Η ανατομία της στρατιωτικής οικονομίας της Αιγύπτου
Του Yezid Sayigh
Carnegie Europe
Ο αιγυπτιακός στρατός αντιστοιχεί σε πολύ λιγότερο ποσοστό της εθνικής οικονομίας από αυτό που πιστεύεται συνήθως, αλλά η κατάληψη του το 2013 και η επακόλουθη άνοδος του προέδρου Abdel Fattah el-Sisi έχουν μεταμορφώσει το ρόλο του και σε εύρος και σε κλίμακα και μετατράπηκε σε έναν αυτόνομο παράγοντα που μπορεί να αναμορφώσει τις αγορές και να επηρεάσει την κυβερνητική πολιτική και τις επενδυτικές στρατηγικές.
Ο στρατός φέρει εις πέρας τεράστια έργα υποδομών, παράγει καταναλωτικά αγαθά που ποικίλουν από τρόφιμα μέχρι οικιακές συσκευές, κατασκευάζει βιομηχανικά χημικά και μεταφορικό εξοπλισμό, και εισάγει βασικά commodities για τους πολίτες. Έχει επεκταθεί σε νέους τομείς τόσο διαφορετικούς όσο η αναζήτησή χρυσού, η παραγωγή χάλυβα και η διαχείριση θρησκευτικού τουρισμού. Παράλληλα, χιλιάδες ανώτεροι αξιωματούχοι επωφελούνται την πανίσχυρη πολιτική επιρροή του στρατού να καταλαμβάνει ανώτερες θέσεις σε όλες τις μεγάλες θέσεις και τις επιχειρήσεις του δημοσίου τομέα, συμπληρώνοντας την άτυπη στρατιωτική οικονομία ενώ παράλληλα ωφελεί τους ίδιους.
Ο στρατός μπορεί να υπερηφανεύεται για τις ανώτερες διοικητικές δεξιότητες και τεχνολογικές προωθήσεις, και ισχυρίζεται ότι ενεργεί ως αναπτυξιακή αιχμή του δόρατος, αλλά ο ρόλος του έρχεται με υψηλό κόστος. Έχει αντιγράψει τις συνήθειες της πολιτικής οικονομίας της Αιγύπτου, επωφελούμενη όπως οι πολιτικοί ομόλογοι του (τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό επιχειρηματικό τομέα) από ένα περιβάλλον στο οποίο η νομική παραδοχή, η γραφειοκρατική πολυπλοκότητα και οι εξουσίες διάκρισης επιτρέπουν σημαντικό χώρο για περιστατικά διαφθοράς. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, ο στρατός βγάζει καλούς μηχανικούς αλλά κακούς οικονομολόγους: η μαζική αύξηση των μεγάλων projects στις δημόσιες υποδομές και στη στέγαση τα οποία έχει διαχειριστεί από το 2013, αποφέρουν σημαντικά ποσά dead capital και εγκαταλελειμμένων assets, εκτρέποντας επενδύσεις και πόρους από άλλους οικονομικούς κλάδους.
Η ενδυνάμωση της στρατιωτικής οικονομίας είναι επιζήμια για την δημοκρατική πολιτική της Αιγύπτου, όσο ελλιπής και αν είναι. Η στρατιωτική οικονομία πρέπει να αντιστραφεί στους περισσότερους τομείς, να εξορθολογιστεί στους εναπομείναντες και να υπόκειται σε σαφή πολιτικό έλεγχο εάν η Αίγυπτος θέλει να λύσει τα χρόνια διαρθρωτικά προβλήματα που παρεμποδίζουν την κοινωνική και οικονομική της ανάπτυξη, εμποδίζουν την παραγωγικότητα και τις επενδύσεις, και υπονομεύουν την ανάπτυξη του ιδιωτικού κλάδου. Ούτε μπορεί καμία αιγυπτιακή κυβέρνηση να ασκήσει αποτελεσματική οικονομική διαχείριση μέχρι τα ανεπίσημα δίκτυα της αστικής γραφειοκρατίας, οι επιχειρήσεις του δημοσίου τομέα και οι τοπικές κυβερνήσεις, να μην είναι σε θέση.
Οι θετικές αξιολογήσεις των μακροικονομικών δεικτών της Αιγύπτου που εκδόθηκαν από Αιγύπτιους αξιωματούχους και τους ομολόγους τους στις δυτικές κυβερνήσεις και τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, αγνοούν τα θεμελιώδη προβλήματα της χαμηλής παραγωγικότητας και καινοτομίας, της περιορισμένης πρόσθετης αξίας, και των ανεπαρκών επενδύσεων στους περισσότερους οικονομικούς τομείς. Αυτοί οι αξιωματούχοι ίσως ελπίζουν ότι ο Sisi μπορεί με κάποιον τρόπο να οικοδομήσει μια επιτυχημένη δικτατορία, η οποία θα εξηγεί για ποιον λόγο σχολιάζουν τις κοινωνικές συνέπειες της οικονομικής προσέγγισης και της έντονης καταστολής από την κυβέρνησή του, των πολιτικών και κοινωνικών ελευθεριών και των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ένα συμπέρασμα είναι η πεποίθηση ότι ο στρατός είναι τόσο καλός οικονομικός φορέας και μάνατζερ όσο ισχυρίζεται ότι είναι, και ότι θα αποχωρεί από την οικονομία όσο η τελευταία αναπτύσσεται.
Ωστόσο οι τρέχουσες τάσεις υποδηλώνουν ότι ο Sisi θα παραμείνει όμηρος σε βασικούς εταίρους στον κυβερνητικό συνασπισμό, συμπεριλαμβανομένου και του στρατού, οδηγώντας την εμπλοκή του στην οικονομία να επιταχυνθεί.
