μια πολύ αναγκαία βιώσιμη αρχιτεκτονική θαλάσσιας ασφάλειας στον Κόλπο.
Ταυτόχρονα, υπάρχει επείγουσα ανάγκη να εστιάσουμε στην επίλυση ενός μεγαλύτερου ζητήματος που κρέμεται πάνω από τη Μέση Ανατολή: τον κίνδυνο μιας ξαφνικής σύγκρουσης σε όλη την περιοχή. Για να αντιμετωπίσει αυτή την απειλή, ο Johnson θα πρέπει να συνεργαστεί με τον Γάλλο πρόεδρο Emmanuel Macron -ο οποίος έχει διατηρήσει έναν εστιασμένο διπλωματικό στόχο για περιφερειακή αποκλιμάκωση. Και η Ουάσιγκτον και η Τεχεράνη χρησιμοποιούν τώρα αυξημένη επιθετικότητα για να βρεθεί μια δίοδος σε νέες διαπραγματεύσεις. Η Ευρώπη θα πρέπει να μεσολαβήσει μεταξύ τους, με στόχο να κατευνάσει τις εντάσεις χωρίς να φανεί ότι “υποχωρεί” καμία από τις δύο πλευρές.
Σχετικά με αυτό, ο Johnson πρέπει να εκμεταλλευτεί την προσωπική του σχέση με τον Trump. Ο Αμερικανός πρόεδρος είναι σαφώς κολλημένος, ψάχνοντας για μια δίοδο διαπραγματεύσεων με τους Ιρανούς ηγέτες. Ο πρωθυπουργός θα πρέπει να υποδείξει στον Trump ότι το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί του μπορούν να βοηθήσουν ώστε να ξεκινήσουν άμεσες διαπραγματεύσεις μεταξύ της Τεχεράνης και της Ουάσιγκτον -εάν οι ΗΠΑ χαλαρώσουν τους περιορισμούς στις ιρανικές πετρελαϊκές εξαγωγές για μια καθορισμένη περίοδο, να δώσουν μια ευκαιρία στη διπλωματία. Ως αντάλλαγμα, οι Ευρωπαίοι θα χρειαστεί να πείσουν την Τεχεράνη να αντιστρέψει τη μη συμμόρφωσή της με την πυρηνική συμφωνία και να ξεκινήσει συνομιλίες με την Ουάσιγκτον.
Εάν αυτή η προσπάθεια αποτύχει, το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να εξετάσει ότι είναι προς το στρατηγικό όφελος του Ιράν να παραμείνει ως έχει τουλάχιστον μέχρι το 2021 -όταν ένας νέος Αμερικανός πρόεδρος έρθει στην εξουσία και αλλάξει την αμερικανική πολιτική απέναντι στο Ιράν. Η συνεχής ιρανική κλιμάκωση αναπόφευκτα θα δώσει τέλος σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή προσπάθεια να διασφαλιστεί η ιρανική θέση στο πυρηνικό ζήτημα. Η επιστροφή των κυρώσεων της ΕΕ και των Ηνωμένων Εθνών στο Ιράν, θα κάνει τη ζωή πιο δύσκολη για τη χώρα, υπονομεύοντας περαιτέρω την επιρροή της σε ενδεχόμενες συνομιλίες με τις ΗΠΑ.
Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα με το Ιράν τα οποία πρέπει να επιλύσουν. Αλλά όσο η προοπτική της σύγκρουσης με το Ιράν ελλοχεύει, οι πιθανότητες προόδου σε ευρύτερα θέματα είναι μικρές. Η αναρρίχηση του Johnson στην εξουσία παρέχει μια ευκαιρία στο Ηνωμένο Βασίλειο να εισάγει νέα ώθηση στις προσπάθειες χαρτογράφησης μιας καλύτερης πορείας προς τα εμπρός.
