Τουρκία και ΝΑΤΟ: Υπάρχει ζωή μετά τον εγκεφαλικό θάνατο;
Της Aslin Aydintasbas
European Council on Foreign Relations
Στα χρόνια των παγκόσμιων εκδηλώσεων, οι Σύνοδοι Κορυφής του ΝΑΤΟ συγκαταλέγονταν μεταξύ των πιο βαρετών, μαζί με τις ετήσιες συναντήσεις του Δ.Ν.Τ και του ΟΗΕ για τη χρηματοοικονομική μεταρρύθμιση. Συνήθως, τα προσχέδια των αποφάσεων ανακοινώνονταν συνήθως σε ήπια γλώσσα συναίνεσης, και η ίδια η Σύνοδος δεν θα έπαιζε πολύ στα ΜΜΕ, εκτός και εάν κάποιος ηγέτης σχολίαζε μια ιστορία που εξελισσόταν σε διεθνές επίπεδο.
Όχι πλέον. Αυτές τις ημέρες το ΝΑΤΟ κάθε άλλο παρά βαρετό είναι. Με την άφιξη του Donald Trump και τις αυξημένες εσωτερικές κόντρες εντός της βορειοατλαντικής συμμαχίας, οι συνεδριάσεις του ΝΑΤΟ τώρα μοιάζουν με μια στρατιωτική έκδοση του τηλεοπτικού προγράμματος Dancing with the Stars. Υπάρχουν οι κριτές, οι χορευτές και ένα κοινό. Κάπου εκτός κάμερας το κοινό χαζεύει, χειροκροτεί ή κλαίει σε κάθε διακήρυξη -είτε είναι το σχόλιο του trump πριν από κάποια χρόνια ότι το ΝΑΤΟ είναι “απαρχαιωμένο” ή το φετινό σχόλιο του Macron για “εγκεφαλικά νεκρό” ΝΑΤΟ. Υπάρχουν δραματικές εξελίξεις σε κάθε επεισόδιο: λίγες ημέρες πριν από τη Σύνοδο του Λονδίνου, ο Τούρκος πρόεδρος Erdogan ανέβασε την θερμοκρασία χαρακτηρίζοντας την αξιολόγηση του Macron για το ΝΑΤΟ “άρρωστη και ρηχή”, δηλώνοντας στον ομόλογό του: “θα πρέπει να ελέγξεις να δεις αν εσύ είσαι εγκεφαλικά νεκρός”.
Αυτή η Σύνοδος Κορυφής, η οποία διεξήχθη για τα 70 χρόνια της Συμμαχίας, βίωσε έναν καυγά για τις στρατιωτικές δαπάνες, τις διατλαντικές σχέσεις, και τη Ρωσία, και όλα έγιναν με τη μορφή περιστασιακών δηλώσεων και σε μεμονωμένες συνεντεύξεις Τύπου. Αλλά ανεξάρτητα από τα μεμονωμένα σχόλια, μια ιστορία που “παίζει” περισσότερο είναι η αυξανόμενη απομόνωση της Τουρκίας από τους Δυτικούς εταίρους της. Στο Λονδίνο, οι σχέσεις με την Τουρκία ήταν ένα αδιαμφισβήτητο σημείο συζήτησης, σε αρκετά επίπεδα. Για παράδειγμα, αυτό περιλάμβανε τον καυγά μεταξύ της Τουρκίας και των Ευρωπαίων εταίρων της στο ΝΑΤΟ, κυρίως τη Γαλλία, σε ζητήματα όπως η εισβολή της χώρας στη Σύρια και πώς να αντιμετωπίσει τους φυλακισμένους του Ισλαμικού Κράτους. Και στο παρασκήνιο, συνεχίζεται μια μεγαλύτερη συζήτηση για την θέση της Τουρκίας στη Δυτική συμμαχία -τόσο στην Τουρκία όσο και στην Ευρώπη. Πριν από τη συνάντηση αυτή, η Τουρκία μπλόκαρε ένα αμυντικό σχέδιο του ΝΑΤΟ για την υποστήριξη των χωρών της Βαλτικής και της Πολωνίας σε περίπτωση ρωσικής επιθετικότητας, με το επιχείρημα ότι το ΝΑΤΟΟ θα πρέπει να στηρίξει την μάχη της Τουρκίας εναντίον των κουρδικών δυνάμεων στη Συρία. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες θεωρούν την κουρδική πλευρά της Συρίας που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ ως συμμάχους και όχι ως τρομοκράτες, και ένα τουρκικό αίτημα για να χαρακτηρίσει το ΝΑΤΟ τις Συριακές Αμυντικές Δυνάμεις τρομοκρατικό όμιλο, δεν φαίνεται να έχει επιτυχία. Αλλά το χέρι της Άγκυρας δεν είναι αδύναμο, χάρη στην προσφυγική συμφωνία του 2016 με την Ευρώπη και την ικανότητα της συνολικά να αξιοποιεί τους αυξανόμενους δεσμούς με την Μόσχα.
Η υπόθεση περιπλέχθηκε στο Λονδίνο: η διαμάχη Macron-Erdogan κυριάρχησε σε όλη τη διάρκεια της Συνόδου, αλλά ο trump κατέστησε σαφή την προτίμησή του στον Erdogan έναντι των ηγετών της Γαλλίας και της Γερμανίας. Μιλώντας παράλληλα με τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ, Jens Stoltenberg, o Trump άσκησε κριτική στις ευρωπαϊκές δυνάμεις για το ότι δεν συνέβαλλαν αρκετά ενώ επαίνεσε την Τουρκία -μια χώρα με την οποία τυγχάνει να έχω καλές σχέσεις”- για τις αμυντικές της δαπάνες και για το ότι επιτρέπει στους Αμερικανούς κομάντος να περάσουν από τα εδάφη της για να πιάσουν τον ηγέτη του Ισλαμικού Κράοτυς, Abu Bakr al-Baghadi. (οι Αμερικανοί κομάντος πέταξαν πάνω από το ελεγχόμενο από την Τουρκία συριακό έδαφος για την αποστολή αυτή αλλά ενημερώθηκαν από πληροφοριοδότη της SDF). Όταν ερωτήθηκε για τις δηλώσεις του Macron, ο trump σημείωσε ότι “η Τουρκία απάντησε πως ο ίδιος είναι εγκεφαλικά νεκρός, που είναι ενδιαφέρον”. Όταν ο Macron και ο trump είχαν τη δική τους διμερή συζήτηση, η Τουρκία εμφανίστηκε και πάλι στο προσκήνιο. Ο Γάλλος πρόεδρος κατηγόρησε τους Τούρκους ότι εργάζονται με στελέχη του Ισλαμικού Κράτους: “Όταν κοιτάζω στην Τουρκία, μάχονται εναντίον εκείνων που μάχονται στο πλευρό μας εναντίον του Ισλαμικού Κράτους, και κάποιες φορές εργάζονται με πληρεξούσιους του Ισλαμικού Κράτους”, δήλωσε. Ο Macron πρόσθεσε ότι η αμφισημία της χώρας προς την οργάνωση, ήταν ¨επιζήμια” για το ΝΑΤΟ στον αγώνα του εναντίον της τρομοκρατίας στη Συρία και στο Ιράκ.
Η φιλικότητα του Trump απέναντι στη Συρία βρίσκεται σε αντίθεση με την τωρινή επιθυμία του Κογκρέσου να επιβάλει κυρώσεις στη χώρα για την αγορά του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400. Πράγματι, αυτό αποτελεί θεμελιώδη πρόκληση για το ΝΑΤΟ. Το Κογκρέσο θέλει η κυβέρνηση να επιβάλλει κυρώσεις CAATSA στην Τουρκία. Αλλά ο trump είχε ήδη καταστήσει σαφή την αντίδρασή του σε μια τέτοια κίνηση, υποστηρίζοντας δημοσίως κατά των κυρώσεων της Τουρκίας στη διάρκεια της επίσκεψης του Erdogan στην Ουάσιγκτον τον προηγούμενο μήνα. Αυτή την εβδομάδα ο trump ξανά υπερασπίστηκε την απόφαση της Άγκυρας για τους S-400, ενώ κατά καιρούς εμφανίζεται σχεδόν να χρησιμοποιεί τουρκικά επιχειρήματα: “προσπάθησαν να αγοράσουν τα δικά μας “πυραυλικά συστήματα” και η κυβέρνηση Obama είπε ότι δεν μπορεί να έχει τα Patriots. Επομένως η Τουρκία πήγε και αγόρασε τους ρωσικούς πυραύλους. Δεν τους επετράπη να αγοράσουν τα Patriots. Η Τουρκία αγόρασε δισ. Παραγγελιών F-35. Τώρα δεν τα έχουν και θα πάνε σε άλλη χώρα -τη Ρωσία ή την Κίνα”.
Αυτή η περίπλοκη κατάσταση των πραγμάτων λέει πολλά για την κατάσταση της Συμμαχίας του ΝΑΤΟ και της δυτικής τάξης, όσο και για την ίδια την Τουρκία. Το ΝΑΤΟ είναι διαιρεμένο και η συζήτηση για την Τουρκία είναι μια εκδήλωση αυτού. Με μια συμμαχία τόσο μη αρμονική, ζητήματα όπως οι Κούρδοι της Συρίας ή η αγορά των S-400 από την Τουρκία, δεν θα επιλυθούν εύκολα. Είναι δύσκολο να φανταστούμε είτε πρόοδο στην επίλυση αυτών των θεμάτων, ή η Τουρκία να αποχωρήσει από τη Συμμαχία. Η Άγκυρα γνωρίζει ότι δεν υπάρχει κίνδυνος του να την διώξουν από τη Συμμαχία. Όσο αισθάνεται ότι έχει την άνευ όρων υποστήριξη του Τrump, η Τουρκία θα συνεχίσει να θεωρεί το ΝΑΤΟ ως μια πλατφόρμα να προωθήσει τα συμφέροντά της -όχι μια αρένα για συμβιβασμούς.
