Ένας νέος κόσμος: νέες απειλές, νέες ελπίδες

Γράφει ο δρ Δημήτρης Γκίκας*

Η ανθρώπινη ιστορία επαναλαμβάνεται. Ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, δεν επαναλαμβάνεται ακριβώς, πάντως παρόμοιες αιτίες οδηγούν σε παρόμοια αποτελέσματα. Ο λόγος είναι ότι η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει, παραμένει ίδια, όπως είπε κάποτε ο Θουκυδίδης. Ο Μεγάλος Λοιμός στην Αρχαία Αθήνα προκάλεσε το τέλος του Χρυσού Αιώνα. Νέες φιλοσοφίες αναδύθηκαν, νέες κοινωνικές και πολιτικές δομές συγκροτήθηκαν, νέοι ηγέτες γεννήθηκαν.

Ο κόσμος μετά την πανδημία θα είναι ένας άλλος κόσμος. Μορφές ελευθερίας θα καταπατηθούν, θα περιοριστούν ή θα καταργηθούν εντελώς. Νέα δεδομένα στην τεχνολογία θα αλλάξουν τον τρόπο εργασίας και παραγωγής της γνώσης, καθώς υπό τον φόβο της συνεχούς απειλής υγειονομικών κρίσεων, η άμεση επαφή και επικοινωνία θα περιοριστεί. Η εκπαίδευση, επίσης θα αλλάξει τρόπο αναφοράς και κατευθύνσεις. Οι ανθρωπιστικές σπουδές θα περιοριστούν περισσότερο, οι τεχνολογικοί και ιατρικοί τομείς θα γνωρίσουν ιδιαίτερη άνθηση.

Δεν αποκλείεται να δημιουργηθούν νέες θρησκευτικές τάσεις, με έμφαση στον συγκρητισμό και την απουσία άμεσης διανθρωπικής επικοινωνίας. Η σύνδεση των ανθρώπων σ’ αυτές τις νέες θρησκευτικές δομές θα είναι λιγότερο βιωματική και περισσότερο διανοητική και θεωρητική. Οι ανθρώπινες σχέσεις επίσης θα αλλάξουν κατά πολύ. Παραδοσιακές οικογενειακές δομές θα καταλυθούν και θα αντικατασταθούν με κυκλικές, μη μόνιμες δομές συμβίωσης, οι οποίες θα καθορίζονται ανάλογα με τον βαθμό έκθεσης σε κινδύνους υγειονομικής φύσης.

Η παγκοσμιοποίηση των μέσων μεταφοράς κι επικοινωνίας είναι κατ’ ουσίαν αυτή που οδήγησε σ’ αυτού του είδους την πανδημία. Επειδή, όμως αυτό θεωρείται πλέον ως το πιο ενδεδειγμένο σύστημα πολιτικής και οικονομικής δραστηριότητας, η λύση που θα προταθεί θα είναι βασισμένη σε παγκόσμιες μεθόδους επιβολής ισχύος κι εξουσίας.

Η παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων σε επίπεδο πολιτικό και στρατιωτικό θα αλλάξει, ενώ οι παλιές ηγέτιδες δυνάμεις θα παραχωρήσουν τη θέση τους σε καινούργιες. Οι τοπικές κοινωνίες επίσης θα καταλυθούν, έχοντας χάσει τα ήθη και έθιμά τους και την ιδιαίτερη κοινωνική τους υπόσταση λόγω έλλειψης άμεσης επικοινωνίας και σχηματισμού στιβαρών δεσμών ανάμεσα στα μέλη τους. Μια παγκόσμια διακυβέρνηση θα δημιουργηθεί, με αυξημένες αρμοδιότητες ελέγχου του τρόπου ζωής των πολιτών.

Η προοπτική ενός ζοφερού μέλλοντος δεν πρέπει να μας αποθαρρύνει, όπως δεν αποθάρρυνε και τους αρχαίους Αθηναίους η πτώση τους. Μεγάλοι φιλόσοφοι (Πλάτων – Αριστοτέλης) και σπουδαία φιλοσοφικά κινήματα (Στωικισμός, Επικούρειοι) αναδείχθηκαν που αναγέννησαν την πνευματική ζωή της πόλης και, κατόπιν, του κόσμου ολόκληρου. Ηγέτες που δόξασαν τον Ελληνισμό και, κατ’ επέκταση και τον Αθηναϊκό τρόπο ζωής εμφανίστηκαν στο προσκήνιο, με τον Μέγα Αλέξανδρο να αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα. Η άμεση δημοκρατία μπορεί να έπαψε να υφίσταται, αλλά οι αρχές της εξακολουθούσαν να παραγάγουν πολιτική και να προαγάγουν τον ανθρώπινο πολιτισμό. Η Αθήνα, αιώνες μετά την πτώση της, εξακολουθούσε να αποτελεί την ηγέτιδα πόλη του πολιτισμένου κόσμου, ο Ελληνισμός μεταλαμπαδεύτηκε σε ξένους λαούς και διατήρησε την αίγλη του μέχρι και σήμερα.

Η ανθρώπινη φύση, λοιπόν πράγματι παραμένει ίδια: είναι μια φύση πλασμένη για το χειρότερο, αλλά και για το καλύτερο. Ο κόσμος, όπως τον γνωρίζουμε, έχει ήδη τελειώσει. Ένας νέος κόσμος ξημερώνει. Ας μην ελπίσουμε μονάχα. Ας κάνουμε ό, τι καλύτερο περνά από τον καθένα μας να είναι ένας καλύτερος κόσμος…

*Δρ. Δημήτρης Ε. Γκίκας,
Φιλόλογος, Μ.Α.,
Διδάκτωρ Πολιτικής Φιλοσοφίας & Φιλοσοφίας της Τέχνης
Ακαδημαϊκός Διευθυντής στο “Ελληνικό Ίδρυμα Γνώσης και Πολιτισμού”
Σύμβουλος 1ης Κοινότητας Δήμου Καλλιθέας