Γιατί το Brexit δεν θα επηρεάσει τις σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας
Της Oksana Antonenko
Carnegie Moscow Center
Μετά από τρία χρόνια αγωνιωδών διαφωνιών, χαμένων προθεσμιών, και δαπανηρής αβεβαιότητας, το Ηνωμένο Βασίλειο τελικά αποχώρησε από την Ευρωπαϊκή Ένωση στις 31 Ιανουαρίου. Πολλά πράγματα θα αλλάξουν ριζικά, αλλά παρά κάποιες προβλέψεις, οι σχέσεις με τη Ρωσία φαίνεται ότι θα παραμείνουν οι ίδιες.
Ενώ για τους περισσότερους Βρετανούς κατοίκους και του Ηνωμένου Βασιλείου, τίποτα δεν έχει αλλάξει -οι ίδιοι κανόνες θα ισχύουν για τα ταξίδια, το εμπόριο και τη χρηματοδότηση μέχρι το τέλος της μεταβατικής περιόδου 11 μήνες μετά- το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα έχει πλέον λόγο σε κανένα θεσμικό όργανο της ΕΕ. Επιπλέον, οι βρετανικές επιχειρήσεις μπορεί ακόμη να αντιμετωπίσουν το υψηλό κόστος ενός Brexit χωρίς συμφωνία εάν το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ δεν κατορθώσουν να πετύχουν και να επικυρώσουν μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου που να διέπει την μελλοντική τους σχέση μέχρι το τέλος του έτους. Επιπλέον αυτού, το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να διαπραγματευτεί τις δικές του διμερείς συμφωνίες με δεκάδες άλλες χώρες, όπως ο Καναδάς, η Ιαπωνία και η Τουρκία, με τις οποίες έχει επί του παρόντος μια εμπορική σχέση μέσω της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο πρωθυπουργός Boris Johnson έχει δεσμευτεί να μην παρατείνει την μεταβατική περίοδο πέρα από το τελεσίγραφο της 31ης Δεκεμβρίου. Όπως και η προκάτοχός του Theresa May, έχει επίσης αποκλείσει τις επιλογές για να παραμείνει στην ενιαία αγορά ή να μπει σε μια τελωνειακή ένωση με την ΕΕ, η οποία θα φέρει το Ηνωμένο Βασίλειο υπόλογο σε κάποιες κοινοτικές ρυθμίσεις, όπως η Νορβηγία και η Ελβετία. Αυτό σημαίνει ότι σε ένα χρόνο από τώρα, το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πιθανό να έχει μικρότερη σχέση με την ΕΕ από ό,τι με την Τουρκία ή την Ουκρανία, καθώς και οι δύο έχουν συμφωνίες τελωνειακής ένωσης και βαθιάς και συνολικής ζώνης ελεύθερων συναλλαγών με την Ένωση.
Το Brexit είναι απίθανο να επηρεάσει σημαντικά τις σχέσεις της Ρωσίας με την Ευρώπη, στις οποίες έχει παρατηρηθεί μια αναβίωση τους τελευταίους μήνες. Αυτό οφείλεται σε κάποια πρόοδο στις συνομιλίες της Νορμανδίας για την επίλυση της διαμάχης στην Ανατολική Ουκρανία, στις αλλαγές στην ηγεσία της ΕΕ και στον ανανεωμένο διάλογο ΕΕ-Ρωσίας σε βασικά θέματα εξωτερικής πολιτικής, από την πυρηνική συμφωνία για το Ιράν μέχρι τη Λιβύη, την Σύρια και την κλιματική αλλαγή. Οι αυξανόμενες επιπτώσεις από την στρατηγική αντιπαλότητα ΗΠΑ-Κίνας, σπρώχνει επίσης την Ευρώπη και τη Ρωσία πιο κοντά μαζί. ωστόσο, ο δρόμος προς οτιδήποτε μοιάζει με εξομάλυνση των σχέσεων αυτών, εξακολουθεί να παραμένει κλειστός από την απουσία συγκεκριμένης προόδου στην εφαρμογή των συμφωνιών Μινσκ, με στόχο την ειρήνευση στην Ουκρανία.
Το Brexit από μόνο του είναι απίθανο να αλλάξει την τρέχουσα δυναμική με οποιονδήποτε σημαντικό τρόπο. Αν και η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου θα απομακρύνει έναν ισχυρό υποστηρικτή των αυστηρών κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας από το τραπέζι λήψης αποφάσεων της ΕΕ, παραμένουν πολλές ομοϊδεάτισες χώρες, που σημαίνει ότι οι κυρώσεις της ΕΕ είναι πιθανό να παραμείνουν ακόμη και μετά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ούτε θα αποδυναμώσει το Brexit την ΕΕ εκ των έσω, όπως είχαν προβλέψει αρκετοί στη Ρωσία, ή θα προκαλέσει περισσότερες εξόδους από άλλα κράτη-μέλη. Αν μη τι άλλο, αυτό ίσως επιταχύνει την διαδικασία στενότερης πολιτικής ενοποίησης, με μπροστάρηδες τη Γαλλία και τη Γερμανία. Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου δεν θα αποδυναμώσει την αποφασιστικότητα της Ευρώπης να ενισχύσει τις αμυντικές της δυνατότητες, συμπεριλαμβανομένης της αποτροπής της σε πιθανές απειλές από την Ανατολή. Ένας τομέας στον οποίο οι σχέσεις ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου είναι πιθανό να παραμείνουν εξίσου ισχυρές μετά το Brexit, περιλαμβάνει την ασφάλεια, την ανταλλαγή πληροφοριών και την συνεργασία σε αστυνομικό επίπεδο. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα είναι ένα ακόμη πιο ενεργό μέλος της συμμαχίας του ΝΑΤΟ, και τα βρετανικά στρατεύματα θα παραμείνουν στη Βαλτική.
Το Brexit δεν προσφέρει μια προφανή πορεία προς τη βελτίωση των σχέσεων Ηνωμένου Βασιλείου-Ρωσίας επίσης. Πολλοί Βρετανοί συνεχίζουν να πιστεύουν ότι η Ρωσία παρενέβη στην εκστρατεία του δημοψηφίσματος για το Brexit χρηματοδοτώντας και προάγοντας την εκστρατεία υπέρ της αποχώρησης. Αυτές οι αντιλήψεις δεν πρόκειται να εξαφανιστούν σύντομα, και θα ακολουθήσουν περισσότερες έρευνες -μεταξύ άλλων η κοινοβουλευτική έκθεση για τη ρωσική παρέμβαση, της οποίας η κυκλοφορία αναβλήθηκε εν όψει των γενικών εκλογών του Δεκεμβρίου. Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πιθανό να υιοθετήσει ακόμη πιο αυστηρές κυρώσεις και κανονισμούς που θα ελέγχουν τις ρωσικές χρηματοδοτικές ροές στη Βρετανία, συμπεριλαμβανομένης και της αγοράς ακινήτων. Τελικά, η κληρονομιά της δηλητηρίασης των Skripals θα επηρεάσει τις διμερείς σχέσεις για τα επόμενα χρόνια, χωρίς να υπάρχει αμοιβαία αποδεκτή λύση.
Υπάρχουν περιορισμένες ευκαιρίες να ανοίξουν εμπορικές συζητήσεις μεταξύ των δύο χωρών, αν και δεδομένου του σχετικού μεγέθους του διμερούς εμπορίου, αυτό δεν θα αποτελέσει βασική προτεραιότητα για καμία πλευρά. Σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, όπως τη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν, τη μη διάδοση όπλων, τη Βόρεια Κορέα και άλλα παγκόσμια ζητήματα, το Ηνωμένο Βασίλειο τώρα θα πρέπει να απευθύνεται απευθείας στη Μόσχα, αντί να το κάνει μέσω Βρυξελλών, κάτι που θα παρουσιάσει ευκαιρίες για έναν ευρύτερο διάλογο.
Μακροπρόθεσμα, το Ηνωμένο Βασίλειο θα αντιμετωπίσει μεγαλύτερη αβεβαιότητα αναφορικά με τον ρόλο του στην παγκόσμια οικονομία, και μάλιστα περισσότερο για τον ρόλο του στα ταχέως μεταβαλλόμενα γεωπολιτικά. Οι μεσαίες δυνάμεις ήδη χάνουν ραγδαία την ικανότητα να επηρεάζουν παγκόσμια και περιφερειακά ζητήματα. Η συμμετοχή σε διεθνή θεσμικά όργανα όπως τα Ηνωμένα Έθνη, ο OSCE, ή οι G20, δεν λειτουργεί ως ενισχυτής ισχύος, καθώς πολλά από αυτά παραμένουν αδιέξοδα. Είναι πολύ πιο δύσκολο για τις μεμονωμένες χώρες να παρακολουθήσουν την αντιπαλότητα ΗΠΑ-Κίνας. Αυτό αποδείχθηκε σαφώς στο πρόσφατο δίλημμα του Ηνωμένου Βασιλείου για το εάν θα επιτρέψει στην κινεζική Huawei να αποκτήσει άδεια 5G. Είναι επίσης πολύ πιο δύσκολο να υποστηρίξει τις αξίες της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και των ελευθεριών μέσω “ανεξάρτητης” εξωτερικής πολιτικής.
Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ αποτελεί σημαντική πρόκληση για την ΕΕ σε ό,τι αφορά στην αναθεώρηση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας της. Τα τελευταία 20 χρόνια, αυτή η στρατηγική βασιζόταν στη μονόδρομη σύγκλιση και ολοκλήρωση. Τώρα η ΕΕ θα περιβάλλεται από τρία κράτη -τη Ρωσία, την Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο- τα οποία είναι πολύ διαφορετικά, αλλά σημαντικά και ισχυρά από μόνα τους, ενώ κανένα δεν θα επιδιώκει σύγκλιση με την ΕΕ (εκτός ίσως από το εμπόριο αγαθών). Η ΕΕ θα χρειαστεί να βρει μια νέα στρατηγική για να οικοδομήσει αυτές τις σχέσεις συλλογικά. Αυτό είναι ένα task για την επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τους επόμενους ηγέτες της Ρωσίας, της Τουρκίας και της Βρετανίας. Και του νέου κόσμου.
