Το πραξικόπημα Τεχέρο ως ευκαιρία για μια ανάλυση της Ισπανίας του Φράνκο

Ο δικτάτορας της Ισπανίας Φρανθίσκο Φράνκο Μπααμόντε (Francisco Franco Bahamonde, 4 Δεκεμβρίου 1892 – 20 Νοεμβρίου 1975) ήταν από τους λίγους που κατόρθωσαν να διατηρήσουν την εξουσία δίχως να ανατραπούν. Ο Φράνκο, αφού εξόντωσε την δημοκρατική κυβέρνηση στον Ισπανικό Εμφύλιο (1936 – 1939) κατόρθωσε, παρά την υποστήριξη της ναζιστικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας, να διατηρήσει την ουδετερότητα της χώρας του.

Είναι πλέον γνωστό ότι η δημοκρατική κυβέρνηση έπεσε θύμα και της αντιπαλότητας αναρχικών – κομμουνιστών. Οι πιστοί του Στάλιν πολέμησαν για τη διάλυση των αυτό-οργανωμένων εργατικών και αγροτικών ελευθέρων κοινοτήτων και σαμποτάρισαν την αναρχική πολιτοφυλακή, αρνούμενοι, μέσω της κεντρικής και των τοπικών κυβερνήσεων στις οποίες μετείχαν, να επιτρέψουν τον εξοπλισμό των εργατών κι αγροτών. Όταν ο αναρχικός Ντουρούτι (Buenaventura Durruti Dumange, 14 Ιουλίου 1896 – 20 Νοεμβρίου 1936) ζήτησε λεφτά για όπλα, ο χρυσός της Ισπανίας μεταφέρθηκε “προς φύλαξη” στην ΕΣΣΔ.

Ο Φράνκο μετά την επικράτησή του άρχισε να αναμορφώνει το ισπανικό κράτος σε όλες του τις όψεις. Αν και με φασιστικά στοιχεία, το καθεστώς Φράνκο δεν μπορεί να θεωρηθεί φασιστικό, καθώς κυριαρχούσαν τα παραδοσιακά στοιχεία (με μεγάλη την επιρροή της Καθολικής Εκκλησίας). Άλλα στοιχεία που διέκριναν το καθεστώς ήταν ο αντικομμουνισμός, ο αντιελευθεροτεκτονισμός και βέβαια ο εθνικισμός.

Στον οικονομικό τομέα ο Φράνκο ακολουθεί τον δρόμο του απομονωτισμού και της αυτάρκειας, δρόμος που θα κρατήσει την χώρα στην υπανάπτυξη. Αργότερα στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και με την πίεση των Αμερικανών, θα υιοθετήσει πιο φιλελεύθερες πολιτικές. Στον τομέα του πολιτισμού το καθεστώς επιχείρησε να επινοήσει εκ νέου την ισπανική ταυτότητα μη λαμβάνοντας υπ’ όψη τον πολιτισμικό πλουραλισμό της χώρας. Οι ταυρομαχίες και το φλαμένκο προωθήθηκαν ως εθνικές παραδόσεις, ενώ οι παραδόσεις που δεν θεωρούνταν “ισπανικές” καταπιέστηκαν. Στο στόχαστρο βέβαια βρέθηκαν οι Καταλανοί και οι Βάσκοι. Το πρόβλημα γινόταν πιο έντονο καθώς οι περιοχές των Βάσκων και των Καταλανών είναι, μέχρι σήμερα, από τις πιο βιομηχανικά ανεπτυγμένες περιοχές της Ισπανίας. Στα εσωτερικά, το καθεστώς Φράνκο μέχρι την δεκαετία του 1950 ασκούσε έντονη πολιτική βία, ενώ στην συνέχεια έγινε ηπιότερο. Πάντα όμως ο συνδικαλισμός ελεγχόταν αυστηρά, όπως και οι πολιτικοί αντίπαλοι του καθεστώτος.

Στην εξωτερική πολιτική η Ισπανία αποκλείστηκε από το Σχέδιο Μάρσαλ, σε αντίθεση με άλλες ουδέτερες χώρες της Ευρώπης. Η κατάσταση αυτή τελείωσε εν μέρει όταν, εν όψει των εντάσεων του Ψυχρού Πολέμου και της στρατηγικής θέσης της Ισπανίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής πραγματοποίησαν εμπορική και στρατιωτική συμμαχία με τον Φράνκο. Αυτή η συμμαχία άρχισε με την επίσκεψη του προέδρου των ΗΠΑ, Αϊζενχάουερ στην Ισπανία το 1953, που οδήγησε στο Σύμφωνο της Μαδρίτης. Η Ισπανία εισήχθη στη συνέχεια στα Ηνωμένα Έθνη το 1955. Από εκεί και πέρα οι Αμερικάνοι εγκατέστησαν στρατιωτικές και ναυτικές βάσεις στη χώρα.

4/ παραμονή ανθρώπων του καθεστώτος σε ισχυρές θέσεις.

Το “πραξικόπημα Τεχέρο” στις 23 Φεβρουάριου του 1981 εκδηλώθηκε ως μια κορύφωση των παραπάνω παραγόντων. Το πραξικόπημα εκδηλώθηκε τις απογευματινές ώρες της Δευτέρας 23 Φεβρουαρίου του 1981 στην Κάτω Βουλή (δύναμης 350 εδρών), ενώ το Σώμα επρόκειτο να συνεδριάσει για την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης στο νέο εντολοδόχο πρωθυπουργό Λεοπόλδο Κάλβο Σοτέλο. Ένας λόχος της παραστρατιωτικής “πολιτοφυλακής” με επικεφαλής τον αντισυνταγματάρχη Αντόνιο Τεχέρο Μολίνα διέκοψε βίαια τη συζήτηση. Κατά τη διάρκεια της εισβολής ο Τεχέρο ήταν οπλισμένος με πιστόλι με το οποίο απείλησε τον πρόεδρο της Βουλής διακόπτοντας την ομαλή της διαδικασία. Το πραξικόπημα (το οποίο οι Ισπανοί το είδαν live στην τηλεόραση!) όμως απέτυχε λόγω της σθεναρής εναντίωσης σε αυτό τόσο της πλειοψηφίας των ηγετών του Ισπανικού Στρατού, όσο και του επικεφαλής του πολιτεύματος βασιλιά Χουάν Κάρλος. Οι αποτυχημένοι πραξικοπηματίες συνελήφθησαν…