Πώς σχηματίζεται η νέα Συρία
Του Κώστα Ράπτη
Τι οδήγησε στην εκδήλωση της τουρκικής επιχείρησης “Πηγή Ειρήνης” εναντίον της “Ροτζάβα”, δηλ. της κουρδοκρατούμενης βορειοανατολικής Συρίας; Ποιές είναι οι νέες (αν)ισορροπίες που δημιουργούνται; Η εξέταση των κινήτρων των βασικών παικτών στην παρούσα φάση βοηθά να δοθεί μία απάντηση.
Η Δαμασκός επιθυμεί την αποκατάσταση της εξουσίας της σε όλη τη συριακή επικράτεια, με τον Μπασάρ αλ Άσαντ να διαμηνύει ότι ο πόλεμος δεν θα τερματισθεί παρά με την “απελευθέρωση της τελευταίας σπιθαμής εδάφους”. Ευελπιστεί δε ότι οι πετρελαιοπηγές των ανατολικών περιοχών θα χρηματοδοτήσουν την ανοικοδόμηση της χώρας.
Η Άγκυρα επιθυμεί πρωτίστως την απαλλαγή από τον εφιάλτη της ανάδυσης στα νότια σύνορά της μιας αυτονομημένης κουρδικής οντότητας, ελεγχόμενης από τη συριακή θυγατρική του ΡΚΚ. (Επιπλέον ο Ερντογάν επωφελείται τα μάλα από την εθνικιστική έξαρση, που αποτρέπει νέες συμπράξεις της αντιπολίτευσης με το κουρδικό στοιχείο της Τουρκίας, σαν αυτή που χάρισε τη δημαρχία της Κωνσταντινούπολης στον Εκρέμ Ιμάμογλου).
Η Τεχεράνη έχει τις δικές της κουρδικές ανησυχίες και αντιμετωπίζει την “Ροτζάβα” ως ένα “νέο Ισραήλ” που θα πλαγιοκοπεί τις χώρες της περιοχής και θα διακόπτει την εδαφική συνέχεια του “άξονα της αντίστασης” (Ιράν, Ιράκ, Συρία, Χεζμπολλάχ).
Οι αραβικές μοναρχίες θεωρούν ότι μπορούν να ανακτήσουν οικονομικά στη Συρία την επιρροή που δεν μπόρεσαν να εξασφαλίσουν στηρίζοντας την ένοπλη εξέγερση. Απέναντι δε στις φιλοδοξίες χωρών όπως το Ιράν και η Τουρκία ανακαλύπτουν και πάλι την “αραβική ενότητα”. Εξ ού και σταδιακά αποκαθιστούν τις διπλωματικές σχέσεις τους με τη Δαμασκό και καταδίκασαν (πλην του ευθυγραμμισμένου με την Τουρκία Κατάρ) την επιχείρηση “Πηγή Ειρήνης”.
Το Πεκίνο προσβλέπει στη Μέση Ανατολή ως φυσική κατάληξη του νέου δρόμου του μεταξιού και φιλοδοξεί να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που θα προσφέρει η ανοικοδόμηση της Συρίας. (Ήδη εν μέσω της αναστάτωσης, η Κίνα υπέγραψε 20ετή συμφωνία με το Ιράκ για ανταλλαγή πετρελαίου με επενδύσεις).
Η Μόσχα, τέλος, αφού λίγο πολύ εκπλήρωσε τον στόχο της εξασφάλισης σταθερού στρατιωτικού αποτυπώματος στην ανατολική Μεσόγειο και εξουδετέρωσε την απειλή ενός τζιχαντιστικού εδαφικού μορφώματος πολύ κοντά στα δικά της σύνορα, επιδιώκει τώρα, πολύ πιο φιλόδοξα, να αναδειχθεί στον “μεγάλο εγγυητή” των νέων μεσανατολικών συμβιβασμών – αρχής γενομένης από την σύγκληση στα τέλη του μηνός της ρωσικής εμπνεύσεως Συνταγματικής Επιτροπής που θα ορίσει το πολιτικό μέλλον της Συρίας.
Όλοι αυτοί έχουν ένα κοινό συμφέρον: τον τερματισμό της εδαφικής διαίρεσης της Συρίας, λόγω του ελέγχου του βορειοανατολικού τμήματός της από Κούρδους μαχητές και Αμερικανούς πεζοναύτες που λειτουργούν οι μεν ως “ανθρώπινη ασπίδα” για τους δε – με αποτέλεσμα να διαιωνίζεται η συριακή κρίση.
Συμβαίνει όμως και ο Ντόναλντ Τραμπ να επιθυμεί την απεμπλοκή από το συγκεκριμένο (κληρονομημένο από την εποχή Ομπάμα) μέτωπο – αφενός διότι από παλιά το θεωρούσε μη υπερασπίσιμο και αφετέρου διότι στις μέρες του Ukrainegate χρειάζεται να επιδεικνύει προς το εσωτερικό των ΗΠΑ πως η ατζέντα του Make America Great Again υλοποιείται με ακόμη μεγαλύτερη ορμή. (Μια ατζέντα, πάντως, που κάθε άλλο συνεπάγεται “εγκατάλειψη” της Μέσης Ανατολής, όπως δείχνει το γεγονός ότι την ίδια στιγμή ενισχύεται κατά τουλάχιστον 2.000 άνδρες η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στη Σαουδική Αραβία).
Ο Τραμπ προσέφερε στον εαυτό του το πρόσχημα που χρειαζόταν για την απόσυρση, και μάλιστα εσπευσμένη, των αμερικανικών δυνάμεων από τη βορειοανατολική Συρία, όπως για πρώτη φορά είχε επιχειρήσει τον περασμένο Δεκέμβριο, αλλά παρεμποδίστηκε από το “βαθύ κράτος” των ΗΠΑ.
Το γενικότερο σκεπτικό του έχει να κάνει με την ανάγκη τερματισμού των “αδιέξοδων” πολεμικών εμπλοκών σε σημεία του πλανήτη όπου δεν κρίνεται η αμερικανική ασφάλεια και όπου την ευθύνη της διαχείρισης θα έπρεπε να έχουν άλλοι δρώντες. Όμως ο ειδικότερος, και πιο πιεστικός, λόγος για την απόσυρση που διέταξε, αφορά τον κίνδυνο να βρεθούν οι αμερικανικές δυνάμεις να ανταλλάσσουν πυρά με μια σύμμαχο του ΝΑΤΟ – την οποία ο ίδιος ενθάρρυνε να επέμβει!
Άρκεσε μια βολή του τουρκικού πυροβολικού σε απόσταση 300 μέτρων από σημείο παρατήρησης των Αμερικανών πεζοναυτών στην περιοχή του Κομπάνι για να επισπευσθούν οι εξελίξεις. Και δεν άργησαν να έρθουν οι πρώτες εικόνες από τις αγριότητες των ισλαμιστών ανταρτών του “Εθνικού Συριακού Στρατού”, που αποτελούν την εμπροσθοφυλακή της “Πηγής Ειρήνης”, ώστε ο ένοικος του Λευκού Οίκου να υιοθετήσει τη γλώσσα των απειλών και των κυρώσεων έναντι της Άγκυρας. (Ωστόσο, δεδομένης της πολιτικής δυσλειτουργίας της Ουάσιγκτον, ακόμη και οι τρόποι πειθαρχίας της Τουρκίας έχουν γίνει αντικείμενο εντονότατης ενδοαμερικανικής αντιπαράθεσης).
Την ώρα που οι αρχές της “Ροτζάβα” προστρέχουν, χωρίς αυταπάτες και διεκδικήσεις πια, στην στρατιωτική προστασία της Δαμασκού και την πολιτική προστασία της Μόσχας, για να προλάβουν τα χειρότερα (με μόνο αντάλλαγμα την εξασφάλιση μιας “πολιτιστικής αυτονομίας”) το προηγούμενο κυρίαρχο αφήγημα για την συριακή κρίση ανατρέπεται:
Οι πάντες καταγγέλλουν την παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας και κυριαρχίας της Συρίας (την οποία οι πάντες παραβίασαν με διαφορετικούς τρόπους κατά το πρόσφατο παρελθόν ή και μέχρι τώρα, λ.χ. με τις κυρώσεις της Δύσης εναντίον της Δαμασκού), ενώ ο Ερντογάν αναδεικνύεται σε αποκλειστικό υπεύθυνο για την ανάδυση ένοπλων ισλαμιστών που μέχρι πρότινος υποβοηθούνταν από πολλές μεριές και χαιρετίζονταν ως η εναλλακτική στη δικτατορία του Άσαντ.
Τι προοιωνίζεται η αλλαγή του αφηγήματος; Είναι σαφές ότι οι αναθεωρητικές φιλοδοξίες της, που δεν περιορίζονται στους διακηρυγμένους στόχους, καθιστούν την Τουρκία κυριότερο υποψήφιο να διαταράξει τις νέες υπό διαμόρφωση συναινέσεις, ξεπερνώντας τα όρια, επιχειρησιακά και πολιτικά, που της έχουν τεθεί. Εναπόκειται στην Ρωσία, που στοργικά ρυμουλκεί τον Ερντογάν μακριά από την τροχιά της Δύσης, να υπενθυμίσει, αν το μπορεί, τα όρια αυτά, αξιοποιώντας το πλέγμα των ενεργειακών, εξοπλιστικών και χρηματοπιστωτικών εξαρτήσεων με το οποίο περιτυλίγει την Άγκυρα.
